سطح بالای بیلی‌روبین

سطوح بالای بیلی‌روبین می‌تواند منجر به یرقان گردد. این عارضه به واسطه تغییر رنگ پوست و چشم به رنگ زرد، به‌راحتی قابل تشخیص است. ریشه لاتین این بیماری«Jaundice» است و از واژه فرانسوی Jaune به‌معنی رنگ‌زرد می‌آید.

با وجود اینکه سطوح بالای بیلی‌روبین ممکن‌است در بزرگسالان نیز رخ‌دهد اما در نوزادان بسیار شایع‌تر است. دلیل این امر این است که روده نوزادان دارای باکتری‌های کمتری برای کمک به تجزیه و دفع بیلی‌روبین می‌باشد.

جهت کسب اطلاعات بیشتر به سایت پزشکی امروز مراجعه کنید.

حدود نرمال تقریبی بیلی‌روبین در سرم خون:

• برای بزرگسالان:  ۱/۲‌میلی‌گرم در دسی‌لیتر

• برای کودکان و افراد زیر ۱۸‌سال: معمولاً ۱میلی‌گرم در دسی‌لیتر
هنگامی‌که این میزان به ۳‌میلی‌گرم برسد، رنگ پوست به‌زردی می‌گراید و در‌صورت مشاهده این رنگ در پوست و چشم، مراجعه به پزشک توصیه‌می‌گردد چرا‌که این عارضه می‌تواند بسیار جدی باشد.

بیلی‌روبین چیست؟

بیلی‌روبین به‌واسطه تجزیه گلبول‌های قرمز خون در بدن به‌وجود‌می‌آید که با حرکت به‌سمت کبد‌، داخل مجرای صفراوی ترشح‌شده و در‌نهایت ازطریق مدفوع از بدن خارج‌ می‌گردد. حرکت بیلی‌روبین به‌سمت کبد توسط آلبومین صورت‌می‌پذیرد‌. رنگ بیلی‌روبین زرد مایل به قهوه‌ای است و رنگ قهوه‌ای مدفوع نیز به‌همین علت است.

مدت عمر گلبول‌های‌قرمز خون حدود ۱۲۰‌روز است و آنها به‌طور مستمر درحال نوسازی هستند. گلبول‌های قرمز خون حاوی هموگلوبین هستند که پس‌از تجزیه به بیلی‌روبین و مواد دیگر تبدیل می‌شوند. بیلی‌روبین زمانی‌که وارد کبد می‌گردد، دارای قابلیت حل در‌آب و ‌دفع از بدن می‌شود که به‌اصطلاح آن‌را «بیلی‌روبین کونژوگه» می‌نامند.کونژوگه‌نشدن بیلی‌روبین آن‌‌را به یک ماده سمی برای بدن تبدیل‌می‌کند. «بیلی‌روبین کونژوگه» قابل دفع از بدن نمی‌باشد و در بدن تجمع‌یافته و سبب بروز زردی (یرقان) می‌شود.

سطوح بالای بیلی‌روبین:

این عارضهHyperbilirubinemia نام‌دارد و وجود مقدار زیاد بیلی‌روبین ممکن‌است منجر‌به ابتلای فرد به یرقان شود. در فردی‌که مبتلا به این بیماری است، پوست و سفیدی چشم‌ها به‌دلیل وجود بیلی‌روبین که قهوه‌ای متمایل به زرد است، زرد می‌شود.

۳ دلیل عمده برای افزایش سطح بیلی‌روبین و ابتلا به یرقان وجود دارد. این عوارض ممکن‌است قبل، درحین و یا بعد‌از تولید بیلی‌روبین، اتفاق بیافتند.

