علت خار پاشنه ، نشانه‌ها ، علائم و درمان

خار پاشنه عبارت است از جمع شدن کلسیم میان پاشنه و قوس داخلی پا در ناحیه کف پا و در واقع التهاب مزمن موضعی بافت نرم یا فاشیای کف پایی در محل پشت پاشنه،زیر پاشنه یا نزدیک به کف پا گفته می‌شود که در این مقاله به علت " خار پاشنه ، نشانه‌ها ، علائم و درمان" خار پاشنه خواهیم پرداخت.

▪ نشانه‌ها و علائم خارپاشنه :

پنجاه درصد از افراد دچار خار پاشنه آن را همراه با درد تجربه می‌کنند.از رایج ترین علائم خار پاشنه می‌توان به درد تیز (مانند چاقو) در پاشنه که بیشتر از پشت پاشنه شروع می‌شود و ممکن است به سمت ناحیه پلانتار کشیده شود ، اشاره نمود.این درد اغلب در هنگام صبح ، موقع بلندشدن از تخت و قرارگرفتن پا روی زمین ، شدیدتر است و طی روز به شکل یک درد خفیف ادامه می‌یابد. همچنین گاهی التهاب و تورم جلوی پاشنه قابل مشاهده است ، محل درگیر اغلب گرم و حساس به لمس بوده و این علائم به ناحیه قوس کف پا منتشر می شوند. خار پاشنه در ناحیه پشت پاشنه معمولا با التهاب تاندون آشیل همراه است که با حساسیت و درد عقب پاشنه همراه بوده و با Push off تشدید می‌شود. خارهای پاشنه در ناحیه پلانتار احتمالا با التهاب نیام کف پایی (پلانتار فاشیاتیس) مرتبط هستند و درد آن به شکل یک درد کششی در محل اتصال نیام کف پایی به پاشنه احساس می شود. به گزارش مایوکلینیک ، بیش از نیمی از بیماران دچار خار پاشنه ، به طور همزمان از التهاب نیام کف پایی رنج می برند.

▪ علل به‌وجود آمدن خارپاشنه :

خار پاشنه که طی مدت طولانی ایجاد می‌شود، اغلب به دنبال اعمال نیروی کششی (Strain) مستمر روی عضلات و لیگامان‌های پا (Foot) ، کشش نیام کف پایی و پارگی مکرر غشای پوشاننده استخوان پاشنه به وجود می آید.به همین دلیل این عارضه به ویژه در ورزشکارانی که سطوح بالایی از دویدن و پرش را حین ورزش کردن تجربه می‌کنند، رایج است. خارهای پاشنه به مرور زمان ایجاد می‌شوند ، در واقع آنها نتیجۀ اعمال نیروی تکرارشونده طی راه رفتن،پریدن و دویدن روی سطوح سخت هستند.از سوی دیگر ، پوشیدن مداوم کفش‌هایی که پا را به قدر کافی حمایت نمی‌کنند (مانند صندل یا دمپایی) از عوامل ایجاد و تشدید خارهای پاشنه می‌باشند. از عوامل دیگری که به‌عنوان ایجادکننده احتمالی خارهای پاشنه شناخته شده‌اند می‌توان به چاقی و اضافه وزن ، کفش‌هایی با اندازه نامناسب (به ویژه کفش‌های فاقد ساپورت کننده قوس طولی داخلی کف پا) ، الگوهای غیرعادی راه رفتن و استفاده طولانی از کفش‌های آسیب دیده ، اشاره نمود.سن افراد نیز عامل موثری است،پژوهش انجام شده در سال 2015 نشان داد که افزایش سن اغلب با فرسایش پَد پاشنه و کاهش توانایی آن در جذب ضربه همراه است.

