شماره ۱۰۰۰

سوئیچ مغز برای خواب

دکتر محمدابراهیم رسولی - نورولوژیست ـ آمریکا

پژوهشگران دانشگاه آکسفورد انگلیس یک سوئیچ ملکولی درمغز کشف‌کرده‌اند که انسان را به خواب می‌برد. با‌وجودی‌که پژوهشگران برای انجام این بررسی ازمگس میوه استفاده کرده‌اند ولی معتقدند درمغز انسان نیز مکانیسم مشابهی وجود دارد. این کشف درآزمایشگاه مرکز مدارهای عصبی و رفتار (CNCB) دانشگاه اکسفورد انجام شده است.
دو مکانسیم برای تنظیم خواب وجود دارد: یک مکانیسـم بـه محیط خارجی مربـوط می‌شـود و مکانیسم دیگر مخصوص پایش محیط‌درونی است.
مکانیسم مرتبط با محیط بیرونی، ساعت بدن است که آدمیان و سایر حیوانات را باچرخه‌ی 24ساعت روز و شب تطبیق می‌دهد.
پژوهشگران یک سوئیچ ملکولی در مغز کشف‌کرده‌اند که وقت خواب را به انسان می‌گوید.
در‌این بررسی تازه به تحقیق درمکانیسم‌ «هومئوستات» اقدام شده که محیط درونی را تنظیم می‌کند و آنچه را  درمغز  اتفاق می‌افتد پایش می‌کند. این‌کار موجب ردگیری ساعات بیداری شده و به انسان می‌گوید چه‌وقت زمان خواب و چه‌زمانی وقت بیداری است و زمانی‌که کمبود خواب به‌وجود می‌آید، به‌حدی می‌رسد که سوئیچ روشن می‌شود و انسان به‌خواب می‌رود.
گفته شده آنچه که  شبها سبب خواب می‌شود احتمالاً تلفیقی از دو مکانیسم است. ساعت بدن می‌گوید وقت خواب است وسوئیچ خواب درطول یک روزطولانی بیداری فشار بر انسان وارد می‌کند. این سوئیچ با کنترل یک دسته نورون‌های تدارک بیننده‌ی خواب کار می‌کند. این نورون‌ها وقتی فعال می‌شوند که انسان خسته است و به خواب نیاز دارد و زمانی که استراحت به صورت کامل انجام شد آرام می‌گیرد.
اگرچه این کشف درمگس میوه انجام گرفته است ولی یک گروه مشابه نورونی در یک منطقه ازمغز انسان هم وجود دارد. این نورون‌ها نیز در زمان خواب ازنظر الکتریکی فعال هستند و مانند یاخته‌های مگس، هدف بی‌حس‌کننده‌های عمومی قرارمی‌گیرند که انسان را به خواب می‌برند. بنابراین احتمال دارد که یک مکانیسم ملکولی شبیه این مکانیسم کشف‌شده در مگس در انسان نیز وارد عمل شود.
این پژوهشگران با مگس‌های دچار موتاسیون شروع به تحقیق کرده و بخش‌اصلی سوئیچ خواب را یافته‌اند. ایشان پی‌برده‌اند وقتی بعضی ژن‌ها خاموش می‌شوند، این مگس‌های موتانت نمی‌توانند بعد ازآنکه تمام شب بیدار نگه داشته شدند،کسری خواب خود را جبران کنند.
مگس‌های موتاسیون یافته به پژوهشگران کمک کرده‌اند تا مکانیسم‌کلیدی درهومئوستات خواب را کشف کنند.
پژوهشگران هومئوستات homeostat خواب را به ترموستاتی شبیه کرده‌اند که درمنازل حرارت مرکزی را کنترل می‌کند. ترموستات دما را اندازه‌گیری می‌کند و درصورتی‌که هوا سرد باشد، گرما را سوئیچ می‌زند هومئوستات خواب طول‌مدت بیداری مگس را اندازه می‌‌گیرد و یک گروه کوچک یاخته‌های اختصاصی را درمغز سوئیچ می‌زند اگر ضرورت حس شود. بازده‌ی الکتریکی این یاخته‌های عصبی است که سبب به خواب رفتن مگس‌می‌شود. پژوهشگران یک جزء کلیدی ملکولی یافته‌اند که در مدار الکتریکی مگس‌های موتاسیون یافته، نورون‌های ایجادکننده‌ی خواب را دائما خاموش نگاه می‌دارد.
این بررسی از‌آن جهت اهمیت دارد که به شناسایی هدف‌های جدید برای بهبود روش‌های درمانی نابسامانی‌های خواب مانند بیخوابی کمک می‌کند. اما، همانگونه که پژوهشگران اظهار‌داشته‌اند برای آنکه بتوان راه‌حلی در‌این مورد عرضه کرد باید راه طولانی مسیر آزمایشگاه تاکلینیک طی شود. همچنین امید می‌رود که با کندوکاو در‌این مکانیسم و نقش آن پاسخ این سوال بزرگ روشن شود که هدف ازخوابیدن چیست؟
درمرحله‌ی بعد، برنامه‌ریزی شده تا دراین مورد تحقیق شود که چه سیگنال درونی سبب روشن شدن سوئیچ درمرحله‌ی اول خواهد شد. همچنین باید به سوالاتی مانند «وقتی انسان خواست بخوابد کدام یاخته‌های تدارک بیننده‌ی خواب به پایش اقدام می‌کنند؟» جواب داده می‌شود.
اخیراً درگزارش یک بررسی آمده بود که خواب خوب شب برای سلامتی مغز اهمیت دارد. پژوهشگران سوئدی دریافته‌اند که محرومیت جوان سالم ازخواب شب سبب افزایش غلظت خونی ملکول‌های مغزی درحدی می‌شود که درصدمه‌ی مغز مشاهده می‌گردد.

 

تعداد بازدید : 1288

ثبت نظر

ارسال