استـفاده از گیاهان در کاربرد موضعی:
ملاحظات دارویی:
اگرچه لازم است درمورد فرمولاسیون‌های گیاهی موضعی که طی سال‌ها به‌وجود‌آمده و مورد استفاده‌اند فصلی خاص اختصاص یابد ولی در‌این قسمت به‌صورت مختصر به‌شرح اشکال دارویی اقدام می‌شود:
حمام‌ها:
استفاده از حمام که با لنئوتراپی balneotherapy هم نامیده می‌شود. یکی‌از مطبوع‌ترین راه‌های به‌کار‌بردن دارو در پوست است. استفاده از حمام به‌ویژه در درمان بثورات گسترده‌ی پوست، برداشتن کبره و پوسته و رفع التهاب و خارش سودمند است. به‌طور خلاصه، هر‌دارویی به آب حمام افزوده شده و مورد استفاده قرارگیرد بالنئوتراپی نامیده می‌شود.
بعضی افزودنی‌هایی که به آب حمام اضافه می‌شوند عبارتنداز:
املاح:
از قرص نمک ساده یا نمک اپیوم تا املاح بحرالمیت و دریاچه اورمیه که از‌نظر درمانی با اهمیت هستند.
اسانس‌ها:
به‌علت‌خواص گسترده، می توان از اسانس‌ها استفاده نمود. در آب حمام، اسانس‌ها هم ازطریق پوست و هم از راه بینی تأثیر می‌کنند. به‌خاطر خواص روان‌کننده و نرم‌کننده، می‌توان روغن‌های ثابت را نیز به‌حمام افزود.
عصاره‌های گیاهی:
این عصاره به‌صورت دم‌کرده، جوشانده یا تنتور مورد استفاده‌اند.
جـو دو‌ســـر کلوئــیـدی Colloidal Oatmeal:
این دارو خاصیت ضدخارش قوی دارد و در بیماری‌هایی مانند اگزمای دارای ترشح و پسوریازیس دارای اثر خشک‌کننده است.
کمپرس‌ها و کمپرس‌های گرم و مرطوب (Fomentation):
با استفاده از این روش‌ها، کاربرد موضعی فرمولاسیون‌های مایع آسان می‌شود. درمقایسه با ضماد، استفاده از این روش نسبتاً تمیز است. با این طریقه از دم‌کرده، جوشانده، تنتور و روغن را می‌توان به‌صورت موضعی مورد استفاده قرارداد.
ضماد:
استفاده از ضماد Poultica مشابه کمپرس‌ها و فومنتیشن است ولی درمورد ضماد از گیاه به شکل جامد آن استفاده می‌شود و برگ کامل، خورد‌کرده گیاه با هریک از بخش‌های مناسب گیاه را به‌طور مستقیم روی پوست گذاشته و با پارچه‌ای روی آن را می‌بندند.
لوسیون:
لوسیون‌ها، فرمولاسیون مایع برای انتقال گیاهان به‌شمار می‌آیند. اثرات اختصاصی لوسیون به گیاه و ناقل وابسته است. اما فرقی نمی‌کند که چه دارویی در لوسیون موجود باشد زیرا معمولاً به‌علت تبخیر، لوسیون دارای اثر خنک‌کننده است. بعداز مصرف لوسیون، به‌ندرت نیاز به شستن آن از محل لازم می‌شود زیرا بخشی از آن جذب‌شده و باقی تبخیر خواهد شد.
کرم:
کرم‌ها، سوسپانسیون‌روغن در آب به‌شمار می‌روند و برحسب فرمولاسیون ممکن‌است چرب یا غیر‌چرب باشند. کرم‌ها معمولاً نرم‌کننده بوده و محافظت‌کننده می‌باشند. مزیت کرم در آن است که بیش‌از‌حد سبب عایق و جدا‌شدن پوست نمی‌گردند و به‌این جهت سبب افزایش موضعی دمای پوست نمی‌شوند.
در بسیاری از مشکلات پوستی، گرم‌کردن بیش‌از‌حد سبب تشدید خارش می‌شود.
پماد:
پماد (ointment, مرهمsalve) داروی نیمه جامد با اسانس لیپید است. از آنجا که چربی به‌عنوان پایه‌ی پماد مورد استفاده قرارمی‌گیرد (مثل کره کاکائو یا موم زنبور)، این داروها سبب استخراج مواد تشکیل‌دهنده نیز می‌شوند. افزون بر‌این، چربی در دمای پوست نرم می‌شود و به‌این‌ترتیب سبب می‌گردد ماده‌ی استخراج شده در دسترس پوست قرارگیرد. مانند کرم‌ها، پمادها و مرهم‌ها نرم‌کننده و محافظ هستند ولی به‌مدت طولانی‌تر روی پوست می‌مانند. این ماندگاری بیشتر به پماد خاصیت گرم‌کننده‌ی موضعی می‌دهد.
