رژیم غذایی سالم گیاهی و کووید-۱۹

به طور حتم یک رژیم گیاهی (Vegan) نمی‌تواند سبب جلوگیری افراد از مبتلا شدن به کووید-۱۹ شود، اما ممکن است به تقویت سیستم ایمنی بدن کمک نماید و درنتیجه به پیشگیری از عفونت SARS-CoV-2 کمک کرده و خطر بروز نشانه‌های شدید را کاهش دهد . بنابراین ، استفاده از ماسک ، حفظ فاصلۀ اجتماعی در کنار یک رژیم غذایی گیاهی در پیشگیری از بروز کووید-۱۹ موثر است. باید توجه داشته باشند که هیچ مدرکی دال بر اثبات ارتباط میان رژیم غذایی گیاهی یا وگانیسم و محافظت در برابر کووید-۱۹یا سایر بیماری‌های شدید وجود ندارد.

▪ رژیم غذایی سالم گیاهی و کووید-۱۹:

اما در مقابل ، رژیم‌های گیاهی سبب کاهش خطر چاقی و بیماری‌های مزمنی می‌شوند که منجر به حادتر شدن کووید-۱۹می‌شوند. در این مقاله به بررسی رژیم‌های گیاهی و مزایای سلامتی آن‌ها در رابطه با کووید-۱۹ خواهیم پرداخت و همچنین هدف دیگر این مقاله ، ارزیابی چگونگی کاهش عوامل خطرزایی است که می‌تواند زمینه‌ساز شدیدتر شدن نشانه‌های بروز کووید-۱۹ گردد.

▪ آیا رژیم غذایی گیاهی می‌تواند خطر ابتلا به کووید-۱۹ را کاهش دهد؟

در ابتدا باید به این نکته اشاره نمود که هیچ نوع رژیم خاصی وجود ندارد که خطر ابتلا به کووید-۱۹ را کاهش دهد. توصیه سازمان بهداشت جهانی (WHO) به افراد، داشتن یک رژیم غذایی متعادل است تا بدینوسیله سیستم ایمنی بدن خود را در طی همه‌گیری کووید-۱۹ تقویت کنند. این رژیم شامل مصرف مواد غذایی تازه و فرآوری نشده مانند سبزیجات، حبوبات و غلات کامل است. این سازمان همچنین توصیه می‌کند که از مصرف قند و نمک خودداری کنید و مصرف گوشت قرمز را به ۱تا ۲ نوبت در هفته و طیور را به ۲ تا ۳ نوبت در هفته محدود کنید. آنها همچنین پیشنهاد می کنند روزانه بیش از ۱۶۰ گرم گوشت و لوبیا مصرف نکنید

پژوهش‌ها نشان می‌دهد که یک رژیم‌گیاهی، روی سلامت وزن، متابولیسم، انرژی و التهاب سیستمیک تاثیر مثبت دارد که سبب تقویت سیستم ایمنی گشته و خطر بروز نشانه‌های حاد ناشی از کووید-۱۹ در فرد را کاهش می‌دهد.

توجه به این نکته ضروری است که استفاده از یک رژیم غذایی گیاهی و توصیف افراد به عنوان وگان، امری یکسان نیستند. اصطلاح «گیاهی» فقط به رژیم غذایی اشاره دارد، در حالی که وگانیسم عوامل دیگری را نیز در بر می‌گیرد.

افرادی که به عنوان وگان شناخته می‌شوند، مخالف بهره برداری یا کشتن حیوانات با هدف استفاده در صنعت غذایی، لباس یا هر دلیل دیگری هستند. با این وجود، بعضی از افراد که به عنوان وگان شناخته می‌شوند، ممکن است اغلب موادغذایی فرآوری شده مصرف کنند، که این خود به عنوان یک رژیم غذایی نامناسب برای سلامتی بدن شناخته می‌شود.

