شماره ۱۰۰۲

نگاهی به کهیر مزمن

دکتر اکبر قندی - پوست

کهیر مزمن chronic hives که urticaria هم نامیده می‌شود عبارت از یک‌دسته برجستگی قرمز یا سفید خارش‌دار به اندازه‌های متفاوت است که ظاهر شده و ناپدید می‌شوند.

درعین‌حال که بسیاری‌از موارد کهیر ظرف چند هفته یا کمتر ازبین می‌روند ولی در بعضی موارد، مشکل درازمدت به‌شمار می‌روند. بنا‌به تعریف کهیر مزمن، آن کهیری است که بیش‌از 6 هفته به‌طول می‌کشد یا کهیری است که ازبین می‌رود ولی بارها رجعت می‌کند.
 دربسیاری موارد کهیر مزمن، هرگز نمی‌توان به روشنی علتی را شناسایی کرد. دربعضی موارد کهیرمزمن با یک نابسامانی‌اتوایمون زمینه ساز مثل بیماری تیروئید یا لپوس ارتباط دارد.
 درعین حال که معمولاً علت زمینه‌ساز کهیر مزمن شناخته نمی‌شود ولی با درمان می‌توان به رفع علائم کمک کرد. دربسیاری از افراد مصرف داروهای آنتی‌هیستامینی بهترین نتیجه را می‌دهد.
کهیرمعمولاً:
• به‌صورت برجستگی‌مدور کوچک، حلقه یا لکه های بزرگ پدید می‌آید و ممکن‌است تغییر شکل دهد.
• خارش دارد و ممکن است در اطراف براق باشد.
• به‌صورت گروهی دیده می‌شود و غالباً در‌صورت یا اندام‌های انتهایی پدید می‌آید.
کهیری که به‌صورت یک عددی ظاهر می‌شود ممکن است از 30 دقیقه تا 36 ساعت ادامه یابد. همراه ناپدید شدن یک دسته، ممکن است کهیرهای جدید به وجود آید.
حدود 40‌درصد افراد دچارکهیر مزمن به آنژیوادم نیز دچارند، شناسه‌و نشانه‌های آنژیوادم شامل است‌بر برجستگی‌های بزرگ یا ورم پوست که ممکن‌است در اطراف چشم‌ها و لب، دست‌ها، پاها، اندام‌ تناسلی  و درون حلق باشد. ورم داخل گلو ممکن‌است سبب انسداد راه تنفس شده و به درمان اورژانس نیاز داشته باشد. میزان خارش آنژیوادم angioedema کمتر ازکهیر است ولی ممکن‌است سبب درد و سوزش شود.
ممکن‌است نشانه‌ها تمام مدت وجود نداشته باشند و بدون وجود عامل محرک ظاهر شده و ناپدید گردند. دربعضی افراد، بعضی شرایط ازجمله گرما، تلاش یا استرس ممکن است نشانه‌ها را بدترکنند.
کهیرمزمن عبارت از التهاب پوست است و زمانی شعله‌ور می‌شود که بعضی یاخته‌ها (ماست‌سل‌ها mast cell) هیستامین و سایر مواد‌شیمیایی درجریان خون آزاد ‌کنند که از عروق‌خونی کوچک به بیرون نشت ‌کنند. علت درست ایجاد کهیر مزمن به‌خوبی مشخص نشده است و مشخص‌نمودن عوامل شعله‌ور‌کننده نیز دراین جریان، دشوار است. تصور می‌شود کهیر مزمن به‌علت یک نابسامانی‌ دستگاه ایمنی (اتوایمون) ایجاد می‌شود و با یک مشکل دیگر سلامت مانند بیماری تیروئید یا لپوس پیوند دارد.
به‌ندرت، به‌عنوان علت زمینه‌یی کهیر مزمن‌، یک واکنش نسبت‌به دارو، غذا یا افزودنی‌های‌غذایی، حشرات، انگل‌ها یا عفونت‌ شناسایی می‌شود. اما در بسیاری موارد، حتی پس‌از آزمودن و پایش نشانه‌ها، علت کهیر مزمن هرگز شناخته نمی‌شود. گرما، سرما، فشار، نورخورشید یا سایر محرک‌های محیطی ممکن‌است سبب بدتر‌شدن کهیر مزمن گردند.
بعضی داروهای درد مانند آسپیرین، ایبوپروفن و ناپروکسن سدیم نیز سبب بدتر‌شدن کهیر مزمن می‌شوند.
عوارض کهیر و آنژیوادم عبارتنداز:
• خارش. کهیر و آنژیوادم سبب ایجاد خارش و ناراحتی می‌شوند.
