مدیریت اختلال اوتیسم در دوران کرونا

اختلال طیف اوتیسم (ASD) به خودی‌خود عوارض و پیامدهای ویژه را در پی دارد. تغییرات این روزها را نیز که به سبب همه‌گیری ناشی از کووید- 19 در زندگی روزمرۀ مردم ایجاد شده‌است، به این موضوع اضافه نمایید که به‌طور حتم چالش‌های منحصربه‌فردی برای افراد دچار اختلال‌اوتیسم و خانواده‌شان به همراه خواهد داشت. پس تا زمان یافتن راهکار درمانی مناسبِ این معضل جهانی ،تمامی اقدامات برای پیشگیری از بیماری کرونا شامل حال تمامی گروه‌ها (اوتیسم و غیراوتیسم) می‌گردد ، با این تفاوت که باید در نظر داشت،کودکان دچار اختلال اوتیسم به دلیل وجود برخی مشکلات در برقراری ارتباط اجتماعی ، وجود الگوهای رفتاری کلیشه‌ای و سایر ویژگی‌های ناشی از این اختلال نیاز به حمایت و توجه ویژه خواهند داشت . کودکان اوتیستیک در برابر تغییرات همواره مقاومت از خود بروز می‌دهند. به تمامی این موضوعات ، تعطیلی مهدکودکها، مدارس و تمامی محل‌هایی که خدمات مربوط به این گروه را ارائه می‌دهند را اضافه نمایید که منجر به بروز تنش‌های اضافی می‌گردد. اما در این مقاله به بررسی چگونگی تأثیر همه‌گیری کووید-19 بر افراد دچار اختلال اوتیسم و خانواده‌شان پرداخته و در پی یافتن نکاتی جهت مدیریت هرچه بهتر عوارض ناشی از تاثیر همه‌گیری ناشی از کووید-19 بر اختلال اوتیسم هستیم.

▪ مدیریت اختلال اوتیسم در دوران کرونا :

مرکز پیشگیری و کنترل بیماری‌ها (CDC) اختلال‌طیف‌اوتیسم را گونه‌ای «ناتوانی رشدی(Developmental Disability)» می‌نامد که می‌تواند بر شیوۀ معاشرت، تعامل و رفتارهای فرد تأثیر بگذارد.

▪ چگونگی احتمال تأثیر همه‌گیری کووید- 19 بر افراد دچار اختلال اوتیسم:

تمامی جوامع در سراسر دنیا با رعایت فاصله‌گذاری اجتماعی درحال پیشگیری از شیوع کووید-19، هستند. درنتیجه،همانطور که اشاره شد، بسیاری از مدارس و کسب‌و‌کارها به تعطیلی کشیده شده‌اند. بسیاری از بزرگسالان و کودکان همزمان در خانه مشغول به کار و یادگیری هستند. اما سازگاری با شرایط جدید به طورحتم چالش‌های منحصربه‌فردی را برای افراد دچار اختلال اوتیسم و خانواده‌هایشان به همراه خواهد داشت.

بسیاری از کودکانی که با اختلال‌اوتیسم دست‌وپنجه نرم می‌کنند نیازمند مراقبت‌های خاص از سوی متخصصان رفتاری و بهداشتی جوامع خود هستند. کودکانِ دریافت‌کنندۀ مداخلۀاولیۀ شدیدِ رفتاری، به تعامل‌های گروهیِ کوچک و شخص متکی هستند.

مدارس و معلم‌ها نیز شبکه حمایتی ضروری دیگری را برای کودکان مبتلابه اختلال اوتیسم فراهم کرده‌اند. هرچند، تعطیلی مدارس به معنای دسترسی محدودِ شدیدِ کودکان به خدمات آموزشی است. کودکان مبتلابه اختلال‌اوتیسم ممکن است دلیل تغییر فعالیت‌های روزانۀ خود را درک نکنند و همین امر منجر به ایجاد استرس، ناامیدی یا اضطراب می‌شود و این محرک‌های هیجانی هرکدام عوارض این اختلال را تشدید نموده و منجر به بروز مشکلات شدیدِ رفتاری و ارتباطی می‌شوند.

اما مشکل واقعی زمانی نمایان می‌گردد که والدین این کودکان در حین مراقبت از فرزندان خود در این روزها، برای ایجاد تعادل میان حرفۀ خود و مسئولیت‌های خانه نیز در کشمکش باشند. پس امورداخلی منزل از یک‌سو ، و اگر شاغل باشند ، بدون حتم تداخل آن با مسئولیتهای داخل خانه و حمایت از فرزندانِ خود از سوی دیگر به دغدغه‌ای بدل خواهد شد. اما شاید بتوان با رعایت و به‌کارگیری نکات ساده و انتقال آن به پدرومادر ، باری هرچند ناچیز از دوش آنها برداشت.

