فرزند پروری چیست ؟ مهارت‌های فرزندپروری را چگونه باید پرورش داد؟

هر پدر و مادری به عنوان والد (Parent) در تلاش است تا با پرورش ، محافظت و هدایت کودکان خود ، یک آغاز مفید و مناسب را به آن‌ها ارائه دهند. اما فرزندپروری (Parenting) فرآیندی است که با تقویت و حمایت از پیشرفت فیزیکی ، عاطفی ، اجتماعی و فکری ، فرزند شما را برای استقلال آماده می‌نماید. با رشد و تکامل کودک ، کارهای زیادی وجود دارد که پدر و مادر برای کمک به فرزند خود می‌تواند انجام دهد. در این مقاله تلاش گردیده تا با گردآوری مطالب علمی و ارائۀ تجربیات متفاوت، به پدرومادر کمک گردد تا در هر مرحله از زندگی و به تفکیک سن فرزندخود درباره رشد فرزند ، فرزندپروری مثبت ، ایمنی و سلامت او اطلاعات بیشتری کسب نماید.

▪ فرزند پروری نوزاد ( ۰ تا ۱سال) :

• نقاط عطف رشد نوزاد :

نقاط عطفِ رشد نوزاد چیست ؟ این اصطلاح به لحظه‌هایی خاص و ویژه در زندگی نوزاد گفته می‌شود . برای نمونه مهارت‌هایی همچون برداشتن اولین قدم ، لبخند زدن برای نخستین بار ، و تکان دادن دست به معنای "خداحافظ" ، که به این لحظات ،  نقاط عطف رشد گفته می‌شود. نقاط عطف رشد ، کارهایی است که بیشتر کودکان می‌توانند در سن خاصی انجام دهند. کودکان در شیوۀ بازی ، یادگیری ، صحبت کردن ، رفتار و حرکت خود (مانند خزیدن ، راه رفتن یا پریدن) به نقاط عطف می‌رسند.
کودک در سال اول زندگی خود یاد می‌گیرند که توانایی بینایی خود را متمرکز کنند ، دست به دست پدر و مادر شوند ، اکتشاف کنند و به کندوکاو در مورد اتفاقاتی که در اطرافشان رخ می‌دهد بپردازند. رشد مغزی و شناختی در کودک ، به فرآیند یادگیری زبان ، تفکر و استدلال نمودن و حتی بدست آوردن توانایی پردازش ذهن گفته می‌شود. یادگیری زبان در اینجا فراتر از ایجاد صداها ، یا گفتن "ma-ma" و "da-da" است. گوش دادن ، درک و دانستن نام افراد و اشیاء همه بخشی از توسعه زبان است.

در این مرحله،کودک نوزاد شما ، به عنوان بخشی از رشد اجتماعی و عاطفی،با والدین خود و دیگران پیوند عشق و اعتماد برقرار می‌کند. شیوۀ در آغوش گرفتن توسط والدین ، نگاه‌داشتن و بازی با کودک ، اساس و شالودۀ تعاملِ کودک با پدرومادر و سایر اطرافیان را خواهد ساخت.

• نکات مثبت والدگری برای نوزاد ۰  تا ۱ سال :

در زیر برخی از اقدامات و کارهایی که شما به عنوان پدر یا مادر (والد) می‌توانید برای کمک به نوزاد خود در بازۀ سنی ۰ تا ۱سال انجام دهید ، اشاره شده است:

۱. با کودکِ نوزاد خود صحبت کنید . او آرامش را در صدای شما می‌یابد.

۲. هنگامی که کودک به تولید صدا با تکرار آن و اضافه نمودن کلمه‌ها می‌پردازد ، به او پاسخ دهید . این اقدام به او کمک می‌نماید تا چگونگی استفاده از زبان(Language) را بیاموزد .

۳. برای کودک خود کتاب بخوانید. این عمل به او کمک نموده تا و قوای یادگیری زبان و صداها را توسعه داده و درک کند.

