کشف ریزمغزها و تغییر درک از داروهای ضددرد

دانشمندان علوم اعصاب پس‌از موفقیت در بررسی چگونگی واکنش به تحریک درد در جوندگان، دریافتند که سلسله اعصاب پیرامونی(Peripheral) بدن انسان قادر به تفسیر محیط اطراف خود و تعدیل درد می‌باشد. تا‌کنون، طبق نظریه علمی‌ پذیرفته شده می‌دانستیم که تنها سلسله اعصاب مرکزی (مغز و نخاع) می‌توانند تجزیه‌و‌تحلیل احساساتی مانند درد یا گرما را بر‌عهده گیرند.

سیستم‌ اعصاب پیرامونی که در‌سراسر بدن گسترده ‌است، به یک شبکه سیم‌کشی شده تشبیه ‌می‌گردد که عامل انتقال درست اطلاعات به سلسله اعصاب مرکزی و از‌آن با ارائه پیام‌ها به «مرکز کنترل» (مغز) است‌که سرانجام به بدن می‌گوید تا چگونه واکنش نشان‌دهد.

در‌سال‌های اخیر شواهدی یافت‌شده که نشان از نقش‌هایی پیچیده‌تر برای سلسله اعصاب پیرامونی دارد. اما پژوهش حاضر توسط دانشگاه علوم پزشکی دانشگاه لیدز، به یک نقش جدید بسیار مهم برای گانگلیون می‌پردازد که مجموعه‌ای از «گره‌ها» است.

پیش‌از‌این عقیده‌‌بر‌این بود که آنها فقط به‌عنوان یک منبع انرژی برای انتقال پیام از‌طریق سلسله اعصاب عمل می‌نمایند. محققان هم‌اکنون بر‌این‌باورند که آنها همچنین توانایی عملکرد به‌عنوان «مغزهای کوچک» (Mini-Brains) را نیز دارند، به‌طوری‌که می‌توانند در تغییر مقداراطلاعاتی که به سلسله اعصاب مرکزی ارسال‌می‌شود نقشی ایفانمایند.

این بررسی ۵‌ساله نشان‌داد که سلول‌های عصبی در گانگلیون می‌توانند اطلاعات را بین یکدیگر با کمک یک مولکول سیگنال دهنده به‌نام گابا(GABA) مبادله‌کنند؛ گابا یک فرایند است که پیشتر تصور‌می‌شد محدود به سلسله اعصاب‌مرکزی می‌باشد.

این یافته‌ها دارای پیامدهایی برای توسعه داروهای ضد درد جدید در‌آینده است، از‌جمله برای داروهایی که کمر‌درد و درد مفاصل را هدف قرارمی‌دهند.

داروهای تسکین‌درد:

داروهای تسکین‌درد کنونی، سلسله اعصاب‌مرکزی را هدف قرار‌می‌دهند و اغلب دارای عوارض‌جانبی ازجمله اعتیاد و مشکلات تحمل تدریجی هستند.

این پژوهش جدید دستیابی به مسیری برای توسعه داروهای غیر‌اعتیاد‌آور و غیر‌گیج‌کننده، با هدف قراردادن سلسله اعصاب پیرامونی را ممکن‌می‌سازد. همچنین دوز درمانی ایمن در‌این داروهای جدید می‌تواند بسیار بالاتر باشد که بالقوه به تأثیر بالاتری منجر‌می‌شود.

این بررسی نشان‌می‌دهد که سلسله اعصاب پیرامونی یک جونده قادر به تفسیر نوع تحریک حسی می‌باشد؛ با این وجود برای درک اینکه چگونه این حس تفسیر‌می‌شود و اینکه آیا این نتایج برای انسان نیز حاصل‌می‌شود یا خیر، همچنان تحقیقات بیشتری مورد نیاز است.