• قبل‌از رسیدن به کبد:

بعضی‌از بیماری‌ها می‌توانند منجر به افزایش سطح بیلی‌روبین پیش‌از رسیدن به کبد شوند. این مرحله به فاز پیش‌کبدی یا پیش‌هپاتیک(Prehepatic) معروف است که می‌تواند براثر کم‌خونی همولیتیک (نوعی کم‌خونی ناشی‌از همولیز[تخریب گلبول‌قرمز]است) و بازجذب داخلی خون باشد. کم‌خونی همولیتیک زمانی رخ‌می‌دهد که گلبول‌های قرمز بیش‌ازحد تجزیه‌شوند.

درون کبد:

اگر کبد به‌درستی کار نکند، ممکن‌است قادر به کونژوگه‌کردن بیلی‌روبین و به تبع آن حلّال کردنش در آب نباشد. این موضوع موجب باقی‌ماندن مقدار زیادی بیلی‌روبین در کبد می‌شود (مرحله کبدیHepatits).

دلایل این موضوع عبارتند‌از:

• انواع ویروس‌ها برای مثال هپاتیت‌A

• الکل

• مصرف داروها مانند استامینوفن

• خودایمنی، اختلالی که طی آن سیستم‌ایمنی بدن به اشتباه به سلول‌های سالم حمله‌می‌کند.

پس‌از خارج‌شدن از کبد:

زمانی‌که بیلی‌روبین کبد را ترک‌می‌کند، ممکن‌است به‌دلیل عدم‌توانایی در دفع، سطح آن افزایش‌یابد. این مشکل ممکن‌است ناشی‌از انسداد یک یا چند عضو بدن باشد که عامل دفع مواد زائد هستند. از‌جمله این اعضا می‌توان به سنگ‌های صفرا در کیسه‌صفرا اشاره‌کرد. به این مرحله، مرحله پساهپاتیک (Post-hepatic) گفته‌می‌شود.

دیگر عوامل شامل:

• التهاب یا سرطان کیسه‌صفرا که عامل تراکم صفرا می‌باشد

• پانکراتیت (التهاب لوزالمعده یا پانکراس)

آزمایش‌های تشخیصی بیلی‌روبین:

به‌وسیله آزمایش خون و ادرار، می‌توان سطح بیلی‌روبین را اندازه‌گیری کرد.

اگر در آزمایش ادرار، بیلی‌روبین دیده‌شد، پزشک به سراغ آزمایش سرم خون می‌رود تا نتایج را تأیید کند و درجه صدمه به کبد را تخمین‌بزند. اگر هیچ بیلی‌روبینی در ادرار مشاهده نشود، پزشک مشکل را در شیوه تجزیه گلبول‌های قرمز خون جستجو‌ می‌کند.

دیگر آزمایش‌ها عبارتند‌از:

• آزمایش‌های خون بیشتر برای ارزیابی عملکرد کبد (آنزیم‌های کبدی).

• آزمایش فیزیکی که طی آن پزشک به بررسی ناحیه شکمی می‌پردازد تا بزرگی یا حساسیت کبد را ارزیابی‌کند.

• تصویربرداری از کبد که ممکن‌است شامل سونوگرافی، سی‌تی‌اسکن و یا دریافت تصاویر با شفافیت و دقت‌بالا توسط ام‌ار‌آی باشد.

• در برخی‌از مواقع، به‌منظور بررسی مجرای صفراوی از آندوسکوپی استفاده‌می‌شود تا شیوه انتقال صفرا به روده بررسی‌گردد (Endoscopic Retrograde Colangic Panereatography).

• در برخی‌از موارد نادر به بیوپسی کبد نیز نیاز است. در‌این‌رویه، نمونه کوچکی از بافت کبد برای بررسی بافت‌شناسی به آزمایشگاه ارسال‌می‌شود.

درمان سطوح بالای بیلی‌روبین:

برای درمان نیاز است که پزشک به شناسایی دلایل افزایش سطح بیلی‌روبین بپردازد. نوع درمان بستگی به علل اصلی این افزایش دارد. اگر علت مشخص‌باشد، می‌توان بیلی‌روبین بالا را از‌طریق روش‌های درمانی مناسب یا تغییر سبک زندگی مانند خودداری از مصرف الکل، درمان‌کرد.

