علائم،عوارض و درمان آلزایمر

بیماری آلزایمر (Alzheimer’s disease ) از شایع ترین گونه های زوال عقل (dementia) است. در زوال عقل شدت از بین رفتن توانایی های ادراکی و اجتماعی آنقدر شدید است که سبب اختلال در عملکرد روزانه بیمار می شود. در بیماری آلزایمر، بافت سالم مغز دچار اضمحلال یا دژنرسانس (degeneration) می گردد و به این جهت حافظه و توانایی های ذهنی رو به سقوط می گذارد.بیماری آلزایمر اختلالی نورولوژیک (وابسته به عصب شناسی) است که با مرگ سلول های مغزی زمینه ساز از دست رفتن حافظه و زوال شناختی می گردد که در این مقاله به علائم،عوارض و درمان آلزایمر و شیوۀ کنترل آن خواهیم پرداخت.

* علائم،عوارض و درمان آلزایمر:

از نشانه های ابتدایی آلزایمر فراموشی مکالمات و رخدادهای اخیر است. همچنان که بیماری پیش می رود ، فرد مبتلا به آلزایمر با اختلال شدید حافظه و عدم توانایی در انجام فعالیت های روزانه روبرو می گردد.

امروزه درمان های رایج آلزایمر شامل بهبود موقت نشانه ها یا کاهش میزان اختلال می باشد. اما همچنان درمان قطعی برای آلزایمر و تغییر روند مغز یافت نگردیده است. در مراحل شدیدتر این بیماری ، آسیب های شدید در اختلال عملکرد مغز از جمله دهیدراتاسیون ( وضعیتی ناشی از کاهش میزان آب بدن)، سوء تغذیه و یا عفونت سبب مرگ بیمار نیز می گردد.

بیماری آلزایمر را نمی توان بخشی از روند پیری طبیعی لحاظ نمود، اما احتمال بروز این بیماری با افزایش سن، افزوده می گردد. حدود 5 درصد افراد، در سنین 65 تا 74 سالگی به بیماری آلزایمر دچار می شوند، حال آن که مطابق آمار موجود در سن 85 سالگی حدود نیمی از سالمندان به این بیماری مبتلا هستند.

*علائم و نشانه های بیماری آلزایمر :

از نشانه های بارز بیماری آلزایمر از دست رفتن حافظه می باشد. در مراحل نخست ، فرد مبتلا رخدادهای اخیر را به سختی به یاد می آورد اما خاطرات گذشته های دور را به راحتی در یاد دارد. همچنان که زمان پیش می رود، نشانه های دیگری نیز نمایان می گردد که در ادامه بدان اشاره می گردد:

* عدم تمرکز

*عدم توانایی انجام امور روزانه

*احساس آشفتگی و ناامیدی به ویژه هنگام شب

* نوسانات خلقی ، طغیان عصبانیت، پریشانی و افسردگی

* احساس بی توجهی

* گم شدن

* بروز مشکلات فیزیکی مانند راه رفتن غیرطبیعی یا اختلال در جهت یابی

* بروز مشکل در برقراری ارتباط

بیماری آلزایمر با از دست دادن خفیف حافظه و اغتشاش فکر آغاز می شود ولی در نهایت به اختلال غیر قابل برگشت ذهن می انجامد که توان یادآوری، استدلال، یادگیری و تخیل بیمار را از بین می برد. حال در ادامه به طور مفصل به نشانه ها و علائم آلزایمر خواهیم پرداخت:

-از دست دادن حافظه:

هر فردی ممکن است گاهی به لغزش حافظه یا فراموشی دچار شود. فراموش کردن محل کلیدهای منزل یا اتومبیل و یا از خاطر بردن نام افرادی که به ندرت آن ها را می بینید، امری طبیعی است. اما مشکلات مربوط به حافظه در بیماری آلزایمر ادامه دار است و رو به وخامت می رود. در بیماران مبتلا به آلزایمر ممکن است موارد زیر دیده شود:

* فراموش کردن کلمات یا قرار ملاقات ها

*تکرار موضوعات

* قرار دادن اشیاء در محلی به غیر از محل خود و یا قرار دادن آن ها در مکانی غیر منطقی

* سرانجام فراموشی نام اعضای خانواده و اشیاء معمولی

-اختلال در تفکر و استدلال:

یکی از معضلات بیماری آلزایمر اختلال در توانایی تمرکز و تفکر است ، به ویژه این معضل در مفهوم های انتزاعی ، مانند اعداد دیده می شود.

یکی از مشکلات دیگری که در این گروه از بیماران مشاهده گردیده است ، اختلال در امور چندعملکردی به ویژه امور مالی ، پرداخت به موقع صورتحساب ها و . . . می توان اشاره نمود.

-عدم توانایی در تصمیم گیری و قضاوت:

اقدامات نابجا و غیرطبیعی در ارتباط های اجتماعی و پوشیدن لباس های غیرمرتبط با فصل ، عدم توانایی حل مسایل روزمره مانند اقداماتی که هنگام سوختن غذا روی اجاق باید انجام داد.

