باکتری‌های مقاوم به دارو؛ بزرگترین تهدید سلامت انسان

سازمان بهداشت‌جهانی فهرستی را با امید به ‌تمرکز روی توسعه آنتی‌بیوتیک‌ها منتشر کرده‌است:

سازمان بهداشت‌جهانی(WHO) برای اولین‌بار فهرستی از باکتری‌های مقاوم به دارو منتشرکرده‌است که بیشترین تهدید را برای سلامت انسان به‌همراه دارند و برای ازبین‌بردن آنها نیاز مبرمی به آنتی‌بیوتیک‌های جدید وجود دارد. هدفWHO از فهرست‌کردن این «پاتوژن‌های اولویت‌دار»، هدایت وجوه مالی به‌منظور توسعه حیاتی‌ترین داروهای ضدمیکروبی است. پژوهشگران معتقدند که این فهرست یادآور مفیدی از خطر روزافزون باکتری‌هایی است که دربرابر آنتی‌بیوتیک‌ها مقاوم‌می‌شوند.

ایـن فهرست ۱۲ باکتری یا خانواده باکتریایی را رتبه‌بندی می‌کند که در رأس آن آسینتوباکتر‌بائومانی (Acinetobacter baumannii) مقاوم به کرباپنم قرار‌دارد. این باکتری مبهم، موجب ایجاد عفونت شدیدی می‌شود که تقریباً هیچ‌گونه درمانی برای آن وجود ندارد و اغلب افرادی را مبتلا‌می‌کند که از پیش به‌شدت بیمار بوده‌اند (این باکتری به آنتی‌بیوتیک‌های رده کرباپنم مقاوم است، کرباپنم تنها در زمانی‌که درمان‌های دیگر شکست‌خورده باشند به‌عنوان «آخرین‌چاره» استفاده‌می‌شود). این رتبه‌بندی، باکتری‌های شناخته‌شده‌ای همچون آنهایی که باعث پنومونی و سوزاک می‌شوند را نیز شامل‌می‌گردد‌.

مقاومت آنتی‌بیوتیکی هرساله درسراسر جهان حدود ۷۰۰/۰۰۰ تَن را به‌کام مرگ می‌کشاند و برخی‌از متخصصان پیش‌بینی‌کرده‌اند که اگر تلاشی برای کاستن از مقاومت یا توسعه آنتی‌بیوتیک‌های جدید صورت‌نگیرد، این تعداد درسال۲۰۵۰ به ده‌میلیون‌تَن خواهد رسید. به‌رغم نیاز فوری به این داروها، خط توسعه آنتی‌بیوتیک‌ها که زمانی قدرتمند بود، درحال‌حاضر محصولات اندکی تولید‌می‌کند. از سپتامبر۲۰۱۶ و درمقایسه با صدها داروی سرطان، تنها نزدیک به ۴۰ ‌آنتی‌بیوتیک جدید در فاز توسعه بالینی برای بازار دارویی آمریکا بوده‌اند.

آنزیم بتالاکتاماز وسیع‌الطیف: باکتری‌هایی که این آنزیم را تولید‌می‌کنند به کلاس‌های خاصی از آنتی‌بیوتیک‌ها مقاوم هستند.
ESBL‌*‌: Extended - Spectrum B-Lactamase

فهرست تهدیدها:

سازمان بهداشت‌جهانی فهرستی از ۱۲باکتری و خانواده‌های باکتریایی را منتشرکرده‌است که بنا‌به‌گفته این سازمان بیشترین نیاز را به آنتی‌بیوتیک‌های جدید دارند.

بسیاری‌از شرکت‌های داروسازی آنتی‌بیوتیک‌ها را طرحی شکست‌آور می‌بینند. بیشتر عفونت‌ها هنوز به ‌داروهای موجود حساس‌هستند و اگر آنتی‌بیوتیک جدیدی داشته‌باشید، حقیقتاً می‌خواهید آن‌را برای عفونت‌های مقاوم ذخیره‌کنید. این‌به آن معنا است که بازار برای آنتی‌بیوتیک‌های جدید نسبتاً کوچک بوده و شرکت‌ها ممکن‌است آنقدر دارو نفروشند که بتوانند هزینه‌های خود را جبران‌کنند، لذا کمتر روی خوش به این‌امر نشان‌می‌دهند.

رتبه‌بندی مرگباری(Ranking deadliness):

برای ایجاد این فهرست، گروه کوچکی مشتمل‌بر متخصصان سازمان بهداشت جهانی و پژوهشگران بیماری‌های‌عفونی در دانشگاه تیبینگن آلمان، از کاتالوگ‌های‌پیشین به‌عنوان نقطه آغاز استفاده‌کردند که از‌جمله آنها می‌توان به‌فهرستی متعلق به‌سال۲۰۱۳ از مراکز کنترل و پیشگیری‌از بیماری‌های آمریکا (CDC) و یک نسخه کانادایی متعلق به‌سال۲۰۱۶ اشاره‌کرد. اعضای تیم تحقیق، عواملی مانند مرگباربودن پاتوژن‌ها، میزان مقاومت و سهولت گسترش آنها را در بررسی خود مورد‌ملاحظه قراردادند.

آنها میکروب‌هایی را که با سایر اقدامات مانند بهداشت یا واکسیناسیون خوب از‌بین‌می‌روند، درنظر‌نگرفتند. به‌این‌ترتیب فهرستی‌از ۲۰باکتری متعلق ‌به ۱۲خانواده باکتریایی به‌دست‌آوردند. محققان به‌منظور رتبه‌بندی باکتری‌ها، داده‌های هریک از آنها را دراختیار ۷۰متخصص در سراسر جهان قرار‌دادند.اما برای اجتناب از پیش‌داوری ‌‌توسط این افراد، نام پاتوژن‌ها را ارائه‌نکردند.

فهرست سازمان بهداشت‌جهانی مفید است، اما این موضوع به‌آن معنا نیست که توسعه‌دهندگان داروها (Drug developer) قراراست تا با حداکثر سرعت آغاز به‌کار تولید آنتی‌بیوتیک‌های جدیدکرده و آن‌را به پیش‌ببرند. باکتری‌های گرم ‌منفی که سه‌مکان اول را در لیست سازمان بهداشت‌جهانی در اختیار دارند، چالش خاصی را به‌وجود آورده‌اند. این میکروب‌ها غشای‌سلولی دولایه دارند و همین موضوع ورود داروها در غلظت‌های لازم (کافی) برای کشتن آنها را دشوار می‌نماید.

آسینتوباکتر بائومانی مقاوم به کارباپنم در رأس فهرست «پاتوژن‌های اولویت‌دار» سازمان بهداشت‌ جهانی قرارگرفته‌است.