کاربردهای درمانی (غیرزیباسازی) بوتاکس

این مطرح‌شدن ویژگی‌های جوانسازی بوتاکس، به‌حدی پررنگ گشته که بر کاربردهای‌درمانی بوتاکس چیره‌شده‌است. به‌طوری‌که درحال‌حاضر، افراد به‌ندرت از اثرات درمانی و کاربردهای غیرزیبایی بوتاکس در حوزه پزشکی آگاه می‌باشند.

درواقع در‌سال۱۹۸۷، دکترJean Carruther چشم‌پزشک، متوجه‌شد افرادی‌که برای درمان بلفارواسپاسم، تحت‌درمان با تزریق توکسین‌بوتیلینA (بوتاکس) قرار گرفته‌ بودند، بهبود معنی‌داری در کم‌ومحوشدن چین‌و‌چروک‌های میان ابروهای‌ آنان ایجادشده‌بود و او را متوجه ویژگی‌های دیگر این دارو نمود.

او در ادامه با همکاری همسـرش به‌نام Alastair Carruther که او نیز چشم‌پزشک بود، هردو تحقیقات فراوانی را به‌طور مشترک روی اثرات بوتاکس انجام دادند که درنهایت منجر به تدوین یک پروتکل گردید. این پروتکل بر این مهم تاکید داشت که حاصل پژوهش‌های‌ما، اثرات دیگر توکسین‌بوتیلینA (بوتاکس) را در حوزه زیبایی به اثبات برساند.

بوتاکس علاوه‌بر کاربردهای‌درمانی، خواص زیباسازی و جوانسازی‌صورت از‌طریق محو چین‌و‌چروک‌های متحرک‌‌ (Dynamic Wrinkle) را نیز دارا می‌باشد.

از اوایل دهه۱۹۹۰ کاربرد زیبایی بوتاکس برای محو چین و چروک‌های صورت، به‌سرعت فراگیر و جهانی گشت که تا این زمان این رشد مصرف در حوزه زیبایی، به‌شدت ادامه دارد؛ به‌طوری‌که به‌ندرت از خصوصیات درمانی بوتاکس، سخنی بیان می‌گردد. به این دلیل، امروزه باید پیرامون کاربردهای درمانی بوتاکس بیشتر سخن گفت تا شناختی جامع و همه‌جانبه از توکسین ‌بوتیلینA یا «بوتاکس» برای همگان حاصل گردد.

بنابراین برای پرداختن به کاربردهای درمانی بوتاکس (توکسین بوتیلینA) ضروری است تا نگاهی هرچند گذرا، به تاریخچه کاربردهای درمانی بوتاکس داشته باشیم. زیرا دهه‌ها پیش‌از اینکه توکسین‌بوتیلینA درحوزه زیبایی مطرح گردد، مصارف درمانی آن ازجمله درمان پرعرقی (Hypeyhydrosis) مطرح بود:

۱ـ پرعرقی (Hyperhydrosis):

پرعرقی؛ معضل و بیماری است که بیش از آنکه جسم را درگیر نماید، بهداشت روانی فرد مبتلا را دچار اختلال می‌نماید؛ به‌طوری‌که فرد را از فعالیت‌های اجتماعی، حضور در محافل و میهمانی‌ها، تماس با افراد (حتی دست‌دادن با دیگران) به لحاظ ترشح فراوان و آزاردهنده عرق، دورنموده و گوشه‌گیر و افسرده می‌نماید.

۲۸درصد‌از کل جمعیت، مبتلا‌به پرعرقی هستند که در‌این مبتلایان فعالیت غدد عرق، ۴۰درصد افزایش ترشح دارند.

جنس: تفاوت چشمگیری در ابتلا میان زن و مرد وجود ندارد و مردان فقط ۱درصد بیشتر‌از زنان مبتلا می‌باشند.

سن: متوسط سن ابتلا ۱۹سالگی بوده و اوج گرفتاری در ۴۰سالگی است.

محل ابتلا: بیشترین محل ابتلا به پرعرقی زیربغل بوده (۳۷درصد) و رتبه دوم را کف‌دست‌ها (۳۱درصد) به‌خود اختصاص داده است.

