شماره ۱۱۷۱

استفاده نابه‌جا از استروئیدهای‌آنابولیک

دکتر ایرج ایرانزاد - فوق‌تخصص غدد‌ کودکان

استفاده نابه‌جا از استروئیدهای‌آنابولیک

چهارشنبه 15 آذر 1396
پزشکی امروز

ساختمان شیمیایی استروئیدهای‌آنابولیک، مشابه ‌با هورمون جنسی مردانه یا تستوسترون است. جدول زیر فهرست برخی از‌این ترکیبات را که مورد استفاده قرار‌می‌گیرند، نشان‌می‌دهد:

تمایل به ‌استفاده نابه‌جا از استروئیدهای آنابولیک در سال‌های اخیر به‌صورت قابل‌ملاحظه‌ای افزایش یافته است. مصرف سوء این داروها منحصر به ورزشکاران سطح بالا نیست بلکه بسیاری‌از استفاده‌کنندگان چه‌زن و چه‌ مرد برای به‌دست‌آوردن ظاهر فیزیکی مطلوب از‌این داروها استفاده‌می‌کنند و بسیاری از آنان طالب اضافه‌وزن یا پرورش‌ اندام خود می‌باشند.

مصرف‌ این ترکیبات از‌طریق خوراکی و داخل‌عضلانی امکان‌پذیر بوده و در اغلب موارد از هردوطریق به‌صورت همزمان استفاده‌می‌گردد.  مقدار مصرف این ترکیبات توسط این افراد غالباً از مقدار درمانی آنها بیشتر بوده و معمولاً بیش‌از یک‌نوع استروئید‌آنابولیک استفاده‌می‌شود.

تأثیر استروئیدهای‌آنابولیک بر افزایش توان‌فیزیکی افراد، مورد‌ شک‌و‌تردید است. ورزشکارانی که تحت تمرین‌های شدید قرار‌دارند، اگر به‌طور‌همزمان یک جیره‌غذایی غنی‌از پروتئین و کالری دریافت‌کنند، نتیجه بهتری خواهند‌گرفت. با‌این‌وجود اگرچه استروئیدهای‌آنابولیک ممکن‌است سبب کاهش‌خستگی یا ایجاد سرخوشی اندکی شوند (زیرا ورزشکار قادر به انجام تمرینات ورزشی طولانی می‌گردد)، لیکن استفاده از آنها می‌تواند باعث افزایش بیش‌ازحد تمرینات ورزشی و حتی تحلیل عضلانی‌گردد.

استروئیدهای آنابولیک می‌توانند سبب افزایش خطر صدمه به تاندون‌ها در هنگام ورزش گردند. اثرات جانبی ناشی‌از استفاده از‌این ترکیبات به‌خوبی شناخته‌شده هستند. بسیاری از‌این اثرات، مربوط‌ به خواص آندروژنیک این گروه از داروها می‌باشند. احتمال ساخت یک استروئید‌آنابولیک که فاقد تأثیرات مردانه باشد، تاکنون وجود نداشته است. تقریباً تمام اثرات نامطلوب استروئیدهای‌آنابولیک مربوط به‌مقدار مصرف آنها می‌باشد، بنابراین افرادی‌که مقادیر زیادی از‌این داروها را به‌مدت طولانی مصرف می‌نمایند، بیشتر درمعرض این اثرات سوءهستد.

استروئیدهای‌آنابولیک می‌توانند سبب افزایش خطر صدمه به تاندون‌ها در هنگام ورزش گردند.

اثرات جانبی شبه تستوسترونی می‌تواند در زنان بسیار مشخص باشد، به‌صورتی‌که این داروها سبب ایجاد بی‌نظمی یا کاهش دوره‌های قاعدگی شده و قدرت باروری را کاهش‌می‌دهند. پُرمویی آشکار نیز در زنان ممکن‌است رخ دهد.