خمیر:
خمیر Paste یا آمیزه‌ای از پودر (گرد) در پایه‌ی پماد، یک فرمولاسیون سنتی داروسازی است که متأسفانه به‌ندرت از آن استفاده می‌شود. این امر اساساً به‌علت مساله‌ی راحتی نسخه پیچ‌ها است زیرا ساخت خمیرهای دارویی وقت‌گیر است. وقتی هدف، حفظ آثار گیاه بر سطح و به‌مدت زمان طولانی منظور باشد از خمیر استفاده می‌شود. محتوای خمیر به‌خوبی جذب نمی‌شود ولی بر‌سطح پوست تأثیر می‌کند. استفاده از خمیر در بیماری‌هایی مانند پسوریازیس سودمند است و در‌این حالت سبب آسانی برداشت پوسته‌ها می‌شود.
گردها(پودر):
پودر یا گرد عبارت از گیاهان یا مواد‌معدنی خشک‌شده و کاملاً پودر‌شده هستند. از نمونه‌های پودر می‌توان جـــو‌دوســر‌کلوئیدی colloidal oatmeal پودر لیکوپودیومlycopodium، نشاسته‌ی ذرت وگل‌های مختلف را نام برد. نفع اولیه‌ی پودرها جذب رطوبت مثل عرق یا اگزودایاگزما است. پودرها ممکن‌است ضدخارش و ضد‌میکرب باشند.
اگزما و درماتیت:
در کتاب مرک (Merek) منوال در تعریف اگزما و درماتیت نوشته شده که التهاب سطحی پوست که با وزیکول (وقتی حاد است)، قرمزی، خیز، ترشح Oozing، کبره بستن Crusting، پوسته‌ریزیScaling و معمولاً خارش مشخص می شود.
دو اصطلاح اگزما eczema و درماتیتdermatitis علت اشتباه فراوان است. باتوجه به رهنمودهای گسترده‌ی موجود درکتاب معتبر مرک منوالMerck Manual، از این دو اصطلاح به‌صورت مترادف استفاده شده‌است که حاکی از التهاب سطحی پوست می‌باشد. متخصصان پوست درماتیت اگزما را به گسترده‌ای وسیع از واحدهای بیماری تقسیم می‌کنند که برحسب محل و شکل ظاهری قابل تشخیص می باشند. اما از‌نظر گیاه درمان، مهم‌ترین وجه تمایز این موارد در علت درونی یا آندوژن و انواعی است که به‌علت تماس یا بیرونی ایجاد می‌شوند.
در‌موارد درماتیت یا اگزما با علت بیرونی، غالباً می‌توان به سادگی با از‌بین‌بردن یا پرهیز‌کردن از عامل محرک سطحی، در‌صورت شناسایی مسأله را حل‌کرد. ایـن نوع بیماری‌ها را غالباً درماتیــت تـماسی Contact dermatitis می‌نامند که بیشتر در‌اثر عوامل زیر به‌وجود می‌آیند:
• حلال‌های صنعتی
• رنگ‌ها
• نیکل و سایر فلزات
• موادشیمیایی برای دباغی‌کردن چرم
• بعضی صابون‌ها
دراین‌گونه موارد، اگزما، نتیجه‌ی نهایی یک دسته‌ی پیچیده از واکنش‌های درونی نسبت به آلرژن‌ها و مواد‌آغالنده است. این حالات غالباً با سایر بیماری‌های آلرژیک مانند تب یونجه و آسم همراه است ولی ممکن‌است به‌تنهایی هم بروز نماید. بثورات اگزما، خارش فراوان دارد، پوسته‌پوسته بوده، ضخیم شده‌است و گاهی دارای ترشح است و به‌طور مشخص در چین مفاصل و اطراف تنه دیده می‌شود. بثورات ممکن‌است دارای نوسان فصلی بوده و حتی در‌طول یک روز تغییر نماید. ممکن خراشاندن این ضایعات به خونروی و عفونت منتهی شود. نتایج آزمون‌های خونی در افراد دچار اگزما نشان‌دهنده‌ی افزایش میزان یاخته‌ها و موادشیمیایی مرتبط با واکنش‌های عمومی آلرژیک است.
یک نوع اگزما در کف دست‌ها و گاهی کف پاها دیده می‌شود. درمان این نوع اگزما به‌علت تماس با رطوبت، مواد آغالنده و صدمه‌ی این مناطق بسیار ناامیدکننده است و به استمرار بیماری می‌انجامد. افزون‌بر‌این، ضخامت پوست در‌این مناطق سبب دشوار‌شدن درمان‌های توپیکال می‌گردد.