▪ عوامل خطرزای خارپاشنه :

- فعالیتهای ورزشی از جمله دویدن و پرش می‌توانند به فرسایش پاشنه و قوس کف پایی منجر شوند.
- فعالیت روی سطوح سخت و غیرقابل انعطاف .
- ناهنجاری های مختلف در الگوی راه رفتن که با اعمال فشار بیش از حد به استخوان پاشنه،لیگامان‌ها و اعصاب ناحیه پاشنه همراه است.
- ضربه به پاشنه که می‌تواند سبب پارگی غشای محافظ پاشنه شود.
-افزایش سن : چندین مطالعه در سال های 2008 و 2015 نشان داده است که بالارفتن سن ، سبب کاهش انعطاف پذیری نیام کف پایی و نازک شدن لایه چربی محافظ پاشنه می‌شود.
-جنسیت : مطالعات صورت گرفته در سال 2014 نشان داده است که خار پاشنه در خانم‌ها رایج تر از آقایان است.
-کفش نامناسب به ویژه کفش‌هایی که در ناحیه قوس کف پایی ، ساپورت مناسب ندارند.
-بیماری‌های زمینه‌ای : آرتروز دوباره فعال شده که به نام بیماری Reiter شناخته می‌شود،اسپوندیلیت آنکیلوزان و التهاب نیام کف پایی (Plantar fasciitis).
-دیابت
-اعمال وزن کل بدن روی یک پا به مدت طولانی
-صافی کف پا یا قوس زیاد کف پایی.

▪ تشخیص خارپاشنه :

از آن جایی که علائم خارپاشنه با مشکلات دیگر پا و پاشنه شباهت دارد ، تشخیص آن توسط خود فرد سخت است.برای تشخیص مشکل ، مراجعه به متخصص ارتوپد ضروری است که با معاینه و گرفتن شرح حال بالینی به همراه عکس رادیوگرافی ، به تشخیص قطعی می رسد. از سوی دیگر ، خار پاشنه اغلب در افرادی که دچار التهاب نیام کف پایی هستند بروز پیدا می کند.از نظر آماری ، 15 درصد افرادی که به دنبال مشکلات پا (Foot) نیاز به مداخلات پزشکی پیدا می‌کنند ، مشکل التهاب نیام کف پایی دارند.

▪ پیش آگهی خارپاشنه :

پیش آگهی برای خار پاشنه ، مثبت است و اغلب به درمان‌های غیرتهاجمی و غیرجراحی پاسخ می‌دهد ، هرچند گاهی اوقات جراحی اجتناب ناپذیر است. ناحیه ذخیره کلسیمی تا زمانی که با جراحی برداشته نشود ، در موضع باقی می‌ماند ؛ اما بطور معمول تا زمانی که کاهش درد و التهاب با سایر روش‌های درمانی فراهم شود ، مشکل ساز نیست.

▪ درمان‌های غیرجراحی خارپاشنه :

-استراحت : کاهش تحمل وزن روی ناحیه پاشنه که با استراحت فرد حاصل می‌شود ، یکی از روش‌های کاهش درد و التهاب خار پاشنه است. استراحت دادن و بی وزن کردن پا ، پس از زمان طولانی ایستادن و سایر فعالیت‌های مشابه ، توصیه می‌شود.
-کمپرس سرد : بهتر است بعد از ورزش کردن و راه رفتن از آیس پک برای کاهش درد و التهاب استفاده نمود.
-داروهای خوراکی : اغلب مسکن‌های خوراکی مانند استامینوفن ، ناپروکسن و ایبوپروفن تجویز می‌شوند.
-داروهای تزریقی : تزریق موضعی کورتیکواستروئیدها با هدف کاهش درد و التهاب اطراف پاشنه و قوس کف پایی ممکن است توسط پزشک متخصص انجام شود.
-فیزیوتراپی و ورزش های مربوطه.
-درمان ارتزی : استفاده از کفی‌های مخصوص خار پاشنه که فشار را از ناحیه دردناک برمی‌دارند ، بسیار موثر واقع می‌شود.همچنین کفش‌های طبی که دارای پد پاشنه تقویت شده هستند به کاهش نشانه‌های بیمار کمک شایانی می‌کنند.در بسیاری از موارد یک ارتز مناسب می‌تواند عامل ایجادکنندۀ خار پاشنه و درد نیام کف پایی را،که اغلب عدم بالانس و تعادل بیومکانیک است، تصحیح کند.
در مواردی که بیماری زمینه‌ای مانند آرتروز و .... عامل اصلی ایجاد خار پاشنه باشد ، درمان و کنترل بیماری سیستمیک اولویت اصلی است.