این عوارض همراه با افزایش رشد موهای بدن و صورت، بم‌شدن صدا، بزرگ‌شدن کلیتوریس، افزایش شورِجنسی (Libido) و کوچک‌شدن سینه‌ها می‌باشند.  تولید شیر اغلب کاهش‌یافته یا متوقف‌می‌گردد. بسیاری از‌این اثرات بازگشت‌ناپذیر هستند. در مردان مقادیر بالای استروئیدهای‌آنابولیک که معمولاً به‌صورت نابه‌جا استفاده‌می‌گردد، محور هیپوفیزی بیضه‌ای را تضعیف‌کرده، سبب کاهش تمایل‌جنسی، کاهش قدرت‌جنسی، تحلیل بیضه‌ها و مهار اسپرماتوژنز می‌گردد. حجم مایع منی معمولاً کم‌شده و با اینکه اسپرماتوژنز کاملاً متوقف‌نمی‌گردد، تعداد اسپرم‌های غیرطبیعی افزایش‌می‌یابند.

ژنیکوماستی متداول بوده و حملات گُرگرفتگی نیز وجود دارد. این اثرات که منسوب به Feminization هستند، زمانی اتفاق می‌افتند که تضعیف محور هیپوفیزی/بیضه‌ای، همزمان با تبدیل قسمتی از استروئیدهای‌آنابولیک در کبد به هورمون‌جنسی زنان شود. بسیاری از‌این اثرات در مردان با توقف مصرف، برگشت‌پذیر می‌باشند. در هر‌دو جنس، خواص آندروژنیک این ترکیبات می‌تواند روی قسمت‌هایی از CNS که مربوط به خلق‌وخو و هیجانات هستند، تأثیربگذارد. افزایش پرخاشگری، رفتار Antisocial و اختلالات‌روانی (مانند افسردگی و سایکوز) به‌خوبی شناسایی شده‌اند. طغیان‌های متناوب شدید روحی نیز غیرمعمول نیستند.

آکنه نیز مانند ریزش‌مو از عوارض‌جانبی شایع در هر‌دو‌جنس است. در نوجوانان ممکن‌است کاهش رشد و کوتاهی‌قد نیز رخ‌دهد. استروئیدهای‌آنابولیک می‌توانند سبب احتباس مایعات‌شده و درنتیجه برخی‌از بیماری‌ها (ازقبیل نارسایی قلبی و کلیوی) را تشدید نمایند و به‌علاوه سبب افزایش فشارخون شوند. خواص پروترومبوتیک ‌(Prothrombotic) این داروها مانند اثر نامطلوب روی غلظت چربـی‌های خون (افزایش کلسترولLDL و کاهشHDL)، به‌خوبی اثبات‌شده است. بنابراین استفاده درازمدت می‌تواند سبب افزایش خطر سکته‌مغزی و بیماری‌های ایسکمیک قلب گردد. (شروع و تسریع روند آترواسکلروز).

ارتباط یرقان انسدادی، سرطان‌کبد و ضایعات کبدی دیگر با مصرف ‌درازمدت و بالای استروئیدهای‌آنابولیک به‌خوبی مشخص شده‌است.

توجهات دقیق نشان‌می‌دهند که مصرف‌کنندگان این داروها نیز مانند دیگر مصرف‌کنندگان ترکیبات تزریقی، درمورد خطر انتقال‌HIV  از‌طریق سرنگ‌های آلوده آگاهی ندارند. ضمناً استفاده مشترک از سرسوزن‌های آلوده نیز در‌این‌مورد بیشتر می‌باشد، زیرا سوزن‌های کلفت تزریق عضلانی نسبت‌به سوزن‌های باریک تزریق داخل وریدی، کمتر در دسترس می‌باشند.

برخی‌از استروئیدهای‌آنابولیک که استفاده از آنها رایج است:

نام تجاری نام ژنریک
ماستریل ـ درولبان دروستانولون
دانابول متاندینون
پریموبولان مترولون
دورابولین
دکادورابولین
ناندرولون
آناوار اوگزاندرولون
آناپولون اکسی‌متالون
استرومبا استانوزولول
سوستانون تستوسترون



تعداد بازدید : 1100

ثبت نظر

ارسال