کف‌پاها با ابتلای ۹/۵درصد و ناحیه ژنیتال، خوشبختانه کمترین درصد را به‌خود اختصاص ‌داده‌اند.

تاثیرات روحی‌روانی: تحقیقاتی که توسط محققان انجام‌گرفت، نتایج نگران‌کننده‌ای را در برداشت: ۷۰درصد از مبتلایان به بیماری پُرعرقی، اعتماد به‌نفس و خودباوری خود را از دست‌داده و درمقایسه با دیگر همسالان خود،۸۰درصد از این افراد نتوانسته‌اند از فرصت‌ها و موقعیت‌های شغلی مناسب بهره‌مند شوند.

۴۹درصد‌از مبتلایان به بیماری پرعرقی نیز به بیماری افسردگی دچارگشته‌اند.

تاریخچه کاربرد بوتاکس در درمان پُرعرقی:

درسال‌۱۸۲۲بررسی‌های اولیه توسط محققان، درمورد اثرات توکسین‌بوتیلینA روی ترشح غدد عرق انجام‌گردید.

درسال‌۱۹۹۴ و بیش‌از یک‌قرن بعد، پیرامون اثرات توکسین‌بوتیلینA روی غددعرق و کاهش ترشح تعریق، بررسی‌های جدی آکادمیک انجام گردید.

در دهه۱۹۵۰ دکترVernon Books، تحقیقات خود را درمورد ویژگی‌های دارویی توکسین‌بوتیلینA آغاز نمود.

درهمین حدود توسطNeumann، نقش درمانی توکسین‌بوتیلینA در درمان پرعرقی مورد‌تایید جهانی قرارگرفت و درسال۲۰۰۱ در انگلستان، در ۲۰۰۲ در کشورهای اسکاندیناوی و درسال‌۲۰۰۳ در سوئیس و فرانسه، به‌عنوان انتخاب موثر و نخست برای درمان پرعرقی رسماً به پزشکان ابلاغ‌گردید.

در بدن حدود ۳تا۴میلیون غدد ترشح عرق یا غدداکرین وجود داشته و در‌هر سانتیمتر‌مربع سطح بدن به‌طور‌متوسط، تعداد ۶۲۰ غده ترشح عرق وجود دارد.

درهر دقیقه و در شرایط طبیعی، این غدد ۶۰گرم عرق تولیدمی‌کنند که معادل ۳۵۰۰ کالری در یک دقیقه می‌باشد.

PH عرق مابین ۴تا ‌۶/۸ است تا بسته به تغذیه فرد، عرق اسیدی یا قلیایی می‌شود.

عصب‌گیری غدد عرق از شبکه سمپاتیک می‌باشد. تزریق بوتاکس موجب می‌گردد که درمحل تماس غشای عصب با سطح سروز غددعرق، مانع از ترشح عرق‌گردد و اینگونه بوتاکس مانع از ترشح عرق می‌شود.

درحال‌حاضر، درمان موثر هیپرهیدروز فقط توسط تزریق بوتاکس انجام می‌گیرد و با تزریق حداقل ۵۰نقطه تزریق در هر منطقه، می‌توان فرد را به‌مدت ۴تا۶ماه از این معضل بیشتر روحی تا جسمی، نجات‌داد و درمان نمود.

۲ـ درمان سردردهای شدید میگرنی:

سردردمیگرنی دارای ویژگی‌های کلینیکی حادخاص‌خود می‌باشد، به‌طوری‌که شدت سردرد و تهوع و سرگیجه و گاهی استفراغ، توانایی فرد را از فعالیت‌های روزمره سلب نموده و گاه از شدت درد، آگاهی به محیط و اطراف خود را نیز از دست‌می‌دهد. از این رو به لحاظ شدت جان‌فرسای دردهای میگرنی، از نظر مردم به هر سردرد بسیارشدید و غیرقابل پاسخ به مسکن‌ها، سردرد میگرنی اطلاق‌ می‌گردد.

