ارتباط میان اختلالات‌ خواب و وضعیت‌ زندگی‌زنان

 بنابراین می‌توان به‌ این‌ نکته اشاره‌کرد که اختلال‌درخواب، موجب بروز مضرات متعددی شامل آشفتگی‌های روحی ‌و‌ روانی، به‌هم‌ ریختن نظم‌گوارش، بروزخستگی، احتمال بروز مشکلات‌گوارشی بغرنج، ازجمله بروز زخم‌های‌گوارشی و سوء‌هاضمه می‌شود. از‌طرفی، مشکلات مربوط به‌خواب ممکن‌است با بروز بیماری‌ها و اختلالات دیگر مانند بروز مشکلات‌پوست، بیماری‌های قلبی‌/ عروقی، احتمال ابتلا به سرطان‌ها، دیابت و ناباروری، در‌ارتباط باشد.

شیوع اختلالات‌خواب درسنین مختلف و گروه‌های گوناگون، متفاوت است. به‌عنوان‌مثال، ۴۰ تا ۲۰ درصد‌از کودکان‌غربی،۷۰تا۸۰درصد‌از کودکان‌آسیایی، ۸۰درصد‌از زنان‌باردار و ۵۰درصد‌از سالمندان، طبق‌گزارش تحقیقات انجام‌شده از اختلالات‌خواب رنج‌می‌برند.

اختلالات‌خواب ممکن‌است به اشکال‌گوناگون، شامل: دیر‌به‌خواب‌رفتن، بیدارشدن‌های‌مکرر حین‌خواب، زود بیدارشدن از‌خواب و مشکلات مختلف دیگر مشاهده‌شوند.

به‌منظور درمان بی‌خوابی، از روش‌های دارویی گوناگونی استفاده‌می‌شود و این درحالی‌‌است که کنفرانس اختلالات‌خواب انستیتو ملی سلامت‌آمریکا اعلام‌کرده‌است که اگرچه از داروهای گوناگونی برای کمک به بهبود‌خواب افراد‌نیازمند استفاده‌می‌شود اما این داروها، داری تأثیرات مخربی بر سلامت بیماران می‌باشند. امروزه نقش سلامت‌خواب بر سلامت جسم و روان انسان ثابت‌شده‌است و نکته مهم در‌این‌میان، شناسایی علل منجرشونده به اختلالات‌خواب و درمان آن است. بنابراین به‌نظر‌می‌رسد که شناسایی و متعاقب آن پیشگیری یا درمان علل منجرشونده به مشکلات‌خواب، دارای نقش مهمی در تامین سلامت افراد به‌ویژه زنان می‌باشدکه سلامت آنان، نقش مهمی در سلامت خانواده دارد.

بی‌خوابی در دوران گوناگون زندگی زنان:

یائسگی(منوپوز) که به قطع قاعدگی زنان در سنین بالای ۵۰سال منجر می‌شود، یکی‌از پیامدهای طبیعی بدن به‌دنبال تغییرات تخمدانی این دوره می‌باشد. در این دوران، زنان ممکن‌است از اختلالات مختلفی ازجمله پوکی‌استخوان، آشفتگی‌های روان و مشکلات مربوط به پوست‌و‌مو رنج‌برند. یکی‌از مشکلات مهم زنان در دوران پس‌از یائسگی، بروز گرگرفتگی‌های بدن است که ممکن‌است حتی چندین‌بار درطول‌روز و حتی به‌مدت چندین سال، تکرارشود و سبب بروز اختلالات روحی‌روانی و مشکلات خواب گردند. زنان دچار گرگرفتگی، ممکن‌است به‌این دلیل درخواب‌خود به‌ویژه خواب شبانه، دچار اختلال شوند. به‌منظور رفع نشانه‌های گرگرفتگی در این زنان، توصیه می‌شود تا اتاق خواب وضعیت بهینه داشته باشد. استفاده‌از دوش روزانه در تنظیم درجه حرارت بدن نقش مثبتی دارد. استفاده از مایعات درطول روز و همچنین پوشیدن لباس‌های راحت‌تر، کمک مطلوبی به این زنان بوده و در پیشگیری یا کاهش بروز گرگرفتگی‌ها و بهبود وضعیت خواب آنان تاثیر دارد. زنان باردار نیز درطی هفته ۱۲بارداری تا دوماه پس‌از زایمان، دچار اختلال درخواب و مشکلات مربوط به حافظه می‌شوند که لازم‌است تا با رعایت مواردی که در ادامه بیان‌می‌گردند، به بهبود‌خواب خود کمک‌کنند. اختلالات‌خواب در زمان بارداری، ممکن‌است موجب بروز مشکلات‌ جسمی و روانی برای زنان گردد که با ادامة این اختلال ممکن‌است زنان درگیر، کاهش رشدجنین، عدم‌تغذیه و وزن‌گیری مناسب و شیردهی ناموفق ‌پس‌از زایمان را تجربه‌کنند. همچنین اختلالات مربوط به دوران قاعدگی نیز از علل مؤثر در پیدایش مشکلات خواب هستد که درمان‌های خاص خود را می‌طلبد. همانطورکه بیان‌شد، در دوران مختلف زندگی زنان، علل گوناگونی سبب بروز بی‌خوابی یا دیگر مشکلات خواب می‌گردند که برخی‌از علل مانند وضعیت تغذیه، ورزش و فعالیت‌فیزیکی و وجود بیماری‌های زمینه‌ای، از علل مهمی هستند که نیازمند توجه در تمام مراحل زندگی می‌باشند.