علاوه‌بر‌این، لازم است که این نظریه توسط شرکت‌های تولیدکننده مسکن‌های مخدر به‌کار گرفته شود و به‌طور گسترده مورد آزمایش‌های آزمایشگاهی و بالینی قرارگیرد. چنانچه این یافته‌ها به خدمت گرفته شوند، برای تولید یک داروی کارآمد به یک بازه زمانی حداقل ۱۵ تا‌۲۰ ‌ساله نیاز است.

سلسله اعصاب پیرامونی، توانایی تغییردادن اطلاعات ارسالی به مغز را دارد و این اطلاعات صرفاً به‌طور کورکورانه از این مسیر به‌سمت سلسله اعصاب ‌مرکزی عبور‌نمی‌نماید.

«ما هنوز به‌طور‌دقیق نمی‌دانیم که این سیستم چطور کار می‌کند، اما قطعاً می‌دانیم که سیستمی موجود است که اجازه‌می‌دهد تا محیط پیرامونی را تفسیرکند و تغییراتی در اطلاعات لمسی درک‌شده توسط مغز را از‌نظر تفسیر‌درد، گرما ‌و یا تراکم (Solidity) اشیاء انجام‌دهد».

« برای درک دقت چگونگی این عملکرد تحقیقات بیشتری مورد نیاز است، اما دلایل کافی برای ما وجود دارد که باور‌کنیم چنین ترتیبات عصبی (Nerve arrangement) در انسان نیز وجود دارد».

«هنگامی‌‌که این تیم تحقیقاتی سیستم پیرامونی را دقیقتر بررسی‌کرد، دریافتند که دستگاه لازم برای ارتباطات عصبی‌  در ساختار سلسله‌اعصاب پیرامونی وجود ندارد. این امر مانند این است که هریک از ا‌عصاب حسی«مغز‌کوچک» خود را داشته‌باشدکه تا‌حدودی توانایی تفسیر اطلاعات ورودی را نیز داشته باشد».

این امر به‌طور چشمگیری درک ما از داروهای تسکین‌دهنده درد را تغییر‌داد، چرا‌که فهمیدیم در‌حال‌حاضر امکان هدف قرار‌دادن دارو در سلسله اعصاب پیرامونی به‌طور نظری وجود دارد که این موضوع می‌تواند انواع درمان‌های در دسترس را گسترش دهد. یافته‌ها ممکن‌است به‌عنوان یک چالش به نظریه کنترل دروازه درد(Gate control theory of pain) پذیرفته شود. نظریه بر‌آن است که یک دروازه مقدماتی بین سلسله اعصاب‌محیطی و مرکزی وجود دارد تا کنترل نماید که چه اطلاعاتی به سیستم مرکزی ارسال‌می‌شود.

این پژوهش نشان‌می‌دهد در‌حال‌حاضر انتقال اطلاعات به سلسله اعصاب مرکزی باید از‌طریق‌رفتن از یکی دیگر‌از مجموعه دروازه‌های دیگر و یا به‌طور دقیق‌تر یک فرایند شبیه به کنترل حجم صدا (Volum control) باشد که در‌آن جریان اطلاعات می‌تواند توسط سلسله اعصاب محیطی کنترل گردد.

«اعصاب محیطی از‌این توانایی برای شماره‌گیری بالا یا پایین سیگنالی که از‌طریق این دروازه به مغز می‌رود، برخوردار است»‌.

«این یافته‌های جالب‌توجه می‌توانند با هدف‌قراردادن مسیر پیرامونی سیگنالینگ گابا و همچنین کاهش یا حذف عوارض‌جانبی بسیاری‌از مسکن‌های ضددرد موجود، راه را برای توسعه داروهای ضد‌درد جدید بگشایند».

«تحقیقات بیشتر برای درک نقش فیزیولوژیکی گابا در شرایط دردناک(Painful situations) مانند دردهای التهابی، نوروپاتی و دردهای مزمن مورد نیاز است. از همه مهمتر لازم است دریابیم که آیا مکانیزم مشابهی در دستگاه‌عصبی پیرامونی انسان موجود است یا خیر».

Ref

Journal of Clinical Investigation , May.2017