در بیماری آلزایمر انجام امور روزمره روز به روز مشکل تر و در نهایت غیر ممکن می شود. بیماری آلزایمر با مشکل روز افزون تر در انجام کارهایی که به برنامه ریزی، تصمیم گیری و قضاوت نیاز دارد همراه است.

-عدم توانایی در انجام امور روزانه:

زمانی فرا می رسد که انجام برخی از اموری که باید به صورت سلسله ای از مراحل انجام شود دچار اشکال می شود ، برای نمونه آشپزی کردن که با پیشرفت بیماری با مشکل مواجه می گردد. در نهایت بیماران مبتلا به آلزایمر پیشرفته ممکن است حتی شیوۀ انجام کارهای ابتدایی را فراموش کنند.

-اختلال در یافتن کلمات مناسب:

در  آلزایمر یافتن کلمه های به جا جهت بیان افکار  یا حتی ادامه دادن گفتگو دچار چالش می گردد. در نهایت، قدرت خواندن و نوشتن این افراد نیز دچار اختلال می شود.

-تغییرات شخصیتی:

تغییرات مغزی در بیماران آلزایمری بر افکار و خُلق آن ها تاثیر گذار است و مشکلات زیر ممکن است در آن ها دیده شود:

* افسردگی

* بی تفاوتی

* انزوا و گوشه گیری

* تغییرات خلق

* عدم اطمینان به دیگران

* پرخاشگری

* تغییر عادات خواب

* سرگردانی

* توهم ، برای نمونه تصور بر دزدیده شدن اجسام

اما اشاره به این نکته در این بحث ضروری است که در آلزایمر بسیاری از مهارت های اساسی مانند خواندن ، داستان سرایی ، به یاد آوردن و یا آوازخواندن، رقص ، نقاشی و انجام برخی امور هنری ، ممکن است به کندی تحت تاثیر قرار بگیرند. این توانایی ها با توجه به این که توسط بخش هایی از مغز اداره می شود که بعدها تحت تاثیر آلزایمر قرار خواهند گرفت ، دیرتر از سایر مهارت ها آسیب خواهند دید.

*علل بروز آلزایمر:

دانشمندان معتقدند که بیماری آلزایمر در بسیاری از افراد حاصل ترکیب عوامل ژنتیکی ، سبک زندگی و عوامل محیطی است که به مرور زمان مغز انسان را تحت تاثیر قرار می دهد.

باید اشاره نمود که با احتمال کمتر از 1 درصد ممکن است که تغییرات در ساختار یک ژن خاص ، بروز این بیماری را تضمین نماید. در عین حال که علل بروز آلزایمر همچنان در پرده ای از ابهام است، اما آثار آن بر بافت مغز به خوبی شناخته شده و روشن است که بیماری آلزایمر سبب آزردگی و مرگ یاخته های ( سلول ها) مغز می شود.

بافت مغزی بیماری دچار آلزایمر دچار نقصان شدید سلول های عصبی و ارتباطی است. کالبدشکافی ها بیانگر آن است بافت عصبی مغز در آلزایمر ، شامل یک تودۀ ته نشستی کوچکی از پلاک ها و گوریدگی ها است که در بافت مغزی تشکیل شده است.

در بیماری آلزایمر نقش دو پروتئین بسیار حائز اهمیت است:

1.صفحه یا پلاک ها :

موسوم به توده ای پروتئینی به نام بتا آمیلوئید که باقیماندۀ بخشی از یک پروتئین بزرگتر می باشد، بتا آمیلوئیدها در حالت طبیعی بی ضرر هستند اما در آلزایمر این پروتئین ها به هم می پیوندند و اثر سمی بر نورون ها گذارده و ارتباط سلولی را دچار اختلال می نمایند. با وجودی که دلیل مرگ نورون در بیماری آلزایمر شناخته شده نیست، اسناد موجود حاکی از آن است که جریان پردازش غیر طبیعی پروتئین بتا آمیلوئید عامل بروز این نشانه ها است.

2.گوریدگی ها:

 ساختارهای حمایت کنندۀ داخلی سلول های مغز به عملکرد طبیعی یک پروتئینی با نام تو (tau) بستگی دارند. در افراد مبتلا به آلزایمر، رشته های پروتئین تو دچار اختلال شده و تغییر شکل می دهند و خود را به ساختاری به نام گوریدگی های نوروفیبریلاسیون ( neurofibrillary tangles) تغییر شکل می دهند. این گوریدگی ها همانند پلاک ها سبب ایجاد اخلال در ساختار انتقال گشته و موجب سمی شدن سلول ها می گردند.

پروتئین تو مانند رشته نخ کاموا در هم رفته گره خورده یا گوریدگی پیدا می کنند. بسیاری از پزشکان معتقدند بروز این حالت زمینه ساز آزردگی شدید نورون ها شده و به مرگ شان می انجامد.