نقش کمبود موادمعدنی‌(مینرال‌ها) در بروز اختلالات‌خواب:

نتیجه چندین بررسی نشان داده‌است که کمبودهای تغذیه‌ای و کمبود مواد مورد نیاز بدن ازجمله کمبود منیزیم، می‌تواند سبب بروز اختلالات خواب در انسان شود. منیزیم، دارای نقش مهمی دربدن است؛ مانند کمک به عملکرد مطلوب اعصاب، سنتز پروتئین، تنظیم فشارخون و قندخون. همچنین کمبود این ماده معدنی ممکن‌است با بروز سردردهای تنشی و میگرن در ارتباط باشد که دلیلی برای بروز بی‌خوابی یا بیدارشدن‌های مکرر یا سختی در به خواب‌رفتن افراد می‌باشد. بنابراین می‌توان به‌منظور برطرف‌سازی کمبود موادطبیعی مانند منیزیم، گروه‌های درمعرض کمبود به‌ویژه زنان یائسه، سالمندان، زنان باردار و شیرده را به مصرف موادغذایی حاوی این ماده، مانند شکلات‌تلخ، بادام و انجیر، تخمه آفتابگردان، جوانه گندم، خرما، حبوبات، ذرت، اسفناج، شیر و ماست، آووکادو، گردو، دانه کنجد، سبزیجات و میوه‌ها ازجمله کلم بروکلی، گیلاس، زردآلو و هلو، تشویق نمود. درصورت نیاز می‌توان پس‌از بررسی کامل بیماران، از مکمل‌های حاوی منیزیم و مولتی‌ویتامین‌های حاوی این ماده استفاده‌نمود.

آیا کمبود ویتامین‌ها موجب بروز بی‌خوابی می‌گردد؟

ویتامینB12 یکی‌از مهم‌ترین و ضروری‌ترین ویتامین‌های‌بدن می‌باشد. تنها منبع این ویتامین، غذاهای حیوانی مانند انواع گوشت‌ها و فرآورده‌های گوشتی می‌باشد. کمبود این ویتامین در انسان، با نشانه‌هایی همچون کم‌خونی، کاهش‌رشد، تورم زبان، زخم‌های دهان و اختلالات خواب و حافظه همراه است. افراد مبتلا به کمبود، ممکن‌است از بی‌خوابی‌های طولانی رنج ببرند. کمبود د‌رازمدت این ویتامین، ممکن‌است موجب پیدایش عواقب مضر در بدن فرد گردد. استفاده از منابع غذایی حاوی این ویتامین مانند مصرف گوشت‌قرمز و سفید، نقش مهمی در پیشگیری از بروز مشکلات ناشی از کمبود آن دارد.

از دیگر کمبودهای تغذیه‌ای مرتبط با اختلالات‌خواب، می‌توان به کمبود ویتامینD اشاره‌نمود. منابع مهم این ویتامین، نور آفتاب و غذاهای دریایی هستند. کمبود این ویتامین ممکن‌است با بروز کاهش‌رشد، پوکی‌استخوان، ناباروری و افزایش شکستگی‌های‌استخوانی همراه باشد. بروز کم‌خوابی در سالمندان ممکن است به کمبود این ویتامین نسبت داده شود و نیاز به تامین آن در گروه‌های سنی دیگر را گوشزد می‌کند. کمبود ویتامینD، باعث ایجاد دردهای‌عصبی‌‌/عضلانی و استخوانی می‌شود که ممکن‌است افراد مبتلا را در رسیدن به یک خواب موفق، دچار مشکل کند. همچنین کمبود این ویتامین با بروز مشکلات تنفسی همراه‌است که دلیل دیگری برای بروز بی‌خوابی و بیدارشدن‌های مکرر ازخواب می‌باشد. بنابراین مصرف مکمل ویتامینD درحد استاندارد و استفاده‌از تغذیه سرشار از‌این ویتامین، حائز‌اهمیت است.