حدود ۱۰درصد‌از جمعیت مبتلا‌به سردردهای میگرنی بوده و زنان را بیش‌از مردان دچارمی‌نماید، به‌طوری‌که شیوع این نوع سردرد نزد زنان ۲۳درصد است که در مقایسه با ابتلای ۱۵درصد نزد مردان بیشتر می‌باشد.

علت ایجاد سردردهای میگرنی، وجود اختلال درقطر عروق و گشادشدن آنها به‌دلیل شدت‌یافتن سرعت گردش خون در رگ‌های ناحیه جمجمه می‌باشد که این گشاد شدن رگ‌ها، سبب فشار بر اعصاب همجوار رگ‌ها شده و ایجاد دردشدید ناشی از تحت فشار قرارگرفتن اعصاب به‌علت انقباض شدید عضلات به‌ویژه درنواحی جمجمه، پیشانی و پشت چشم‌ها احساس می‌گردد.

درمان سردردهای میگرنی توسط بوتاکس:

با تزریق واحدهای معین از محلول بوتاکس درمحل‌های آناتومیک مشخص‌شده در عضلات پیشانی، گردن و عضلات پشت سری جمجمه، انقباض شدید عضلات کشیده‌شده کاهش می‌یابد.

این رفع انقباض شدید عضلات نواحی یادشده سبب می‌گردد تا اعصاب تحت فشار، از این انقباض‌ رهاشده و بالطبع دردمیگرنی بهبودیابد.

نکته قابل تاکید اینکه در مبتلایان به سردردهای میگرنی که در اثر تزریق بوتاکس سردردشان بهبود می‌یابد، عود مجدد سردرد میگرنی در دفعات بعدی به‌شدت دفعات پیش‌از تزریق بوتاکس نبوده و به‌طور محسوس، ملایم‌تر و به‌مراتب خفیف‌تر و قابل‌تحمل‌‌تر از دفعات پیش‌ می‌باشد.

۳ـ درمان دردهای شدید ناحیه فک و آرواره:

درد شدید در ناحیه میانی و تحتانی صورت اگر مربوط به دندان‌ها نباشد، باید به تحریک عصب سه‌شاخه صورت(Facial Trijumeau) مربوط دانست. درد شدید تیرکشنده در فک و آرواره‌ها و ریشه دندان‌ها می‌باشد، به‌طوری‌که جویدن را نیز مختل‌می‌نماید.

درمان‌های متعدد، تجویز و تزریق مسکن‌های قوی مطرح است و در فهرستی که Ian و Jean Carruthers درمورد اثربخشی بوتاکس در درمان دردها منتشر نموده‌بودند، تعداد ۲۵مورد از این بیماری که دردهای ناشی‌از‌آن توسط تزریق بوتاکس برطرف‌می‌شود را فهرست‌نمودند که در‌آن، به درمان دردهای ناشی‌از تحریک‌عصب سه‌شاخه صورت توسـط تـزریق بـوتاکس اشاره‌شده‌است.

با تزریـق بوتاکـس در مسیر عصـب سه‌شاخه، اسپاسم شدید و خردکننده عضلات‌فک و آرواره برطرف گشته و به تبع آن این درد شدید و جانکاه نیز برطرف‌می‌گردد.

درمان دردهای ستون‌فقرات:

یکی دیگر‌از ویژگی‌های بوتاکس در درمان دردهای‌شدید، مهارنمودن و ممانعت از آزادشدن پپتیدهای کلسیتونین می‌باشد. دراثر آزادنشدن کلسیتونین، عضله نمی‌تواند دچار انقباض شدید گشته و در پی‌آن، فشاراعصاب آن منطقه برداشته‌شده و درد نیز محومی‌گردد.

از این ویژگی بوتاکس، برای کاهش و از میان‌بردن دردهای ناحیه ستون‌فقرات استفاده می‌گردد.

درد ناشی از اسپاسم شدید عضلات ستون‌فقرات، موجب ایجاد درد ستون‌فقرات و دردسیاتیک می‌گردد. با تزریق ۴۰واحد از بوتاکس در داخل عضلات Lsو L5 منقبض‌شده، پس‌از گذشت کمتر از یک هفته، دردهای کمر به‌طور محسوسی کاهش می‌یابد.

