شماره ۱۲۱۸
کلسترول نوعی‌چربی، هم‌مفید و هم‌مضر
پزشکی امروز
مطابق آمارهای سازمان‌بهداشت‌جهانی درسالهای اخیر، به‌طور‌تقریبی ۱۷میلیون زن و مرد به‌علت بیماری‌های قلبیعروقی جان خودرا ازدست‌داده‌اند که ۳۰درصد از کل‌مرگ‌ومیرها را به‌خود اختصاص‌داده‌است.
درایران نیز ۳۸درصد از موارد فوت ناشی‌از بیماری‌های قلبیعروقی است و اولین علت مرگومیر درکشور به‌شمار‌می‌رود. با ایجاد تغییر در نوع موادغذایی، می‌توان میزان کلسترول‌خون را کاهش‌داد. مقدار کلسترول‌خون، تحت‌تأثیر مواد غذایی مصرفی و نیز عوامل ارثی می‌باشد. اما با کاهش چربی‌های‌غذایی می‌توان زمینة ارثی را اندکی کاهش‌داد. کلسترول ماده‌ای است از جنس‌‌چربی که درتمام سلول‌های‌بدن وجود‌دارد و در ساخت دیوارة‌سلولی و برخی‌از هورمون‌ها نقش مهمی را ایفا‌می‌کند. قسمت زیادی از کلسترول در داخل بدن و توسط کبد ساخته‌می‌شود و مابقی آن با مصرف غذاهای پرکلسترول و پرچرب وارد بدن می‌گردد. انواع کلسترول عبارتند‌از:
کلسترول LDL: این نوع کلسترول خاصیت چسبندگی دارد و به‌راحتی به جدار داخلی دیواره رگ‌ها چسبیده و سبب باریک‌شدن و در‌نهایت انسداد مجرای داخلی رگ‌ها می‌شود. از‌این‌رو به کلسترول‌بد معروف است.
کلسترولHDL: این نوع کلسترول، کلسترول‌هایLDL داخل دیواره رگ‌ها را یافته و به آنها می‌چسبد و آنها را از جدار رگ‌ها پاک‌نموده و از باریک‌شدن و انسداد رگ‌ها پیشگیری به‌عمل‌می‌آورد. به‌همین‌جهت به کلسترول‌خوب معروف است.
پیش‌سازهای‌کلسترول: هورمون‌های‌جنسی مردانه (تستوسترون) و زنانه(استروژن)، ویتامینD، اسیدهای‌صفراوی، سنگ‌های‌صفراوی و... پیش‌ساز، همگی کلسترول می‌باشند.
مقدار طبیعی کلسترول‌خون: اگر میزان کلسترول شخص کمتر‌از ۲۰۰میلی‌گرم در دسی‌لیتر خون باشد، نشانة بسیار خوبی برای سلامت یک قلب سالم است. اما اگر کلسترول‌خون میان ۲۰۰تا۲۳۹میلی‌گرم در دسی‌لیتر‌خون باشد، شخص در مرز خطر افزایش‌کلسترول و ابتلا به حملة‌قلبی قرار‌دارد و زمانی‌که کلسترول‌خون بالاتر‌از ۲۴۰میلی‌گرم در دسی‌لیتر‌خون باشد، خطر حملة‌قلبی را باید جدی‌گرفته و به‌وسیلة رژیم‌غذایی کاهش‌داده شود. هرچه در دیوارة رگ‌هاLDL بیشتری موجود باشد، خطر بیماری قلبی در افراد بیشتر‌می‌شود. هرچه سطح HDL خون بالاتر باشد، بهتر‌است و اگر سطحHDL خون پایین باشد، خطر بیماری‌های‌قلبی افزایش‌می‌یابد.