▪ مدیریت اوضاع در شرایط همه‌گیری کووید-19 :

به همراهان و مراقبان کودکِ اوتیستیک باید تاکید گردد که پیش از منابع دیگر ، آنها وظیفه دارند که الگوهای رفتاری دورانِ همه‌گیری را به کودک آموزش دهند. می‌توان این آموزش‌ها را در قالب داستان سرایی برای آنها بیان نمود. به آنها برای هضم این موضوع زمان بدهید . شرایط جدید برای افراد عادی نیز تنش‌زا است، به طور حتم کودکان اوتیستیک ماهیت همه‌گیری کووید-19 را به‌طور کامل درک نخواهند نمود،برخی از کودکان نیز با روش‌های متفاوت ویژۀ خود مانند الگوهای نمایشی و یا پرسیدن سوالات مکرر با وجود اینکه بارها بدان پاسخ داده شده ، بر اضطراب ناشی از این شرایط جدید غلبه خواهند نمود. اگر این اتفاق رخ داد ، قانونی برای زمان پرسش‌ها وضع نمایید. برای نمونه سوالات در مورد کروناویروس بعد از هر وعدۀ غذایی و به مدت پنج دقیقه باید پرسیده شود. پدرومادر و یا مراقب کودک باید سعی در ارائۀ پاسخ‌ها بدون القای هرگونه ترس به کودک داشته باشد. جواب‌ها باید شفاف و صادقانه باشد. از پاسخ به پرسشهای تکراری در خارج از زمان مشخص شده باید نادیده گرفته شود. اگر کودک بازی‌های روزانه خود را با مضمون کرونا انجام می‌دهد ، این روشی برای غلبه بر ترس آنهاست.

توضیح ساده پیرامون همه‌گیری کووید-19 می‌تواند این‌طور باشد:

«ویروس کرونا نوعی میکروب جدید است که می‌تواند مردم را بیمار کند. باید با در خانه ماندن از سلامت خود و دیگران مراقبت کنیم.»

والدین و مراقبان می‌توانند توضیحات خود را گسترش دهند و از ممنوعیت موقت سایر فعالیت‌ها نظیر تعطیلات خانوادگی و تفریح پایان هفته نیز بگویند. یا اینکه باید کارهای مدرسه خود را از خانه انجام دهند.

1. بایدها و نبایدها را به زبان ساده برای کودک توضیح دهید.

به کودکان باید تفهیم نمود که با انجام برخی کارها می‌توانند خود و دیگران را از بیمار شدن در امان نگه دارند. برای نمونه شستشوی دستان را مطابق با الگوهایی که آموزش داده شده ، مرحله به مرحله یادداشت نموده و تمام مراحل فهرست گردد و از ابتدا به کودک آموزش داده شود.

برای نمونه زمانی‌که به کودک گفته می‌شود دستها را بشور ، او بایدشیر آب را باز نماید ،اگر این کار را انجام نداد ، باید به آنها کمک نمود. در اوایل این مراحل باید به آنها کمک نمود ، در هر مرحله که به آنها کمک می‌شود باید کمتر از مرحلۀ قبل باشد. تمامی این مراحل بدون القای اضطراب و تنش باید صورت پذیرد. در ادامه و هنگامیکه مراحل به درستی صورت می‌پذیرفت ، باید آنها را تشویق کلامی نمود.

ممکن است کودک در مراحل جلوتر به تشویق‌های کلامی واکنش نشان ندهد ، در این لحظه باید از تشویق‌های دیگری استفاده نمود. در هر مرحله نیز میزان تشویق‌ها را کاهش داد. مرحله به مرحله که کودک پیش می‌رود و با موفقیت کار مربوطه را پشت سر می‌گذارد به مرحلۀ بعدی را باید آغاز نمود.

پس از یادگیری کامل مراحل شستشوی دست ، با توجه به اینکه 20 ثانیه زمان مناسب جهت شستشوی دست‌ها است ، باید با کمک ساعت‌های شنی ، یا کورنومتر و هر ساعتی که به لحاظ ظاهری برای کودک جذاب باشد و یا حتی شعر خواندن و آواز خواندن کمک گرفت.

روش دیگر آموزش که بسیار مورد توجه است ، نمایش فیلم مربوط به شستشو و توضیح همزمان با آن به کودک است. این روش " مدل‌سازی زنده (Live Modelling)" نام دارد و برای کودکان علاقمند به ویدئو مناسب است. حتی می‌توان از پدر مادر خواست که خودشان این آموزش را فیلم گرفته و نمایش دهند.

2. ایجاد فعالیت‌های روزمره :

فعالیت‌های روزمرۀ ساختاریافته در کاهش هیجانات منفی و مشکلات رفتاری کودکان و افراد مبتلابه اختلال اوتیسم بسیار موثر است(Child Mind Institute).

