شماره ۱۱۵۱
نقش بوتاکس در پیشگیری از پیرشدن پوست
دکتر محمدرضا شفیعی - پوست، زیبایی و لیزر
پرسشی که درحال‌حاضر مطرح می‌باشد، در‌این‌مورد است که آیا تزریق بوتاکس که با هدف ازبین‌بردن موقت چینوچروکها انجام‌می‌گیرد، می‌تواند در درازمدت از پیرشدن پوست نیز پیشگیری نماید؟
در‌این نوشته بر‌این هستیم تا برای این پرسش، پاسخی در‌خور و بایسته ارائه نماییم:
اثربخشی بوتاکس روی عضلات صورت، از‌طریق تأثیر یک نوروتوکسین به‌نام «توکسین‌بوتیلیک» می‌باشد که از آزادشدن استیل کولین جلوگیری می‌نماید.
اثر انقباضی استیل‌کولین که موجب اسپاسم و انقباض عضلات می‌گردد، بدین‌گونه است که استیل‌کولین روی صفحه اتصال نوروموسکولار تأثیرگذارده و انقباظ عضلات ارادی را باعث‌می‌گردد.
با تزریق بوتاکس، توکسین بوتیلیک به‌عنوان یک مهارکننده، مانع از تأثیر استیل‌کولین بر عضلاتی می‌گردد که تزریق در‌آن صورت‌گرفته و از اسپاسم و انقباض عضلانی تا مقطع زمانی معینی، جلوگیری می‌نماید.
ایجاد «انقباض‌عضلانی تا مقطع زمانی معین» به‌این‌معنی است که توکسین بوتیلیک قرار‌گرفته روی صفحه اتصال نوروموسکولار، فقط به‌مدت ۴تا۶ماه فعال بوده و بتدریج و پس‌از گذشت ۳ماه، آرام‌آرام سطح سرمی آن کاهش‌یافته و حداکثر بین ۶تا۸ ماه غیرفعال می‌گردد.
از‌همین‌رو است که فواصل تزریق بوتاکس، بین ۴تا۶ماه تعیین‌گشته و به‌بیانی دیگر درطی ۱سال، ۳بار تزریق بوتاکس کافی بوده و بیش‌از آن درطی ۱سال، توصیه نمی‌شود.
کاربرد بوتاکس:
همان‌گونه که به‌دفعات به آن اشاره‌شده، توکسین‌بوتیلیک یا همان «بوتاکس» با اثر روی عضلات ارادی صورت، تا «مقطع زمانی معینی» از انقباض آنها جلوگیری‌می‌نماید.
عضلات ارادی صورت که در بروز عواطف و احساسات(Expression) درگیرشده و خنده، اخم، تعجب و... در یک‌کلام احساسات را در چهره پدیدار می‌کنند، عبارتند‌از:
الف: عضلات بین دو ابرو و عضلات حلقوی دورچشمها:
این عضلات وظیفه اخم، غضب و ناراحتی را درصورت برعهده دارند. قوی‌ترین عضلات ناحیه صورت بوده و درصورت استمرار انقباض عضلات این ناحیه (دراثر فشار روحی و ناراحتی، تابش آفتاب، اندیشیدن، عادت به اخم‌کردن از جوانی و...)، خطوط و فرورفتگی‌های متعدد عمودی، در‌بین ابروها نمایان‌می‌گردد.
ب: عضله وسیع چهارگوش پیشانی:
این عضله که تمامی سطح پیشانی را پوشانده است، عهده‌دار پدیدار ساختن چینوچروکهای افقی ناحیه پیشانی بوده که ابراز احساس، تعجب و مخالفت با بالابردن ابروها را برعهده دارد.
ایجاد خطوط موازی متعدد و کرکره‌ای در‌عرض پیشانی، توسط انقباض مکرر این عضله می‌باشد. چین‌های این منطقه به‌سرعت و در همان سال‌های نوجوانی و به‌ویژه نزد کسانی‌که عادت به میمیک و ایجاد انقباض در پیشانی دارند، خیلی زود ظاهر می‌گردد به‌طوری‌که تصویر پیرشدن صورت را خیلی زودتر از سن، نشان‌می‌دهند.