۴. برای کودک خود آواز بخوانید و موسیقی نواخته یا پخش کنید. این روش به رشد مغزی او کمک نموده و سبب علاقه‌مندی وی به موسیقی می‌گردد.

۵. کودک خود را تحسین نمایید و توجه محبت آمیز زیادی به او داشته باشید.

۶. زمانی را برای بغل گرفتن و در آغوش کشیدن کودک اختصاص دهید. این عمل سبب ایجاد حس مراقبت و امنیت در آن‌ها می‌گردد.

۷. هنگامی‌که کودک شما هوشیار و آرام است با او بازی کنید. نشانه‌های خستگی یا کلافگی را در کودک خود به دقت زیر نظر داشته باشید تا در صورت خستگی از بازی ، استراحت نماید.

۸. هنگامی که کودک به اجسامی دست می‌زند که نباید لمس نموده و یا به محوطه‌ای می‌رود که نباید بدان وارد شود ، با اسباب بازی حواس او را پرت نموده و او را به مکان امن بکشانید.

۹. از نظر جسمی ، روحی ، روانی و احساسی مراقب خود باشید. فرزندپروری می‌تواند کار سختی باشد! ، هنگامی‌که خودتان احساس خوبی دارید ، لذت بردن، عشق دادن ، مثبت بودن با کودکِ تازه واردِ خود آسان‌تر است.

• نکات ایمنی برای نوزاد ۰  تا ۱ سال :

هنگامی که کودکِ نوزادتان عضوی از خانواده شما می‌شود ، زمان آن فرا رسیده است که مطمئن شوید خانه شما مکانی امن برای اوست. در خانه به دنبال وسایل و اجسامی باشید که می‌توانند برای نوزاد شما خطرناک باشند. به عنوان والدینِ کودک، وظیفه شما این است که از ایجاد یک خانه امن برای نوزاد خود اطمینان حاصل کنید.  همچنین مهم است که اقدامات لازم را انجام دهید تا مطمئن شوید که از نظر ذهنی و احساسی برای عضو جدید خود آماده هستید.

در اینجا چند نکته برای ایمن نگه داشتن نوزاد وجود دارد:

۱. از تکان دادن‌های شدید و لرزاندن کودکِ نوزادِ خود پرهیز کنید ، زیرا کودکان در این سن دارای عضلات گردن بسیار نرم و ضعیفی هستند که هنوز قادر به نگه داشتن سر خود نیستند.درصورت تکان دادن شدید و حتی لرزش‌های بی‌ملاحظه ، ممکن است به مغز او آسیب رسانده و حتی منجر به صدمه‌های غیر قابل جبرانی می‌گردد .

۲. اطمینان حاصل کنید که همواره نوزادِ خود را به پشت می‌خوابانید تا از سندرم مرگ ناگهانی نوزاد ( sudden infant death syndrome:SIDS) جلوگیری شود. سندرم مرگ ناگهانی نوزاد به مرگ نابه‌هنگام نوزاد در خواب گفته می‌شود که بدون هیچ‌گونه پیش‌بینی قبلی پزشکی رخ داده و حتی هیچ نشانه‌ای در حین کالبدشکافی در بدن نوزاد نیز مشاهده نمی‌شود. به این بیماری مرگ تختخواب نیز گفته می‌شود زیرا اغلب در کودکان و در تختخواب رخ می‌دهد. این بیماری در نوزادان پسر شایع‌تر است. عامل این بیماری همچنان ناشناخته است و پژوهشگران تا کنون فقط برخی از منشأهای این بیماری را شناسایی نموده‌اند. عوامل گوناگونی ازجمله زودرس بودن نوزادان، در معرض دود دخانیات قرار داشتن در هنگام خواب، به پشت نخواباندن نوزادان (نباید روی قلب آن‌ها فشار باشد)، عوامل ژنتیکی، در معرض عوامل استرس‌زا و یا دردناک قرار گرفتن و ... می‌باشند. از جمله اقدامات مؤثری که در کاهش خطرپذیری نوزادان نسبت به این عارضه می‌توان انجام داد، قرار دادن پستانک در دهان آن‌ها در طول خواب و طاق‌باز خواباندن آن‌ها می‌باشد.

