مصرف داروی دونانِماب (Donanemab) در مراحل اولیه بیماری آلزایمر

یکی از ویژگی‌های برجسته بیماری آلزایمر، انباشته شدن پپتیدهای آمیلوئید-بتا (amyloid-β (Aβ) peptide) است. داروی دونانِماب (Donanemab) ، نوعی آنتی‌بادی است که می‌تواند اشکال خاصی از آمیلوئید بتا رسوب‌یافته را هدف قرار ‌دهد، هم‌اکنون برای درمان بیماری آلزایمر در مراحل اولیه، در دست بررسی است.

پژوهشگران با تجویز داروی دونانِماب روی بیمارانی که درگیر مراحل نخستین و نشانه‌دار آلزایمر بودند و در تصویر برش‌نگاری با گسیل پوزیتورن (PET)، رسوب پروتئین تائو(Tau) و آمیلوئید بتا را نشان می‌دادند، یک آزمایش در فاز دوم را انجام دادند.

بیماران به صورت تصادفی و به نسبت ۱ به ۱ ، به دو دسته تقسیم شدند؛

۱.گروه اول دونانماب (۷۰۰ میلی‌گرم در سه دوز اول و سایر ۱۴۰۰ میلی‌گرم در باقی دوزها)

۲. گروه دوم دارونما را هر چهار هفته و روی‌هم رفته به مدت ۷۲ هفته، به صورت تزریقی

نخستین پیامد بررسی‌شده، تغییر امتیاز بیماران از میزان پایه آن در شروع آزمایش، در مقیاس یکپارچه نمره‌دهی به بیماری آلزایمر (Integrated Alzheimer’s Disease Rating Scale:iADRS؛ با طیفی معادل ۰ تا۱۴۴که در آن نمره کمتر نشان‌دهنده وجود اختلالات شناختی و عملکردی بیشتر در بیمار است) در هفته ۷۶ اُم است.

پیامدهای ثانویه نیز عبارتند از تغییر امتیاز بیمار در مقیاس نمره‌دهی به زوال عقلی بالینی با محاسبه مجموع باکس‌ها (Clinical Dementia Rating Scale-Sum of Boxes:CDR-SB)، زیرمقیاس شناختی ۱۳ موردی مشتق از مقیاس ارزیابی بیماری آلزایمر (ADAS-Cog13: cognitive subscale of the Alzheimer’s Disease Assessment Scale)، پژوهش مشارکتی بر بیماری آلزایمر با تمرکز بر فعالیت‌های سودمند موجود در فهرست فعالیت‌های روزمره (ADCS-iADL: Alzheimer’s Disease Cooperative Study- Instrumental Activities of Daily Living Inventory)، آزمایش کوچک‌مقیاس ‌ بر حالت روانی (Mini- Mental State Examination:MMSE) و سرانجام تغییرات مقادیر آمیلوئید و تائو در تصاویر PET.

▪ نتایج :

در مجموع ۲۵۷ بیمار در کارآزمایی شرکت نمودند؛ ۱۳۱ نفر از آن‌ها داروی دونانماب و ۱۲۶نفر دیگر نیز دارونما دریافت کردند. نمره پایه هر دو گروه در مقیاس iADRS، برابر با ۱۰۶ بود. تغییر امتیاز از سطح پایه در این مقیاس و در هفته ۷۶ اُم، با مصرف دونانماب به اندازه ۶.۸۶ واحد و با مصرف دارونما ۱۰.۰۶ واحد بود (تفاوت میان دو گروه برابر است با ۳.۲۰ واحد؛ ۹۵ % فاصله اطمینان بین ۰.۱۲ تا ۶.۲۷ ؛ P= ۰.۰۴). پیامدهای ثانویه اغلب در دو گروه تفاوت چندانی نداشتند. سطح پلاک‌های آمیلوئیدی و مقدار کلی پروتئین‌های تائو در هفته ۷۶ اُم، به ترتیب به مقدار ۸۵.۰۶ و ۸۵.۰۷ سِنتیلوئید ، کاهش یافت. از سوی دیگر در پی مصرف دونانماب، ورم و ارتشاح مغزی ناشی از حضور پلاک آمیلوئیدی (اغلب فاقد علامت) رخ داد. یک واحد کمی برای سنجش میزان رسوب آمیلوئید بتاست که بین ۰ تا ۱۰۰ درجه بندی شده است به طوری که ۰ نشان‌دهنده منفی بودن حضور آمیلوئید بتا در تصویربرداری و ۱۰۰ نشان‌دهنده آن چیزی است که در تصویر معمولی مغز افراد مبتلا به آلزایمر، دیده می‌شود.

در هفته ۷۶ اُم، دونانماب بیشتر از دارونما در بیماران درگیر مراحل اولیه آلزایمر سبب ارتقای امتیاز عملکرد شناختی و همچنین توانایی آنان در انجام فعالیت‌های روزمره شد؛ این در حالی است که نتایج بدست‌آمده برای پیامدهای ثانویه، بسیار ضدونقیض بودند. به منظور بررسی اثربخشی و ایمنی مصرف دونانماب در آلزایمر، انجام مطالعات طولانی‌تر و بزرگتر، ضروری است.

▪ بحث :

با این وجود، این دارو نتوانست سرعت پیشروی بیماری را ، آن‌طور که پژوهشگران، «آزمون بررسی احتمالات را بر مبنای این فرض تنظیم کرده‌بودند»، به نصف کاهش دهد؛ از سوی دیگر، نتایج این مطالعه نشان داد که درمان با دونانماب به دلیل حضور آمیلوئید، ناهنجاری‌هایی را در روند تصویربرداری ایجاد می‌کند.دونانماب یک آنتی‌بادی انسانی از نوع IgG1 است که می‌تواند به طور مستقیم به بخش آمینی پیروگلوتامات (N-terminal pyroglutamate) در اپی‌توپ‌هایی که تنها بر سطح پلاک‌های تعیین‌شده [آمیلوئید بتا] قرار دارند، متصل شوند.

▪ منبع :

The New England Journal Of Medicine / March 13, 2021