عوامل مستعد‌کننده سوء‌تغذیه در مادران باردار:
•کم‌بودن وزن مادر قبل‌از حاملگی
• کم‌بودن میزان افزایش وزن مادر در دوران بارداری
• کوتاهی قد مادر (کمتر از 145سانتی‌متر)
• سابقه‌ی تولد نوزاد کم‌وزن
• حاملگی قبل‌از 18 و بعداز 35سالگی
• حاملگی‌های مکرر خصوصاً با فاصله‌ی‌کم
• ناآگاهی مادر از تغذیه‌ی صحیح در دوران بارداری
• زنان خانواده‌های کم درآمد
• ابتلای مادر به بیماری‌های مزمن نظیر بیماری‌های قلبی، کلیوی، دیابت و فشارخون
• ابتلای مادر به بیماری‌هایی نظیر سل و مالاریا
• محروم‌بودن مادر از خدمات ومراقبت‌های بهداشتی دوران‌بارداری
• فعالیت بدنی زیاد مادر مانند کار سخت در مزرعه یا ایستادن به‌مدت طولانی در‌محل کار یا منزل
محدودیت مصرف موادغذایی در بارداری:
در دوران بارداری، مصرف یک دسته موادغذایی باید محدود شود ازجمله: ماهی‌های چرب (آلودگی با جیوه)، تن، کوسه، غذاهای حاوی مقدار زیاد مواد نگهدارنده، سوسیس‌و‌‌کالباس،کنسروها، دم‌کرده‌های گیاهی (جوشانده‌ها) و نوشابه‌های گازدار.
مصرف مکمل قوی ویتامینA، مکمل‌های تغذیه‌ای«ناشناخته»، گرفتن رژیم‌لاغری، غذاهای‌آلرژن/ ناسازگار، مصرف زیاد نمک/ غذاهای‌شور، دریافت زیاد کافئین (قهوه، شکلات) و مصرف قرص‌های کاهنده‌ی قندخون ممنوع است.
توصیه‌های کلی برای دوران‌بارداری:
• تأکید می‌شود وعده‌ی صبحانه کامل باشد تا از افت قند جلوگیری شود.
• در طول روز میان وعده‌هایی مانند میوه، کمپوت، شیر و موادغذایی تهیه شده با شیر، نان و کره و پنیر و گردو و... استفاده شود.
• بهترین نوشابه‌ها آب و آب‌میوه تازه می‌باشد.
•قرار‌گرفتن در‌معرض نورمستقیم آفتاب (نه از پشت‌شیشه) به‌مدت10دقیقه در روز به‌علت تـولید ویتامیــنD در پوسـت مفید است.
• مصرف سیگار، الکل و مواد‌مخدر هم برای مادر و هم برای جنین خطرناک است.
• در‌صورت افزایش‌وزن بیش‌ازحد و یا خیلی کم در دوران بارداری به پزشک مراجعه شود.
• رژیم‌لاغری در دوران بارداری توصیه نمی‌شود.
• مادر باردار نیاز به حمایت و توجه خاص همسر دارد.
• مادرانی‌که در دوران بارداری به‌خصوص در سه ماهه‌ی آخر به اندازه‌ی کافی وزن اضافه نکرده‌اند می‌توانند از نان‌و‌پلو، ماکارونی و سیب‌زمینی و چربی‌ها بیشتر استفاده‌کنند.
• واکسیناسیون کزاز در زنان باردار طبق برنامه‌ی کشوری ایمن‌سازی انجام شود.
مراجعه‌ی منظم و به‌موقع به مرکز بهداشتی‌درمانی یا پزشک توصیه می‌شود تا کنترل دقیق وزن و فشارخون، آموزش تغذیه‌ی مناسب (تنوع و متعادل)، توصیه به استراحت کافی و استفاده به‌موقع مکمل‌های داروئی مانند قرص آهن، اسید‌فولیک و کپسول مولتی ویتامین به مادران انجام شود.
مشکلات شایع دوران بارداری و راهکارهای تغذیه‌ای مربوط به آن:
تهوع صبحگاهی:
• صبح‌ها قبل‌از برخاستن از رختخواب یک تکه نان یا بیسکویت میل کنید.
• در طول روز به‌جای سه وعده غذا ۴تا۵ وعده‌ی غذا در‌حجم کم میل کنید.
• در زمان آشپزی پنجره‌ی آشپزخانه را باز بگذارید تا بوی شدید و تند غذا آزار‌دهنده نباشد.
• از مصرف غذاهای پرچرب، سرخ‌کرده و پرادویه یا هر‌غذایی‌که معده را تحریک می‌کند پرهیز کنید.
• در زمان بروز ناراحتی معده همراه تهوع نیز می‌توان از یک تکه نان یا بیسکویت برای بهبود این حالت استفاده‌کرد.
• به آرامی غذا بخورید و بعداز صرف غذا استراحت کنید.
• از مایعات بین وعده‌های غذایی استفاده کنید نه همراه غذا.
• از آنجایی‌که غذاها و مایعات سرد بیش‌از نوع گرم آنها قابل‌تحمل می‌باشند، ترجیحاً مایعات و غذاها را سرد میل‌کنید.
• به‌مدت طولانی گرسنه نمانید.
• از بوهای آزار‌دهنده و بوی تند برخی‌از غذاها اجتناب کنید.
• هر زمان که احساس خستگی کردید استراحت کنید.