• دشواری تنفس. درموارد شدیدتر، زمانی‌که درون دهان یا حلق تورم ایجاد می‌شود، ممکن‌است عوارض شامل دشواری تنفس باشد که به ازبین‌رفتن آگاهی می‌انجامد. در‌صورت بــروز ورم‌گلو بایــد بلافاصله به درمانگاه‌های اورژانس مراجعه کـرد.
•‌ شوک آنافیلاکتیک (آنافیلاکسی). این واکنش‌آلرژی بسیار شدید بوده و قلب و ریه را گرفتار می‌کند و نیز با کهیر و آنژیوادم همراه است. در این حالت لوله‌های برنش (نای) باریک می‌شوند وکار نفس‌کشیدن دشوار می‌گردد و فشارخون کاهش پیدا می‌کند و سرگیجه و شاید ازبین‌رفتن آگاهی یا حتی مرگ پدید می‌آید. شوک آنافیلاکتیک به‌سرعت عارض می‌شود و به تیــمار طبــی اورژانس نیــاز دارد.
یافتن روش درمان و داروی مؤثر برای کهیر مزمن چالش‌برانگیز است. درمواردی که بتوان عامل شعله‌ور‌کننده‌یی را شناسایی کرد، مانند واکنش به بعضی غذاها، داروها یا محرک‌ جسمی، درمان شامل است بر پرهیز از عامل شعله‌ور‌کننده. درصورتی‌که کهیر مزمن به‌علت یک حالت بهداشتی زمینه‌ساز ایجاد شده باشد، وقتی حالت زمینه‌ساز درمان شود، کهیر نیز بهبود می‌یابد.
دربسیاری افراد، نشانه‌ها با مصرف داروهای معمولی یا داروهای تجویزی توسط پزشک درمان می‌شوند. برای یافتن داروی مؤثر یا ترکیبی از داروهایی که نتیجه‌ی بهتر داشته باشد بیمار باید با پزشک همکاری نماید. درصورتی که داروی نخست مورد استفاده سبب تسکین نشانه‌ها نشود، باید با کمک پزشک داروی دیگری برای حل مشکل یافت.
آنتی‌هیستامین‌های خوراکی:
این داروها سبب سد شدن راه آزادی هیستامین‌ می‌گردند که خود مولد نشانه‌ است و دراکثر افراد دچار کهیر مزمن، نشانه‌ها را کنترل می‌کنند اما به درمان علت جوشدانه پوستی منتهی نمی‌شوند. آنتی‌هیستامین‌ها به دو دسته تقسیم می‌شوند: داروهای قدیمی‌تر نسل اول و داروهای جدید‌تر که داروهای نسل دوم گفته می‌شوند. در هر‌یک از دو دسته، داروهای بدون نسخه و با نسخه دیده‌می‌شود. ترکیبی از آنتی‌هیستامین‌ها، بهترین تأثیر را دارد.
 آنتی هیستامین‌های جدید‌تر، نسل دوم. ممکن‌است پزشک، کار را با تجویز آنتی‌هیستامین‌های جدیدتر آغاز کند که یا آرام‌بخش نیستند و یا قدرت آرامش‌بخشی‌ کمی دارند زیرا معمولاً این داروها مؤثرتر بوده و بهتر‌از آنتی‌هیستامین‌های نسل اول تحمل می‌شوند. نمونه‌ی‌ این داروها عبارتند‌از:
• لوراتادین loratadine
• فکسوفنادین fexofenadine
• ستریزین cetirizine
• لووستیریزینlevocetirizine
• دسلوراتادین desloratadine
آنتی‌هیستامین‌های قدیمی‌تر، نسل اول:
 در صورتی که آنتی‌هیستامین‌ غیر‌آرامش‌بخش مؤثر نیفتد، ممکن‌است پزشک، مصرف آنتی‌هیستامین نسل‌ اول را توصیه نماید. مصرف این آنتی‌هیستامین‌ها سبب ایجاد منگی شده و در توان رانندگی و انجام سایر وظایفی اختلال ایجاد می‌کنند که به هماهنگی جسمی نیاز دارد. به این جهت، زمان مصرف این داروها باید پیش‌از رفتن به بستر باشد و درطول روز از داروهای نسل دوم استفاده شود. این دسته از آنتی‌هیستامین‌ها عبارتنداز:
• هیدروکسی زین hydroxyzine
• دیفن هیدرامین diphenhydramine
• کلرفنیرامین chlorphenyramine
پیش‌از مصرف هر‌یک از این داروها درصورت بارداری یا شیردهی یا ابتلا به بیماری مزمن یا مصرف سایر داروها باید نظر پزشک را خواستار شد.