۳. از کودک خود در برابر دود سیگار محافظت کنید. اجازه ندهید فردی در خانه شما سیگار بکشد.

۴.  کودک خود را در صندلی عقب خودرو بنشانید .

۵.  با خُرد کردن غذای کودک در لقمه‌های کوچک ، از خطر بروز خفگیِ ناشی از پریدن غذا به گلوی او جلوگیری نمایید. همچنین ، از در اختیار قراردادن اسباب بازی‌های کوچک و اجسام دیگری که بلعیدن آن برایش آسان است ، پرهیز نمایید.

۶ . به کودک خود اجازه ندهید با هر وسیله‌ای که ممکن است صورت او را بپوشاند بازی نماید (مانند کیسه فریزر یا پارچه‌ای).

۷. هرگز مایعات یا غذاهای داغ را در نزدیکی کودک نوزادِ خود یا در حالی که او را در آغوش دارید حمل نکنید.

۸. دریافت واکسن‌ها برای حفظ سلامت و ایمنی کودک از اهمیت بالایی برخوردار است. از آنجا که کودکان می توانند به بیماری‌های جدی دچار گردند، مهم است که فرزند شما تزریق‌های مناسب را در زمان مناسب دریافت نماید. با پزشک کودک خود مشورت کنید تا مطمئن شوید کودک شما در مورد واکسیناسیون خود به روز است.

نکاتی که بدان‌ها اشاره گردید به طور شک تمامی والدین حتی پیش از تولد کودک خود از آن‌ها آگاه هستند ، اما یادآوری آن‌ها برای حصول اطمینان از ایمنی کودک ضروری است .

• حفظ سلامتی برای نوزاد ۰تا ۱سال :

۱. تغذیه با شیر مادر در ۶ ماه اول زندگی ، تمام نیازهای کودک را برآورده می‌نماید. در فاصلۀ ۶ تا ۱۲ ماهگی ، کودک با بافت‌ها و طعم‌های جدید توسط مواد غذایی جامدِ سالم آشنا می‌شود ، اما شیر مادر همچنان باید منبع تغذیه مهمی باشد.

۲.  با آرامش و به آهستگی و با حوصله به کودک خود غذا دهید ، کودک خود را تشویق کنید تا طعم‌های جدید را بدون تحمیل و اجبار امتحان نماید و از سیری و گرسنگی وی اطمینان حاصل نمایید .

۳. شیردهی به کودک، طبیعی‌ترین و ایمن‌ترین روش ممکن برای تغذیه کودک است و ممکن است حتی چالش برانگیز باشد، در صورت بروز و مشاهدۀ هرگونه پدیدۀ غیر طبیعی ، موضوع را با پزشک خود در میان بگذارید.

۴. کودک خود را فعال نگاه دارید. شاید او هنوز نتواند مانند "کودکان بزرگ‌تر از سن خود" دویده و بازی کند ، اما کارهای زیادی می‌تواند انجام دهد تا دست‌ها و پاهای کوچکش را در طول روز حرکت دهد. روی زمین گذاشتن نوزاد ، برای حرکت به کودک کمک نموده تا نیرومند شود ، یاد بگیرد و کاوش نماید.

۵. سعی کنید کودک خود را برای مدت طولانی در تاب ، کالسکه ، گهواره‌، صندلی‌های متحرک و روروئک نگه ندارید.

۶. مدت زمان استفاده از صفحه نمایش گوشی‌ها، تلویزیون را محدود نمایید .آکادمی اطفال آمریکا (AAP) برای کودکان زیر ۱۸ ماه ، استفاده از صفحه‌های نمایش به غیر از تماس‌های تصویری را توصیه نمی‌کند.

۷. از میزان خواب مورد نیاز و کافی کودک خود اطمینان حاصل نمایید (بنیاد ملی خواب- National Sleep Foundation) :

• برای نوزادان ۰ - ۳ ماه 

• ۱۴ - ۱۷ ساعت 

▪ منابع :

1. cdc