در مقابل، افرادی که رژیم گیاهی را دنبال می‌کنند، اغلب یا به طور انحصاری از موادغذایی گیاهی استفاده می‌کنند. افراد ممکن است رژیمی داشته باشند که فقط یا عمدتاً شامل موادغذایی تازه تهیه شده، باشد. آنها ممکن است به دلایل بهداشتی، زیست محیطی یا اخلاقی این رویکرد را انتخاب کنند. قابل توجه است که یک رژیم غذایی گیاهی لزوماً منجر به بهبود سیستم ایمنی بدن نمی‌شود. شخصی که یک رژیم گیاهی را دنبال می‌کند ممکن است به دلیل مصرف بیش از حد غذاهای فرآوری شده، جایگزین‌های گیاهی و چربی‌های گیاهی، از سلامتی ضعیف‌تری برخوردار باشد.

اگر شخصی اغلب غذاهای فرآوری شده و مقدار اندکی سبزیجات و میوه استفاده نموده و مواد مغذی ضروری مانند ویتامین B-12 را مصرف نکند، ممکن است منجر به بی‌اثر شدن فواید احتمالی رژیم گیاهی گردد.

▪ مزایای رژیم غذایی گیاهی در مقابل کووید-۱۹:

در ادامه، به ارزیابی برخی رژیم‌های گیاهی و تاثیر آن روی سلامتی خواهیم پرداخت و این موضوع که چگونگی پیروی از آن ممکن است بر خطر ابتلا به کووید-۱۹ تأثیر بگذارد.

۱. ویتامین‌ها و مواد معدنی بیشتر :

بررسی‌ها نشان می دهد، افرادی که سطح ریز مغذی بهینه دارند ممکن است مقاومت بیشتری در برابر کووید-۱۹ داشته باشند. ریز مغذی‌ها شامل ویتامین‌ها و مواد معدنی هستند که افراد از رژیم غذایی خود دریافت می‌کنند. همچنین بدن انسان در پاسخ به قرار گرفتن در معرض نور خورشید، ویتامین D تولید می‌کند.

موادغذایی گیاهی حاوی بسیاری از ویتامین‌ها و مواد معدنی ضروری برای یک سیستم ایمنی سالم مانند روی، سلنیوم و ویتامین‌های A ، C و E هستند. سلنیوم یک ماده معدنی کمیاب است که سبب بهبود سلامت سیستم ایمنی بدن و عملکرد شناختی آن می‌گردد. با این وجود میزان مصرف سبزیجات و میوه در کشور از آمار پایینی برخوردار است.

افراد با تغییر رژیم خود به یک رژیم غذایی گیاهی که شامل طیف گسترده‌ای از میوه‌ها و سبزیجات است و یا با مصرف مواد غذایی گیاهی بیشتر، مقدار دریافتی مواد معدنی و ویتامین‌های ضروری را که از سیستم ایمنی بدن پشتیبانی می‌کنند، افزایش می‌دهند. این امر به نوبه خود ممکن است مقاومت افراد در برابر کووید-۱۹ را افزایش دهد.

۲. افزایش آنتی اکسیدان‌ها و پلی فنول‌ها:

رژیم‌های غذایی سالم که شامل طیف گسترده‌ای از میوه‌ها و سبزیجات هستند، منابع غنی از آنتی اکسیدان‌ها هستند. این‌ مواد ترکیباتی هستند که با رادیکال‌های آزاد مبارزه نموده و به خنثی سازی استرس اکسیداتیو کمک می‌کنند.

برخی از ویتامین‌ها و مواد معدنی و همچنین ترکیبات گیاهی مانند پلی فنول‌ها به عنوان آنتی اکسیدان عمل می‌کنند. پلی فنول‌ها در توت‌ها، زیتون‌، آجیل وجود دارند.

مطابق پژوهش‌های صورت پذیرفته، پلی فنول‌ها می‌توانند به درمان افراد مبتلا به عفونت‌های ویروسی مانند SARS-CoV-2 کمک کنند. با افزایش سن، سیستم ایمنی بدن توانایی مقابله با عفونت را ندارد. محققان از این پیری ایمونولوژیک به عنوان زوال سیستم ایمنی (immunosenescence) یاد می‌کنند. پلی‌فنول‌ها قادر هستند روند پیری را خنثی کرده و التهاب را کاهش دهند.

در پژوهشی دیگر اشاره شده است که استرس‌اکسیداتیو بیش از حد، ممکن است سبب آسیب به ریه، ترومبوز و اختلالات مرتبط با گلبول‌های قرمز (red blood cell dysregulation) شود که در برخی از افراد مبتلا به کووید-۱۹ رخ می‌دهد.