• به اطرافیان زن باردار خصوصاً همسرش توصیه شود حمایت روحی و روانی خود را از زن باردار ابراز‌کنند.
• در‌صورت عدم بهبودی با رعایت توصیه‌های تغذیه‌ای فوق، تجویز ویتامین ب6 ممکن‌است به‌درمان کمک کند.
• استفاده از داروهای ضد‌تهوع در‌موارد شدید و مقاوم و به‌عنوان خط آخر درمانی (در‌صورت توصیه پزشک یا ماما استفاده شود).
سوزش سردل:
سوزش سردل به علل هورمونی، افزایش حجم رحم، رشد جنین و فشار آن به معده و دستگاه گوارش مادر و در‌نتیجه‌ی ریفلاکس اسیدمعده به قسمت تحتانی مری ایجاد می‌شود. برای کاهش سوزش سردل نکات زیر توصیه می‌شود:
• به‌جای سه وعده غذای اصلی پُرحجم ۴تا۵ وعده غذای سبک میل‌کنید.
• به‌جای استفاده از موادغذایی سرخ‌کرده، از غذاهای آب‌پز و بخارپز استفاده کنید.
• بعداز صرف‌غذا کمی پیاده‌روی انجام دهید.
• از غذاهای چرب و ادویه‌دار، به‌خصوص ادویه‌ی تند کمتر استفاده کنید. هر‌چه غذا ادویه‌ی کمتر و طعم ملایم‌تری داشته باشد ترشح اسیدمعده را کمتر تحریک می‌کند.
•مصرف شکلات، قهوه، چای، نوشابه‌های گازدار و سایر نوشیدنی‌های حاوی کافئین را قطع‌کرده و به‌جای آن آب بنوشید.
• از مصرف سرکه همراه سالاد پرهیز‌کرده و از غذاهایی که اضافه‌ی اسیدمعده را جذب می‌کنند مانند شیر، تخم‌مرغ یا غذاهای نشاسته‌ای استفاده‌کنید.
• بعداز صرف غذا یا آشامیدن از دراز‌کشیدن یا خم‌شدن به‌جلو پرهیز کنید.
• در‌هنگام استراحت زیر سر را بالاتر از سطح بدن قرار‌دهید.
• در‌صورتی‌که با رعایت همه‌ی اصول فوق، سوزش سردل همچنان ادامه داشت می‌توان از آنتی‌اسیدها استفاده‌کرد.
ادم بارداری:
• مصرف نمک و غذاهای‌شور را محدود نمایید.
• از افزودن نمک اضافی به غذاها و یا استفاده از مواد‌خوراکی نمک‌دار ازجمله چیپس سیب‌زمینی، آجیل، ماهی‌شور، بیسکویت‌های‌شور، خیارشور و ترشی‌ها خودداری شود.
• افزودن نمک در‌حد متعارف به غذاها ازجمله برنج در زمان طبخ آن لازم‌است و قطع کامل مصرف نمک توصیه نمی‌شود.
• توصیه می‌شود ۴تا۵بار در روز به‌پهلو دراز بکشید. دراز‌کشیدن به‌پهلو (خصوصاً به‌پهلوی چپ) درهمه‌ی زنان‌باردار باعث خون‌رسانی بهتر به اعضای لگنی ازجمله رحم و جنین و همچنین پاها می‌شود. این کار از پیشرفت ادم نیز جلوگیری می‌کند.
• به‌مدت طولانی از ایستادن و یا نشستن روی صندلی با پاهای آویزان خودداری شود.
• دراز‌کشیدن متناوب در‌طول روز در‌حالتی‌که پاها در‌سطحی بالاتر‌از بدن قرار‌گیرد (مثلاً با گذاشتن بالش زیر پاها) به بازگشت وریدی خون از پاها کمک می‌کند.
یبوست:
دوران بارداری به‌دلیل تأثیر هورمون‌ها بر روده‌ها، حرکات طبیعی آنها کاهش‌یافته که این مسأله منجر به بروز یبوست می‌شود.
برای کمک به حرکات روده:
• در‌طول روز به‌مقدار زیاد مایعات همچون آب، آب‌میوه و سوپ مصرف کنید.
• در برنامه‌ی‌غذایی روزانه حتماً سالاد و سبزی‌خوردن مصرف شود.
• از نان‌های سبوس‌دار استفاده کنید.
• غذاهای پُر فیبر مانند حبوبات و غلات همراه مایعات فراوان و سبزی‌های خام (سبزی‌خوردن) و پخته و میوه‌های تازه و سالاد مصرف کنید.
• آلوی تازه، برگه و یا آب‌آلو استفاده شود.
• در وعده‌ی صبحانه نان‌وعسل میل کنید.
• همراه سالاد از روغن‌زیتون یا سایر روغن‌های‌مایع استفاده کنید.
• روزانه ورزش‌های سبکی مانند پیاده‌روی انجام دهید.
• حتی‌الامکان از ملین‌های دارویی استفاده نکنید .
• در‌صورت بروز یبوست‌های شدید که به مجموعه اقدامات فوق پاسخ ندهد لازم‌است ملین‌های ملایم دارویی مانند هیدروکسید منیزیم تجویز شود. در‌صورت ابتلا به یبوست تجویز روغن‌های غیرقابل جذب توصیه نمی‌شود زیرا جذب ویتامین‌های محلول در چربی را مختل می‌کنند. همچنین تجویز ملین‌های قوی با روش تنقیه توصیه نمی‌شود.
ثبت نظر