سندرم ژیلبرت چیست؟

سندرم ژیلبرت(Gilbert’s syndrome) نوعی حالت خفیف از افزایش بیلی‌روبین است؛ به این شکل که سطح بیلی‌روبین به‌دلیل کندی در فرایند دفع از بدن، دچار نوسان می‌شود.

این نوسانات به‌حدی نیست که موجب زردی رنگ پوست شود اما ممکن‌است در برخی‌از افراد موجب ایجاد نشانه‌هایی مانند دردشکم یا خستگی گردد. سندرم ژیلبرت، به‌طور‌معمول زمانی‌که برای دلایل دیگر از فرد آزمایش خون گرفته می‌شود، تشخیص‌داده می‌شود. نوعی ژن به این سندرم مرتبط است که آن را در زمره بیماری‌های موروثی قرار‌می‌دهد. این کد ژنی مربوط به آنزیمی است که کبد را قادر به تبدیل بیلی‌روبین به‌حالت کونژوگه خود می‌نماید. عدم وجود این ژن در سندرم ژیلبرت به‌معنی عدم عملکرد درست این آنزیم تبدیل‌کننده بیلی‌روبین است.

بیلی‌روبین بالا در نوزادان:

نوزادانی‌که دارای سطح بالایی از بیلی‌روبین می‌باشند، مبتلا به عارضه‌ای به‌نام هیپربیلی‌روبینمی جنینی(Neonatal) یا زردی نوزادان هستند. بنابر گفته کتاب مشهورMerck Manual، بیش‌از نیمی‌از نوزادان در هفته اول تولد، دارای زردی قابل‌مشاهده‌ای می‌باشند.

در بزرگسالان، باکتری‌های روده عامل تجزیه بیلی‌روبین کونژوگه‌شده به یوروبیلین (ماده‌ای که موجب زردی رنگ ادرار می‌شود)  هستند که این ماده همراه با مدفوع از بدن خارج‌می‌شود. در نوزادان، کمبود این باکتری‌های‌ روده به‌معنی عدم انجام مؤثر این فرایند است. نوزادان همچنین دارای آنزیمی هستند که ممکن‌است بیلی‌روبین کونژوگه نشده را باز‌جذب (Reabsorb) نماید و به اینگونه موجب افزایش سطح بیلی‌روبین در سطح بدن گردد.

درجه نگرانی از بیماری، بستگی به‌دلیل به‌وجود آمدن آن دارد. سن نوزاد و میزان زود به‌دنیا آمدن او می‌تواند جزو این دلایل باشد. در یک نوزاد سالم که به‌طور‌کامل در شکم مادر بوده است، سطح بیلی‌روبین زمانی‌که از ۱۸‌میلی‌گرم در دسی‌لیتر تجاوز‌می‌کند، نگران‌کننده است.

برای نوزادان زودرس، هرچه سن زایمان مادر زودتر باشد، این آستانه بروز خطر کمتر می‌شود(در بیلی‌روبین‌های پایین‌تر).

سطح بالای بیلی‌روبین می‌تواند برای دستگاه‌عصبی مضر باشد و منجر به آسیب مغزی شود.

این درمان به سراغ دلایل اصلی می‌رود. بیشتر نشانه‌های زردی در نوزادان آنقدر جدی نیستند و به‌طور‌طبیعی ناپدید می‌شوند. با وجود این، زردی (یرقان) در نوزادانی‌که شیر‌مادر می‌خورند، متداول‌تر است. در‌این مواقع، شاید پزشک دستور قطع شیردهی از پستان را به مادر بدهد.

بعضی‌از نوزادان تحت فوتوتراپی قرار‌می‌گیرند. دراین آزمایش، نوزادان تحت اشعه نوع خاصی‌از نور‌سفید فلورسنت قرار‌می‌گیرند. این یک درمان استاندارد است و طی آن بیلی‌روبین تبدیل به اشکال مختلف می‌شود تا از بدن، توسط کبد و کلیه‌ها خارج گردد.