۳. پشتیبانی از میکروبیوم سالم روده :

مطابق برخی از تحقیقات انجام شده، SARS-CoV-2 میکروبیوتای روده را تغییر می‌دهد، و پروبیوتیک‌ و پره‌ بیوتیک‌ها ممکن است عملکرد ایمنی را در افراد مبتلا به عفونت SARS-CoV-2 بهبود بخشند.

فیبر موجود در موادغذایی گیاهی پره‌بیوتیک‌هایی را برای تغذیه باکتری‌های روده فراهم می‌کند. تحقیقات نشان می‌دهد که رژیم‌های گیاهی، میکروبیوم روده را تحت تأثیر مطلوب قرار می‌دهند و سبب افزایش تنوع باکتری می‌شود و در نتیجه منجر به کاهش التهاب می‌شوند.

مطابق پژوهشی انجام گرفته در سال ۲۰۲۰ ، یک رژیم گیاهی سرشار از فیبر، تاثیر مثبتی روی بیماران دچار کووید-۱۹ در کشورهند داشته‌ است. محققان معتقدند، موادغذایی‌گیاهی به احتمال زیاد میکروبیوتای روده را تقویت نموده که قادر به ایجاد پاسخ ضد‌التهابی (anti-inflammatory) است.

۴. کاهش احتمال چاقی و چندابتلایی‌ها:

پیروی از یک رژیم گیاهی می‌تواند از ابتلا به چاقی و سایر بیماری‌های مرتبط که می‌تواند شرایط بیمار دچار کووید-۱۹ را حادتر کنند ، جلوگیری می‌نماید.

تحقیقات نشان می‌دهد که عفونت SARS-CoV-2 منجر به افزایش میزان بستری شدن و افزایش شدت بیماری در افراد دیابتی یا چاق می‌شود.

مطابق با آمار، عامل چاقی ، بیشترین میزان بیماری‌زمینه‌ای در افراد مبتلا به کووید-۱۹ بوده که منجر به بستری شدن آن‌ها در کشور آمریکاگردیده است.

بررسی‌ها نشان می‌دهند که رژیم‌های گیاهی می‌توانند التهاب و خطر بیماری‌های مزمن در افرادی که چاق هستند را کاهش دهند.

طی پژوهش‌های صورت پذیرفته، رژیم غذایی گیاهی می‌تواند به جلوگیری از ایجاد اضافه وزن، چاقی و دیابت کمک نموده و سرشار از فواید بسیار برای دستگاه قلبی و عروقی است.

▪ آیا مصرف گوشت و فرآورده‌های دامی می‌تواند خطر ابتلا به کووید-۱۹ را افزایش دهد؟

مصرف رژیم غذایی سرشار از چربی‌های اشباع شده، قندها و کربوهیدرات‌های تصفیه شده (که به رژیم وسترن یا غربی شناخته شده‌است.)، در شیوع چاقی و دیابت نقش موثری دارد. بسیاری از محصولات دامی، به‌ویژه گوشت‌های فرآوری شده و پنیر، دارای چربی‌های اشباع شده زیادی هستند. بنابراین، پیروی از این گونه رژیم‌ها می‌تواند خطر بروز نشانه‌های شدید کووید-۱۹ و مرگ را افزایش دهد.

▪ دکتر علی کشاورز

استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران ، متخصص تغذیه

▪ منابع :

1. (Translational Psychiatry volume 9, Article number: 226 (2019)
2. British Journal of Nutrition
3. Adv Nutr. 2021 Jan 13
4. Trends in Food Science & Technology-February 2021
5.Translational Psychiatry- volume 9
6. Indian Journal of Microbiology، 28 September 2020
7. Cell Metab. 2021 Mar
8.MMWR Morb Mortal Wkly Rep. 2020 Oct 30; 69(43): 1576-1583.Published online 2020 Oct 30. doi: 10.15585/mmwr.mm6943e3
9. Obesity Reviews 2019
10. (Transl Psychiatry. 2019; 9: 226.Published online 2019 Sep 12)(Trends Cardiovasc Med. 2018 Oct; 28(7): 437-441.Published online 2018 Feb 13)
11. National Institutes of Health