ج: چین‌های عمودی و افقی بین دو ابرو:
قوی‌ترین عضله درصورت است که در‌میان دوابرو واقع‌گشته و اندازه آن، بسیار کوتاه و در‌عین‌حال حجیم و کلفت می‌باشد که به‌نام عضله پروسروس نا‌امیده‌شده و عامل ایجاد چین‌های عمیق، کوتاه‌و‌ضخیم افقی‌و‌عمودی بین دو ابرو می‌باشد.
د: عضلات حلقوی دور‌چشم و پلک‌ها:
درپی بروز احساسات خنده و شادی و یا عادت به استفاده از عضلات این منطقه، منقبض‌گشته و باعث ایجاد چروک‌های نواحی‌خارجی‌چشم‌ها و پلک تحتانی می‌گردد که با‌گذشت زمانی نه‌چندان طولانی از عمر به‌لحاظ نازک و ظریف‌بودن پوست و عضلات این منطقه، به‌سرعت چروک‌های افقی و مایل در‌این ناحیه پدیدار می‌گردند.
به چینوچروکهای ناحیه خارجی چشم‌ها، اصطلاحاً «پای مرغابی» نیز می‌گویند که دراثر خندیدن و یا تنگ‌کردن رفلکسی مردمک چشم‌ها درپی تابش شدید نور در آفتاب و برف، عضلات حلقوی دور چشم‌ها منقبض گشته و چینوچروکهای متعدد دایره‌ای را در‌این ناحیه به‌وجود‌می‌آورد که بیشترین اثر را در ایجاد پیری و فرتوت نشان‌دادن صورت به‌عهده دارد.
زمان ظاهرشدن چروک‌ها:
• از ۲۰سالگی: چینوچروکهای بین ابروها ظاهر می‌شوند.
• از ۳۰سالگی: چینوچروکهای دورچشمها، به‌ویژه ناحیه خارجی چشم‌ها که به‌آن «پای مرغابی» نیز اطلاق می‌گردد.
• از ۴۰سالگی: چینوچروکها در ناحیه پیشانی پدیدار می‌شوند.
• از ۴۵سالگی: چینوچروکهای عمودی در نواحی آرواره و بناگوش‌ها ظاهر‌گشته و در منطقه گردن نیز چروک‌های افقی در‌این مقطع سنی، پدیدار‌می‌شوند.
• از ۵۵سالگی: در‌این‌مقطع سنی، قوام پوست صورت کاهش‌یافته و روندافتادگی و پتوز پلک‌های فوقانی شدت می‌گیرد.
چگونه چینوچروکها شکل می‌گیرند؟
ظاهرشدن چین‌و‌چروک در صورت، به‌علت انقباض مکرر عضلات مرتبط می‌باشد که به‌طور‌متوسط، در هرساعت ۶۰۰بار این عضلات منقبض‌شده و خطوط چروک را روی پوست ایجاد می‌نمایند.
انقباض ۶۰۰مرتبه عضله در هرساعت، به‌علت انقباض فیبروبلاست‌ها است که در اتصال ارگانیک با کلاژن‌ها و الاستین‌ها می‌باشند. این انقباضات پی‌درپی، موجب قوی و حجیم گشتن عضله و کوتاه‌‌شدن طول آن نیز می‌گردند که این دو تغییر با فرورفتگی در پوست آن منطقه و دو برجستگی ظریف در دو‌سوی آن فرورفتگی نمایان می‌گردد.
تأثیر تزریق بوتاکس در کاهش چینوچروکها و جوانتر کردن پوست:
با این توضیح مختصر؛ همیشه این دغدغه بیشتر محققان است که آیا تزریق بوتاکس، می‌تواند مانع پیرشدن صورت گردد و باعث جوان ماندن پوست نیز بشود؟
توضیح فیزیولوژیک به این پرسش، به‌شرح‌ذیل می‌باشد:
یک ارتباط مستقیم بین سن و استرس وجود دارد. هرچه استرس در زندگی انسان افزایش داشته باشد، پیری زودرس نیز برای فرد به‌دلیل مکانیسم ذیل، محتمل‌تر است:
دراثر استرس، سیستم عصبی فرد به‌شدت فعال گشته و با شدت یافتن فعالیت سیستم رنین‌آنژیوتنسین و محور غدد هیپوتالاموس/ هیپوفیز نیز با افزایش ترشح غیرمتعارف آدرنالین، یک اختلال در سیستم ایمنی بدن ایجاد‌می‌گردد.