داروهای دیگر:
اگر فقط با مصرف آنتی‌هیستامین‌ها، نشانه‌ها رفع نشد، سایر روش‌های درمانی دیگر عبارتند‌از:
•‌‌آنتاگونیست‌های‌H-2. از این دسته‌ داروها مثل سایمتیدین cimetidine، رانیــتیـــدین ranitidine، نیــزاتیدین nizatidine و فاموتیدین famotidine می‌توان همراه آنتی‌هیستامین‌ها استفاده کرد. بعضی عوارض‌جانبی شایع این دسته داروها از مشکلات معده و روده تا سردرد متغیر است.
 •کورتیکوستروئیدهای خوراکی. کورتیکوستروئیدهای خوراکی مانند پردنیزون به کاهش ورم، قرمزی وخارش کمک می‌کنند ولی معمولاً فقط طی یک دوره‌ی کوتاه برای درمان کهیر یا آنژیوادم به کار می‌روند زیرا ممکن‌است سبب بروز عوارض‌جدی و وخیم شوند. کورتیکوستروئیدهای مالیدنی معمولاً درکهیر مزمن مؤثر نیستند. استفاده از کورتیکوستروئیدها سبب تضعیف دستگاه ایمنی می‌شوند و به‌این‌ترتیب، بدن آسان‌تر به عفونت مبتلا می‌شودیا به‌آسانی عفونت موجود وخیم‌تر می‌گردد.
• ضد‌افسردگی‌های سه حلقه‌یی. ضد‌افسردگی سه حلقه‌یی داکسپین doxepin دارای خواص آنتی‌هیستامینی است و به‌ رفع خارش کمک می‌کند. مصرف داکسپین ممکن‌است سبب سرگیجه یا منگی شود.
سایر داروها نیز برای تعیین سودمندی در درمان کهیر مزمن مورد استفاده قرار گرفته‌اند. این داروها عبارتند از:
• تعدیل‌کننده‌های لکوترین leukotriene modifier، مونتلوکاستmontelukast و زفیرلوکاست zafirlukast از داروهای درمان آسم به‌شمار می‌آیند که وقتی همراه آنتی‌هیستامین‌ها مصرف شوند سودمند می‌باشند. عوارض جانبی این داروها به صورت تغییرات رفتاری و خلقی است.
•سیـکلــوسپــوریــن cyclosporine. مصرف این داروی کاهنده‌ی‌ دستگاه ایمنی به‌رفع نشانه‌ها کمک‌می‌کند ولی ممکن‌است سبب بروز عوارض‌جانبی وخیم شود و لازم است مصرف این دارو با دقت زیر نظر باشد. سازمان غذا و داروی آمریکا اعلام کرده است که مصرف سیکلوسپورین خطر بروز وابتلای به عفونت‌های فرصت طلب مانند فعال‌شدن عفونت پیشین را به دنبال دارد.
•‌ امالیزوماب omalizumab. این دارو معمولاً به‌صورت تزریق برای درمان آسم آلرژیک مورد استفاده است. مصرف این دارو به آن دسته افراد دچار کهیر مزمنی کمک می‌کند که به علت عکس‌العمل ایمنی ایجاد شده و با مصرف آنتی هیستامین بهبود نیافته‌اند. دراین مورد مصرف دارو بررسی‌های اندکی به عمل آمده وباید کارآزمایی‌های بالینی بیشتری صورت گیرد.
 استفاده از احتیاطات زیر به پیشگیری‌از بروز کهیر و آنژیوادم کمک می‌کند:
• پرهیز از عوامل شعله‌ور‌کننده. این عوامل ممکن‌است بعضی خوراکی‌ها یا افزودنی‌های غذایی، الکل، داروها یا موقعیت‌هایی مانند دمای بسیار بالا، پوشیدن لباس سفت یا استرس عاطفی باشد.
• یادداشت برداشتن. تمام فعالیت‌ها، زمان و محل بروز کهیر و غذایی که خورده‌شده باید یادداشت شود. این کار به بیمار و پزشک کمک ‌می‌کند تا عوامل شعله‌ور‌کننده ‌را تشخیص دهند.
• پرهیز از داروهای محرک کهیر. این داروها عبارتند‌از آسپیرین، ایبوپروفن، ناپروکسن سدیم، کدئین یا هر دارویی که بیمار فکر می‌کند سبب شعله‌وری کهیر می‌شود.

 

 

تعداد بازدید : 5267

ثبت نظر

ارسال