یافته‌ها:
۱ـ تأثیر موادغذایی حاوی پروبیوتیک برکاهش کلسترول‌خون:
درسالهای اخیر مصرف موادغذایی تخمیری افزایش‌یافته است. زیرا تأثیرات مفید باکتری‌های اسیدلاکتیک موجود در‌آن نشان‌داده است که می‌تواند سطح کلسترول‌تام سرم را پایین‌آورند. بررسیهای گوناگون زیستی مشخص‌نموده که برخی لاکتوباسیل‌ها می‌توانند کلسترول را کاهش‌دهند. پروبیوتیک‌ها میکروارگانیسم‌های غیربیماری‌زایی هستند که اگر به تعداد کافی و به‌صورت زنده مورد استفاده قرارگیرند، از‌طریق ایجاد تعادل میکروبی در روده، اثرات مفید و سلامت‌بخشی برای میزبان خود دارند و به‌همین‌دلیل درگروه غذاهای فراسودمند قرار‌می‌گیرند. باکتری‌های مواّد اسیدلاکتیک، به‌ویژه لاکتوباسیلوس‌ها و بیفیدوباکتریوم‌ها، به‌طور‌عادی قسمتی‌از اکوسیستم دستگاه‌گوارش بوده و پروبیوتیک محسوب‌می‌شوند. اثر محصولات‌لبنی تخمیرشده توسط پروبیوتیک‌ها بر فشارخون افراد متفاوت است. پروبیوتیک‌ها از‌طریق مکانیسم‌های احتمالی دکونژوگاسیون اسیدهای‌صفراوی، توسط آنزیم هیدرولاز و توقف چرخش روده‌ای/کبدی اسیدهای صفراوی قابلیت اتصال کلسترول به دیوارة‌سلولی پروبیوتیک‌ها و ترکیب‌کلسترول با غشای‌سلولی باکتری و درنتیجه پیشگیری‌از جذب‌کلسترول موادغذایی و پیشگیری از سنتزکبدی کلسترول توسط اسیدهای‌چرب کوتاه‌زنجیره ناشی‌از تخمیر توسط پروبیوتیک‌ها، از توانایی کاهش کلسترول‌خون برخوردار هستند.
خاصیت کاهندگی کلسترول پروبیوتیک‌ها درافراد با کلسترول‌طبیعی و یا بالا، مورد سنجش قرارگرفته است ولی نتایج این بررسی‌ها ضدونقیض است و بسته به‌گونه و دوز باکتری‌های پروبیوتیک‌مصرفی، طول مداخله، حجم نمونه و طراحی بررسی و ویژگی‌های بالینی افراد مورد بررسی، اثرات متفاوتی گزارش شده‌است. همین موضوع نتیجه‌گیری نهایی را در‌این‌زمینه مشکل ساخته است.
۲ـ تأثیر میوهوسبزی بر کاهش کلسترول‌خون: بررسیهای آزمایشگاهی نشان‌داده‌اند که مصرف میوهوسبزی اثر‌محافظتی درمقابل بیماری‌های قلبیعروقی دارند، به‌طوری‌که رژیم‌های غنی‌از میوهوسبزی (حداقل5سهم در روز) با پایین‌آوردن سطح کلسترول، درکاهش‌خطر این نوع بیماری‌ها نقش‌دارند. اثر مثبت میوهوسبزی به فیبر رژیمی و آنتی‌اکسیدان‌های موجود در‌آن، به‌ویژه ترکیبات فنولی نسبت‌داده‌می‌شود. فیبر و پلی‌فنل‌ها از ترکیباتی هستند که سبب بهبود میزان چربی در بیماری‌های قلبیعروقی می‌گردند. سیب ازجمله میوه‌هایی است که به‌سبب داشتن فیبر و ترکیبات‌شیمیایی مانند فلاونوئید، پلی‌فنل وکاروتنوئید، نقشی‌کلیدی درکاهش‌خطر بیماری‌های مزمن دارد.
سیر ازجمله گیاهانی است که از قرن‌های‌گذشته به‌علت دارابودن خواص دارویی، در درمان بیماری‌های مختلف بسیار مورد‌توجه بوده‌است. از تأثیرات مفیدسیر می‌توان به‌مواردی ازقبیل خاصیت ضدمیکروبی، فعالیت ضدسرطانی، فعالیت ضداکسیدانی، توانایی در کاهش بیماری‌های قلبیعروقی و بهبود عملکرد سیستم‌‌ایمنی‌بدن اشاره‌نمود. تنوع گسترده در خواص دارویی‌و‌غذایی سیر به ترکیبات گوگردی موجود در‌آن نسبت‌داده‌می‌شود. بیش‌از20نوع از ترکیبات‌گوگردی، با عملکرد متفاوت در سیر موجود است. به‌عنوان‌مثال: آلیسین دارای خاصیت‌ضدباکتریال، متیل‌آلیل‌تری‌سولفید دارای خاصیت ضدترومبوتیک و دی‌آلیل‌تری‌سولفید دارای خاصیت ضدسرطانی است. ترکیبات‌گوگردی موجود در سیر به دو‌‌گونة‌محلول در‌آب و محلول‌در‌چربی تقسیم می‌شود. ازمیان این دو، ترکیبات گوگردی محلول‌در‌آب دارای پتانسیل بیشتری برای از‌میان‌برداشتن سنتز‌کلسترول هستند.