ترشح غیرمتعارف آدرنالین، باعث افزایش فعالیت رادیکال‌های آزاد در بدن می‌گردند که روند پیری را در بدن تشدید‌می‌کنند.
بنابراین، با تزریق بوتاکس و مهارشدن ترشح استیل‌کولین و محور غدد یادشده در مغز، تولید آدرنالین و دیگر رادیکال‌های آزاد کاهش می‌یابد.
این کاهش ترشح رادیکال‌های آزاد، روند فعالیت عوامل تحلیل‌برنده سلول‌های بدن را کند نموده و از این طریق پیرشدن سلولی را به تأخیر می‌اندازد.
این مبحث نقش بوتاکس در جلوگیری از پیرشدن پوست براساس روند فیزیولوژیک یادشده در فوق، پژوهشگران متعددی را به‌حوزه تحقیق در‌این‌مورد جذب‌کرده‌است:
در‌این ارتباط، توسط David Neal در دانشگاه کالیفرنیا، تحقیقی صورت گرفته‌است. او ۳گروه با ویژگی‌های جنس و سن و فوتوتیپ پوستی مشابه را انتخاب نمود و درطی مدت زمانی معین برای گروه اول، چندبار در فاصله‌های مشخص زمانی، تزریق بوتاکس را انجام‌داد. برای گروه دوم، تزریق ژل با هیالورونیک انجام‌داد و گروه سوم را به‌عنوان گروه‌شاهد در‌نظر‌گرفت.
نتایج حاصله در پایان تحقیق، بر‌این مهم صحه‌گذاشت که نزد افراد گروهی که فقط ژل تزریق کرده‌بودند، به‌علت اینکه ژل، چروک‌های ثابت (استاتیک) را پرکرده بود، پس‌از گذشت دوره آن و کاهش تدریجی و محو کامل ژل، عکس‌های مقایسه‌ای، تفاوتی آن‌چنان و معنی‌داری را در جوانترشدن صورت آنان نشان‌نمی‌داد.
برعکس در گروهی که بوتاکس تزریق کرده بودند و چینوچروکهای متحرک (دینامیک) به‌مدتی معین محو گردیده بود، به‌علت استراحت نسبی عضلات فعال، عمق و فرورفتگی چین‌ها کاهش‌یافته و به‌علت استراحت نسبی ارگانل‌ها در بافت پوست، به‌طور محسوسی پوست صورت جوانتر به‌نظر‌می‌رسید.
در پژوهشی دیگر درطی ۵ سال، تعداد ۱۹۴تن از افرادی‌که تزریق بوتاکس انجام داده بودند را با افراد مشابه خود که تزریق بوتاکس انجام نداده بودند، مقایسه شدند.
۹۲درصد از‌این افراد از اینکه درطی این ۵سال مبادرت به تزریق بوتاکس کرده‌بودند، از این اقدام خود به لحاظ نتایج حاصل‌از بوتاکس، رضایتمند بودند.
موضوع مهم این بود که تمامی این افراد در‌مقایسه با گروه شاهد، بسیار جوانتر و شاداب‌تر بودند؛ به‌طوری‌که میانگین سنی این گروه نسبت‌به سن واقعی آنها، نزدیک به ۷سال (۶سال و ۹ماه) جوانتر به‌نظر‌می‌آمدند!
این پدیده جوانتر از سن واقعی به‌نظر آمدن، بستگی مستقیم به تعداد سال‌های تزریق بوتاکس دارد.
در همین ارتباط، در تعداد ۱۳۰تَن که درطی ۵تا۱۰سال اقدام به تزریق بوتاکس کرده‌بودند، نزدیک به ۶سال (۵سال و ۸ماه) از هم سن‌های خود، جوانتر به‌نظر‌می‌آمدند.