درمان‌دندان قروچه و به‌یکدیگر ساییدن دندان‌ها:

دندان قروچه‌‌نمودن به‌هنگام خواب، عارضه‌ای است که در درازمدت می‌تواند به سلامت مفاصل فک و ‌آرواره‌ها آسیب جدی واردنموده و سبب درد، شل‌شدن و ریزش دندان‌ها گردد.

دندانپزشکان به‌عنوان امری پیشگیرانه ولی موقتی، یک گارد دندانی تجویز می‌نمایند که شب‌ها، فرد باید درحدفاصل دندان‌های فوقانی و تحتانی قراردهد.

برای درمان این عارضه که نظم چیدمان دندان‌ها را درهم می‌ریزد، تزریق بوتاکس درعضله ماضغه (Maseter) در هر دوطرف آرواره، برای کاهش‌ قدرت عضلانی این دو عضله قوی پیشنهاد می‌گردد.

در قسمت تحتانی عضله ماضغه در هر دوطرف آرواره و با مراقبت از تزریق‌نکردن در غدد‌ بزاقی، ‌مقدار ۸تا۱۶واحد بوتاکس را به‌آرامی می‌توان تزریق نمود. همچنین می‌توان درصورت انقباض شدید عضلات جویدن، همین‌مقدار واحد بوتاکس نیز در عضلات گیجگاهی دوطرف تزریق نمود.

درمان تیک‌های عضلات صورت:

اسپاسم و انقباض‌مکرر و ضعیف عضلات دورچشم و یا عضله حلقوی دورلب‌ها را تیک‌های‌عضلانی می‌نامند.

سرچشمه این تیک‌های‌عضلانی، مشکلات عصبی و استرس بوده و به‌هنگام استرس، عصبانیت و یا مقاطعی که شخص به تمرکز بیشتر نیازمند است، این تیک‌ها در چهره بیشتر نمایان می‌گردند.

با تزریق اصلی ۱۰‌تا۲۰‌واحد بوتاکس درفاصله یک سانتیمتری حدقه چشم می‌توان شاهد ازمیان‌رفتن تیک‌صورت بود.

۷ـ درمان افسردگی با تزریق بوتاکس:

نتایج پژوهش‌های انجام‌گرفته حاکی از‌این است که تزریق چند واحد بوتاکس در نواحی عضلات‌پیشانی (تعجب‌کردن)، تاثیر قابل‌توجهی در کاهش افسردگی دارد.

در پژوهشی که تـوسط Marc Axel Vollmer در دانشگاه شهر بازل درسوئیــس در قالـب تحقیـق مورد شاهد انجام‌شد، نتایج حاصل از آن قابل‌تأمل‌بود:

با تزریق بوتاکس در عضلات میان ابروها و نیز عضلات‌پیشانی برای بیماران دچار افسردگی درمقایسه با گروه‌شاهد که دچار افسردگی مشابه بودند ولی به‌جای تزریق‌بوتاکس، برای آنان دارونما (Placebo) تزریق‌شده بود، نتایج حاصله قابل‌توجه بود؛

در‌گروه افرادی‌‌که دچار افسردگی بوده و برایشان تزریق بوتاکس انجام گرفته‌بود، پس‌ازگذشت ۶هفته نشانه‌های افسردگی ۴۷درصد کاهش‌یافته بود.

در گروه‌شاهد که به آنان دارونما تزریق‌شده بود نشانه‌های افسردگی۹درصد کاهش‌یافته بود.

مشابه با همین تحقیق درمورد نقش تزریق بوتاکس در کاهش نشانه‌های افسردگی، در کشور آلمان در بخش «تحقیق و پیشرفت» دانشگاه هانوفر، پژوهشی انجام‌گرفته که نتایج منتشرشده، شبیه به پژوهش فوق بوده و نقش تزریق بوتاکس را در کاهش نشانه‌های افسردگی تایید می‌نماید.