پدرومادر می‌توانند با رعایت موارد زیر سبب کاهش بروز تاثیر تغییرات چشمگیر،به فعالیت‌های خانواده خود کمک کنند:

• خوابیدن و بیدار شدن در ساعتی مشخص
• انجام فعالیت‌های مدرسه و کار در ایام هفته
• گنجاندن زمانی برای استراحت، صرف میان وعده و تماشای تلویزیون
• آشپزی و صرف غذا در زمان‌های ثابت
• برنامه‌ریزی برای فعالیت‌های اجتماعی پایان هفته، نظیر تماس تصویری و صوتی با دوستان و سایر اعضای خانواده

انجمن اوتیسم معتقد است، والدین باید انعطاف‌پذیری کودکانشان را مورد تشویق قرار دهند. صرف زمان بیشتر برای تحقق تغییرات کوچک می‌تواند مانع از درهم شکستن افراد شود.

همچنین مهم است که افراد زمانی را برای انجام فعالیت‌های فیزیکی قرار دهند. پژوهشگران، در یکی از مقالات مروری 2019، یافته‌های هشت مطالعه را که به بررسی تأثیر ورزش بر اختلال اوتیسم در کودکان زیر 16 سال پرداخته بودند،مورد ارزیابی قرار دادند.

پژوهشگران متوجه کاهش معنادار رفتارهای تکراری و پرخاشگرانه کودکان مبتلابه اوتیسمی شدند که سه بار در هفته ورزش می‌کردند. پژوهشگران معتقدند این بهبود رفتاری ممکن است حداقل 2 ساعت پس از ورزش ادامه یابد.

3. ایجاد محیطی آرام :

ایجاد محیطی آرام می‌تواند به پیشگیری از رفتارهای تکراری، طغیانی و استرس کمک کند.

بدین منظور،می‌توان شیوه‌های زیر را امتحان نمود:

• سعی برحذف صداهای غیرضروری هنگام زمان آموزش ، این کار به معنای خاموش‌کردن تلویزیون و سایر وسایل برقی در طول زمان مدرسه است.
• خانه را مرتب کنند. والدین می‌توانند حتی به همین فعالیت‌های خانگی نیز نظم بدهند. زمانی را در عصر برای مرتب کردن فضای همگانی، گذاشتن اسباب‌بازی‌ها در سر جای خود و شستن ظروف به صورت خانوادگی اختصاص دهند.
• از استرس‌های غیر ضروری اجتناب کنند. زمانی را صرف مطالعه، تماشای تلویزیون یا گوش دادن به اخبار کنند.
• سعی کنند فعالیت‌های آرام‌بخش را با فعالیت‌های روزمره خانواده ادغام کنند. این کار شامل تنفس عمیق، یوگا، مطالعه و گوش دادن به موسیقی آرام‌بخش است.

▪ مداخلات در اختلال اوتیسم :

برخی مداخلات می‌توانند شدت تأثیر اختلال‌اوتیسم را کاهش دهند. نوع دقیق مداخله بستگی به نوع و شدت این تأثیرات دارد. به‌عنوان مثال، پزشکان ممکن است داروهایی برای درمان رفتارهای پرخاشگرانه، تکراری یا بیش‌فعالی تجویز کنند. افراد مبتلابه اوتیسم که نشانه‌هایی از برخی مشکلات روانی نیز دارند، ممکن است با داروهای ضداضطراب یا ضد افسردگی درمان شوند. تمرکز مداخلات رفتاری و آموزشی بر ایجاد مهارت‌های زندگی و ارتقای استقلال است. این نوع مداخلات، مهارت‌های اساسی زبان و ارتباطی را به افراد می‌آموزند.رفتاردرمانی شامل شیوه‌هایی برای مدیریت رفتارهای تکراری، پرخاشگرانه و سایر رفتارها است.

در صورت تشدید یا بروز رفتارهای جدید مرتبط با اختلال اوتیسم به والدین توصیه گردد که به پزشک یا مشاور مربوطه و خانوادگی خود مراجعه نموده و پیوسته با پزشک خانوادگی خود در تماس باشند. بر اساس اعلام مرکز کنترل بیماری‌ها، نشانه‌های کووید-19 در کودکان اغلب خفیف‌تر از بزرگسالان است. کودکان مبتلابه کووید-19 ممکن است نشانه‌های زیر را از خود بروز دهند:

• تب
• آبریزش بینی
• سرفه
• استفراغ
• اسهال

والدین طی این روزها با وقفه‌ای بی‌سابقه در روند درمان و آموزش کودکان اوتیستیک خود روبرو هستند. برای این گروه از افراد که صاحب فرزندانی با اختلال‌های رفتاری هستند به طور حتم مدیریت آموزشی و درمانی بسیار دشوار است. در عین حال نیز از آنان نباید انتظار داشته باشیم تا به یک درمانگر رفتاری بدل گردند. در این راه با ارائۀ برخی برنامه‌های حمایتی می‌توان آنها را در مسیر درست هدایت نمود.