نزد افرادی‌که درطی ۱۵تا۲۰سال به‌طور مرتب بوتاکس تزریق‌کرده‌بودند، این جوانتر به‌نظر آمدن چهره، بیش از هفت سال(۷سال و ۲ماه) بوده است.
در تازه‌ترین پژوهش که توسطRivkin و همکاران وی به عمل آمده، نتایج قابل توجه تأثیرات تزریق بوتاکس را که روی ۲خواهر‌دوقلو انجام دادند، به‌شرح زیر است:
یکی از‌این ۲خواهر، درطی چند‌سال مبادرت به تزریق بوتاکس‌کرده و خواهر دیگر، تاکنون تزریق بوتاکس انجام نداده است.
خواهری که به‌طور‌مرتب (۲تا۳مرتبه در‌سال) مبادرت به تزریق بوتاکس می‌کرده، در منطقه‌ای گرم و با تابش حاد نور‌خورشید (کالیفرنیا) زندگی‌می‌کند و خواهر دیگر، در منطقه‌ای با تابش حداقل نور‌خورشید و اغلب در آب‌و‌هوایی سرد و ابری (مونیخ) زندگی می‌کند.
نتایج حاصل از تحقیق روی این ۲خواهر دوقلو، قابل‌تعمق است: از‌نظر ظاهر و بررسی چینوچروکها، چهره خواهری که به‌طور‌مرتب مبادرت به تزریق بوتاکس‌کرده، قابل مقایسه با صورت خواهری که تاکنون تزریق بوتاکس نداشته است، نمی‌باشد.
نخست اینکه چین و چروک‌ها و خطوط ناشی‌از آنها در صورت اولی دیده نمی‌شد؛ درحالی‌که درصورت و ناحیه‌گردن خواهری که تاکنون تزریق بوتاکس انجام نداده بود، افزون‌بر‌اینکه چینوچروکهای فراوان به‌هنگام بروز حالات عاطفی در صورت وی ظاهر می‌گردید، خطوط موازی و مورب چروک‌ها نیز درپی حرکتی در عضلات صورت، در چهره وی کاملاً نمایان بود.
دوم اینکه چهره خواهری که مبادرت به تزریق مرتب بوتاکس‌کرده بود، به‌مراتب از خواهر دوقلوی خود جوانتر و شاداب‌تر نشان‌می‌‌داد.
سوم اینکه با‌توجه به محل زندگی پر از تشعشعات طیف‌های مختلف ماورای‌بنفش در کالیفرنیا، چهره او در‌مقایسه با خواهری که در منطقه ابری و کم‌تشعشع زندگی‌می‌کرد، جوانتر، شاداب‌تر و زیباتر به‌نظر می‌آمد.
تزریق بوتاکس، به‌عنوان یک اقدام پیشگیرانه در جوانتر ماندن و دیرتر پیرشدن:
تمامی این پژوهش‌های صورت گرفته به نتایج مهم ذیل نائل‌شده‌اند:
۱ـ تزریق بوتاکس، افزون‌بر محو موقتی چینوچروکهای صورت، هم‌اکنون در جایگاه پیشگیری کننده از پیرشدن صورت‌و‌گردن قرار‌گرفته است.
۲ـ با ورود کلستریدیوم بوتولینوم به بدن، پروسه تولید رادیکال‌های آزاد در بدن (بنا‌به روند ذکرشده در فوق) و نیز اثرات استرس، سیگار و... دچار وقفه می‌شود که این کاهش تولید رادیکال‌های آزاد، پروسه پیرشدن سلول را به تأخیر می‌اندازد.
۳ـ به‌عنوان یک اقدام پیشگیرانه در کاهش قدرت اسپاسم عضلات در میمیک‌های صورت و جلوگیری‌از ظاهرگشتن چهره‌ای عضلانی، خشن و فرتوت، تزریق بوتاکس در عمل و به‌طور ناخواسته با جوان‌تر‌کردن پوست، پیرشدن چهره را به تأخیر می‌اندازد.
برچسب ها
مطالب مرتبط
ثبت نظر