▪ ورزش‌های درمانی خارپاشنه :

انجام 7 ورزش کششی زیر توصیه می شود.لازم به ذکر است اگرچه انجام این ورزش‌ها در هر ساعتی از شبانه روز مفید و موثر است ، بهترین زمان برای انجام آنها شب هنگام قبل از خوابیدن است.
1- با سینه پای راست خود روی لبۀ یک پله بایستید به طوری که پاشنه شما آویزان باشد.به آرامی پاشنه را تا جایی که می توانید پایین ببرید.این وضعیت را 15 تا 30 ثانیه نگهدارید.در این حالت شما کششی را در عضلات پشت ساق و کف پا احساس می‌کنید .این حرکت را برای هر پا دو تا چهار بار تکرار کنید.
2-بنشینید و پاهای خود را دراز کنید.از یک حوله استفاده کنید و انگشتان هر دو پا را به سمت خود بکشید تا احساس کشش کنید.این کشش را 30 ثانیه نگهدارید و این حرکت را دو تا سه بار انجام دهید.
3-روی یک صندلی بنشینید و یک حوله را زیر قوس کف پای راست خود بگذارید و با هر دو دست دو انتهای حوله را بگیرید.حوله را با دو دست خود بکشید تا کف پا و انگشتان به سمت ساق کشیده شوند.در این حالت کشش در ناحیه ساق احساس می شود.این وضعیت را 15 تا 30 ثانیه حفظ کنید و برای هر پا ، سه تا پنج بار انجام دهید.
4-یک حوله کوچک را زیر پای خود قرار دهید.تلاش کنید که با انگشتان پا آن را بگیرید و کمی از زمین فاصله دهید.این حالت را چند ثانیه نگهدارید.سپس پا را کمی بالا بیاورید و انگشتان را آزاد کنید تا حوله رها شود.
5-با کمی فاصله از دیوار طوری بایستید که پای چپ جلوی پای راست قراربگیرد.به جلو خم شوید تا جایی که زانوی چپ کمی خم شود.به آرامی وزن خود را روی پای چپ بیندازید.زانوی راست را کاملا صاف نگهدارید و پاشنه پای راست را از زمین بلند کنید.در این حالت کشش در عضلات پشت ساق احساس می‌شود.این وضعیت را 15 تا 30 ثانیه حفظ کنید و برای هر پا دو تا پنج بار انجام دهید.
6-کنار دیوار چمباتمه بزنید به طوری که لگن و زانو و مچ پاها در یک راستا و یک امتداد باشند.پاشنه‌های هر دو پا را به آرامی از زمین بلند کنید و این وضعیت را چند ثانیه نگهداشته و به حالت اول برگردید.این ورزش را دو تا سه ست و در هر ست 8 تا 12 مرتبه انجام دهید.
7-یک توپ کوچک به اندازه توپ گلف را زیر پای راست خود گذاشته و آن را به مدت یک دقیقه زیر پا حرکت دهید.این حرکت را برای هر پا دو تا سه بار تکرار کنید.

▪ درمان‌های جراحی خارپاشنه :

در صورت عدم پاسخ به درمان‌های غیرتهاجمی ذکرشده ، از جراحی به عنوان آخرین راه حل استفاده می‌شود.جراحی شامل برداشتن خار پاشنه و گاهی آزادسازی عضلات مربوطه در کف پا است.

▪ پیشگیری از به‌وجود آمدن خارپاشنه :

پیشگیری از خار پاشنه نیازمند توجه به سلامت کلی پا است.در واقع باید دقت کنیم وقتی که پاها طی فعالیت‌های روزمره تحت فشارهای متعدد قرار می‌گیرند ، در پایان روز نیاز به استراحت کافی دارند.به‌عنوان یک اصل ، درصورت بروز درد در ناحیه پاشنه باید از افراط در راه رفتن و ورزش کردن خودداری نمود.همچنین در انتخاب کفش مناسب که کاملا اندازه پای شما بوده و در ناحیه پاشنه ، پد گذاری مناسب داشته باشد دقت کنید.