تعدادی از عوامل سبب وخامت اگزما می‌شوند ولی عوامل اختصاصی در هر فرد با دیگری تفاوت دارد. عوامل تغذیه‌ای از اهمیت خاص به‌ویژه در کودکان برخوردارند. شیر و فرآورده‌های شیر از شایع‌ترین عوامل شعله‌ور سازنده به‌شمار می‌روند.
عوامل اولیه‌ی وخامت افزای اگزما عبارتنداز:
• استرس
• آغالش مکانیکی
• گرما
• عوامل غذایی
درمان اگزما:
درمورد اگزما لازم است کارور، بینش و بصیرت کافی داشته باشد. مطلوب این است که طبیعت علت زمینه‌ای، سیستم‌هایی را روشن کند که برای تعدیل‌کردن مناسب هستند. اما به استثنای آلرژی‌ها یا عوامل آغالنده‌ی تماسی، این مسأله درمورد بیماری پوستی مانند اگزما مشکل‌آفرین است.
آشکار‌است که پوست به حمایت نیاز دارد ولی افزون بر حمایت، دستگاه‌عصبی،دستگاه‌گوارش وکبد، دستگاه ایمنی و سایر دستگاه‌ها هم به توجه نیازمندند. از بسیاری جهات، نتیجه‌ی درمانی به تفسیر و تعبیر نظری اگزما توسط گیاه درمان وابسته است و نه شرح سابقه‌ی موردی بیمار.
آثار توصیه شده:
گیاهان اصلاح‌کننده، داروهای کلاسیک درمان اگزما به‌شمار می‌روند. طرز تأثیر این گیاهان روشن نیست ولی غالباً به‌صورتی کاملاً عالی مؤثر می‌باشند. گیاهان ضدخارش، داروهایی هستند که از حس خارش می‌کاهند و در‌این زمینه توصیه شده‌اند زیرا نه‌تنها سبب راحت‌شدن بیمار می‌شوند بلکه از ترومای فیزیکی ناشی‌از خاراندن می‌کاهند.
گیاهان ضد‌التهاب که به‌صورت توپیکال مورد استفاده‌اند و در استعمال درونی سبب تسریع کار علاج کننده‌ی گیاهان اصلاح‌کننده می‌شوند ولی جای آنها را نمی‌گیرند.
تونیک‌های لنفاتیک lymphatic tonic که خود نوعی اصلاح کننده به‌شمار می‌روند و به‌ویژه در اگزمای کودکان سودمند می‌باشند.
شــل‌کننـــده‌های عصبی nervine relaxant به رفع مشکل اضطراب کمک می‌کنند. همچنین غالباً خارش و حتی التهاب پوست را به‌علت تأثیر شل کننده بر اعصاب محیطی دستگاه عصبی خودکار از‌بین می‌برند.
گیاهان مدر diuretic که ازطریق کلیه سبب دفع کافی می‌شوند. گیاهان مدر اصلاح‌کننده در این زمینه کارآمدتر می‌باشند.
هپاتیک‌ها در پشتیبانی از کرده‌ی کبد و جریان گوارش شرکت دارند. در‌این‌مورد هپاتیک‌های اصلاح‌کننده بهترند.
مرهم Vulnararies که وقتی به‌صورت توپیکال مورد استفاده قرارگیرند از ترمیم ضایعات جلدی حمایت می‌کنند ولی جای درمان مناسب درونی را نمی‌گیرند.
قابض‌ها که به‌صورت توپیکال مورداستفاده‌اند و از هر‌نوع نشت یا تراوش مایع جلوگیری می‌کنند.
گیاهان‌نرم‌کننده‌ی موضعی emollient برای کاربرد موضعی در محل در مواردی مناسب هستند که تسکین لازم باشد. مرز گذاشتن میان گیاهان نرم‌کننده، ضد‌التهاب و ضدخارش در این میان مورد خاص بی‌معنا است.
داروهای اختصاصی:
در درمان داخلی، غالباً گیاهان اصلاح‌کننده‌ی برگ‌دار نزدیک‌ترین داروی اختصاصی برای این حالت غالباً سرسخت به‌شمار می‌روند. این گیاهان غالباً از داروهای مدر و لنفاتیک نیز به‌شمار می‌روند. گیاهان این گروه عبارتنداز:
شاه‌تره Fumaria officianalis
شیـــر‌پنــیــر، بــــلسکی Galium aparine
حشیشهًْ الخنازیر Serophularianodosa
شبدر‌قرمز Trifoliumpratense
گزنه دو‌پایه Urlila dioica
بنفشه سه رنگViola tricolor
ثبت نظر