۳ـ تأثیر ادویه‌ها برکاهش کلسترول‌خون:
ادویه‌ها به‌تمام یا بخشی‌از گیاهانی گفته‌می‌شود که به‌واسطة تحریک و برانگیختن‌اشتها، افزایش‌طعم، عطر، مزه و رنگ به غذاها و نوشیدنی‌ها، درسراسر‌جهان مورد‌استفاده قرار‌می‌گیرند. مطابق با تحقیقات انجام‌شده، مصرف ادویه درپیشگیری و درمان بیماری‌ها و سرطان‌های ناحیة معده و روده و دستگاه‌گوارشی تأثیر بسزایی دارد. همچنین سبب افزایش سوخت‌وساز بدن و تسریع درهضم موادغذایی در دستگاه‌گوارش‌‌شده، اختلال در هضم را بهبود بخشیده و درکاهش میزان‌قند‌وکلسترول‌خون تأثیر مثبتی را ایفا‌می‌کند، به‌همین‌جهت سازمان غذا‌و‌داروی آمریکا ادویه‌جات را در لیست(GRAS(Generally Recognize As Safe قرارداده‌است. درسال‌های‌اخیر استفاده‌از نگهدارنده‌های طبیعی مشتق‌شده از ادویه و گیاهان‌معطر هم در زمینة صنعت موادغذایی و هم در زمینة تحقیقات‌علمی افزایش یافته و علت آن نیز خواص ضدمیکروبی و آنتی‌اکسیدانی این مواد است که علاوه‌بر داشتن تأثیر مثبت بر افزایش زمان ماندگاری‌غذا، فاقد اثرات مضر نگهدارنده‌های شیمیایی نیز می‌باشند. طی آزمایش‌های صورت‌گرفته، افزودن نیم‌تا‌یک‌درصد‌از زنجبیل به رژیم‌غذایی همستر، کلسترول‌تام پلاسمای‌خون، کلسترول‌کبد و پلاکت‌های تصلب‌شریان‌آئورت را کاهش‌داده است. زردچوبه نیز یکی‌از مفیدترین گیاهان‌دارویی‌علفی می‌باشد. این گیاه همچنین دارای خواص‌مفید گوناگون همراه با فعالیت‌های ضداکسیدانی است و در درمان بیماری‌هایی مانند سرطان، التهاب و زخم مفید می‌باشد. زردچوبه دارای فعالیت‌های ضدمیکروبی، ضدقارچی و فعالیت‌های حفاظتی‌از کلیه و کبد است. زردچوبه با خواص ضداکسیدانی خود، پراکسیداسیون لیپیدها را کاهش‌می‌دهد. در بررسی ۱۸موش دارای تصلب‌شریان که روزانه ۱/۶تا۲/۳میلی‌گرم/کیلوگرم زردچوبه دریافت‌کردند، میزان کلسترول پلاسمای‌خون و سطح تری‌گلیسرید کاهش‌یافت. اثر زردچوبه روی کلسترول ممکن‌است به‌دلیل کاهش جذب‌کلسترول در روده و افزایش تبدیل کلسترول به اسیدصفراوی درکبد باشد. اثر دارچین درافراد مبتلا‌به دیابت نوع۲ به‌صورت کاهش تری‌گلیسرید، کاهش کلسترولLDL و کلسترول‌تام و کاهش خطر بیماری‌های قلبیعروقی مربوط به دیابت گزارش شده‌است. منابع‌‌غذایی دارای مقادیر کم، متوسط و بالای کلسترول عبارتند‌از:
۱) فاقد کلسترول: سفیدة تخم‌مرغ، تمام موادغذایی گیاهی
۲) مقادیر ناچیزکلسترول: شیر بدون‌چربی، ماست‌کم و بدون‌چربی
۳) مقادیر متوسط کلسترول: شیرپرچرب، خامه، بستنی، کره، مرغ‌و‌ماهی
۴) مقادیر فراوان کلسترول: زردة‌تخم‌مرغ، امعا و احشای‌دام (مغز، قلوه، دل و...) و میگو.
نتیجه‌گیری: حداقل ۱/۳مرگومیر درایران مربوط به بیماری‌های قلبیعروقی است.کلسترول باوجود‌اینکه نقش‌های مهمی دربدن دارد، درمقادیر بالا موجب بروز بیماری‌های قلبیعروقی در افراد می‌گردد. موادغذایی حاوی پروبیوتیک‌ها از مسیرهای گوناگونی باعث کاهش کلسترول‌و‌کلسترول‌بد خون می‌شوند. میوه‌ها و سبزیجات که قابلیت دسترسی آسان دارند از دیگر موادغذایی هستند که درکاهش کلسترول‌خون مؤثر می‌باشند. ادویه‌ها نیز با قدرت ضداکسیدانی بالای خود، سبب کاهش کلسترول پلاسمای‌خون و درنتیجه کاهش ابتلا به بیماری‌های قلبیعروقی می‌گردند.
برچسب ها
مطالب مرتبط
ثبت نظر