* عوامل خطرزا در آلزایمر:

1.سن:

افزایش سن یکی از عوامل اصلی بروز بیماری آلزایمر است. اگر چه آلزایمر جزو روند طبیعی پیری نمی باشد ، اما با افزایش سن احتمال بروز این بیماری نیز افزایش می یابد. در یک بررسی صورت پذیرفته حاکی از آن است که در هر 1000 تن از افراد که در بازۀ سنی 65 تا 74 سال قرار دارند ، سالانه دو تشخیص جدید و در افرادی که در بازۀ سنی 75 تا 84 سال قرار دارند در هر 1000 تن ، یازده تشخیص جدید و در افراد بالای 85 سال نیز در هر 1000 تن ، 37 تشخیص آلزایمر وجود دارد.

2.سابقۀ خانوادگی و عوامل ژنتیکی:

خطر بروز این بیماری ، در افرادی که سابقۀ ابتلا به آلزایمر را  در اعضای درجه اول خانوادۀ خود (پدر،مادر و خواهر و برادر) داشته اند ، بیشتر است. همچنان توضیح روشنی پیرامون دلیل و عملکرد بروز ژنتیکی این بیماری در خانواده ها وجود ندارد .

امایکی از عوامل ژنتیکی که توسط محققان مشخص گردیده است، گونه ای از آپولی پروتئین E می باشد (APOE) . دگرگونی و تغییر گونه ای از ژن APOE e4 سبب بالا رفتن احتمال بروز بیماری آلزایمر می گردد. اما این دگرگونی در تمام افراد سبب ابتلا به بیماری آلزایمر نمی گردد.

محققان جهش هایی نادر در سه نوع ژن را مشخص نموده اند که انسان با ارث بردن آن ها به بیماری آلزایمر دچار می گردد. اما نکتۀ قابل توجه در این جاست که این موضوع در کمتر از یک درصد بیماران آلزایمر دیده می گردد.

3.سندرم داون:

بیشتر افرادی که دچار سندرم داون ( Down Syndrome) هستند ، به بیماری آلزایمر دچار می گردند. این موضوع احتمالا با وجود سه نسخه از کروموزوم 21 (و متعاقبا سه نسخه از ژن های پروتئینی که منجر به تولید بتا-آمیلوئید می گردد ) در ارتباط است. نشانه ها و عوارض بیماری آلزایمر در افراد مبتلا به سندرم داون 10 تا 20 سال زودتر بروز خواهد نمود.

4.جنسیت:

تفاوت ناچیزی در خطر ابتلا به آلزایمر در زنان و مردان وجود دارد، اما رویهم رفته به دلیل عمر طولانی تر زنان نسبت به مردان ، میزان بروز این بیماری در خانم ها بیشتر است.

5.اختلال شناختی خفیف:

اختلال شناختی خفیف (Mild Cognitive Impairment:MCI) نوعی زوال در حافظه و یا قدرت تفکر است که پیش از سن مورد انتظار در فرد بروز می نماید. اختلال شناختی خفیف در عملکرد اجتماعی فرد و محیط کار اخلالی ایجاد نمی نماید.

افراد دچار اختلال شناختی خفیف در معرض خطر ابتلا به زوال عقل قرار دارند. در اختلال شناختی خفیف اولیه ، قدرت حافظه کاهش می یابد ، که این پدیده زمینه ساز ظهور زوال عقل به واسطۀ بیماری آلزایمر است. تشخیص زودهنگام اختلال شناختی خفیف سبب تمرکز فرد بر سبک زندگی سالم تر ، برنامه ریزی پزشک جهت ارائه روند درمانی می گردد.

6.ترومای سر در گذشته :

آسیب های مغزی و ضربات وارده به سر انسان بر اثر تصادفات و زمین خوردن و ... یکی از عوامل خطرناک و محرک در بروز بیماری آلزایمر است.

7.خواب نامناسب:

بررسی های صورت گرفته حاکی از آن است که الگوهای نامناسب خواب مانند با زحمت به خواب رفتن یا بیدار ماندن شبانه با احتمال بروز بیماری آلزایمر در ارتباط است.

8.سبک زندگی و سلامت قلب:

محققان معتقدند که عوامل خطرزایی که سبب بروز بیماری های قلبی می گردد در ابتلا به بیماری آلزایمر نیز موثر هستند:

*ورزش نکردن

*چاقی

*مصرف سیگار و در معرض دود دست دوم قرارگرفتن

*فشارخون بالا

*کلسترول بالا

*مدیریت ضعیف بیماری دیابت نوع دوم

تمامی این عواملی که بدان اشاره گردید اصلاح پذیر بوده و اعمال تغییرات اساسی و مثبت در زندگی سبب حفظ سلامت انسان در برابر نه فقط آلزایمر و بیماری های قلبی ، بلکه مصونیت وی در برابر بیماری ها می گردد.

-مطالعه و فعالیت های اجتماعی:

 از عوامل مهمی که سبب پیشگیری و کاهش خطر بیماری آلزایمر می گردد ، مطالعه و یادگیری در طول زندگی شخص و شرکت در فعالیت های اجتماعی است. بررسی های حاکی از آن است که تحصیلات پایین افراد که سبب عدم مطالعه و یادگیری آن ها در مراحل آتی زندگی می گردد نیز در پیشگیری از بیماری آلزایمر موثر است.

جهت کسب اطلاعات بیشتر به سایت پزشکی امروز مراجعه نمایید.