آنمی(Anemia) فقرآهن، زمانی بروز‌می‌کند که به‌دلایل گوناگون، میزان آهن موجود دربدن کاهش‌یابد. شیرخواران، زنان دارای قاعدگی‌ماهیانه، باردار و شیرده، بیشتر‌از سایر گروه‌ها درمعرض خطرکم‌خونی فقرآهن می‌باشند. ممکن‌است رژیم‌غذایی فاقدآهن، خونروی زیاد ناشی‌از تروما یا عمل‌جراحی و رژیم‌های لاغری درازمدت، سبب بروز این اختلال گردند. افراد مبتلا به این اختلال از بی‌خوابی یا کم‌خوابی، اختلالات یادگیری و حافظه، ضعف و سستی‌بدن، رنگ‌پریدگی، تنگی‌نفس، سرگیجه و تاری‌دید رنج می‌برند. دختران در زمان قاعدگی‌ماهیانه و زنان در زمان زایمان، به‌خصوص به‌روش سزارین، خون بیشتری از‌دست‌می‌دهند و درنتیجه عوارض بیشتری پدیدارمی‌شود.

باید تمامی گروه‌های درمعرض خطر تشویق‌شوند تا از رژیم‌غذایی حاوی‌گوشت، میوه‌ها و سبزیجات، بیشتر استفاده‌ نموده و از رژیم‌غذایی حاوی کافئین کمتر استفاده‌کنند. کافئین موجود درمواد خوراکی همچون نوشابه‌ها و انواع چای، سبب دفع بیشتر یا عدم جذب‌آهن خوراکی موجود در مواد‌غذایی شده و درنتیجه موجب بروز کم‌خونی، اختلال خواب، دردسینه و تپش‌قلب و تشدید سردردهای میگرنی و دیگر اختلالات آزار دهنده می‌گردد.

تأثیر فعالیت‌های‌فیزیکی بر کیفیت‌خواب:

از علل دیگری که در بروز بی‌خوابی یا مشکلات خواب مطرح شده‌است، نبود تحرک کافی و ورزش می‌باشد. ورزش‌های سنگین، ممکن‌است سبب بروز خستگی و بی‌خوابی گردند اما استفاده‌از ورزش‌های‌سبک، در درمان اختلالات‌ خواب نقش مؤثری دارند. از‌آنجا‌که یکی‌از مشکلات زنان در دوران حساس‌زندگی (مانند بارداری) مشکلات مربوط به‌ خواب می‌باشد که ممکن‌است در بروز اختلالات‌ روحی‌ روانی آنان نقش مهمی داشته‌باشد و از‌طرفی! توجه به‌این‌نکته که انجام ورزش‌های‌سنگین برای زنان باردار خطرناک است، لذا باید زنان‌باردار، به انجام ورزش‌های‌سبک مانند پیاده‌روی و ماساژ بدن تشویق‌شوند. انجام ورزش‌های‌سبک از ابتدای بارداری، با فواید متعددی برای زنان‌باردار ازجمله پیشگیری‌از دیابت‌بارداری همراه‌است. همچنین انجام ورزش‌های‌سبک درپیشگیری یا کاهش عوارض‌یائسگی مانند پیشگیری‌از پوکی‌استخوان، دردهای عصبی‌/ عضلانی، اختلالات‌روحی، گرگرفتگی و بی‌خوابی ناشی‌ از‌این‌اختلالات، نقش مهمی‌دارد.

بیماری‌های جسمی و بی‌خوابی:

دیابت موجب بروز مشکلات‌متعدد، ازجمله بروز زخم‌ها در بدن، عفونت و قطع‌عضو می‌گردد. دیابت، ازعلل مهم نابینایی درسراسر جهان است. در زنان، بروز دیابت با بروز مشکلات متعدد مانند چاقی، ناباروری، سقط‌جنین، مرده‌زایی، تولدجنین ناهنجار، اختلالات قاعدگی و تخمک‌گذاری و ابتلای به انواع عفونت‌ها ازجمله واژنیت (التهاب‌واژن) و سرویسیت (عفونت دهانه رحم) همراه است. یکی‌از مشکلات دردسرساز دربیماران دیابتی، بروز اختلالات‌خواب می‌باشد. ممکن‌است وجود دیابت، سبب بروز اختلالات‌ خواب گردد و یا وجود اختلالات‌خواب، باعث افزایش قندخون و در‌نتیجه ابتلای به دیابت شوند. از‌طرفی هرچه کنترل قندخون ضعیف‌تر باشد، بروز مشکلات ناشی‌از دیابت بیشتر خواهد بود. توجه‌ویژه به رژیم‌غذایی مطلوب، استفاده منظم از سبزیجات و میوه‌ها و کاهش‌مناسب مصرف غذاهای‌مضر‌(مانند غذاهای پرچرب، شیرینی‌ها و نوشابه‌ها) همچنین انجام منظم ورزش، انجام ورزش‌های‌سبک از ابتدای بارداری، انجام تست شناسایی دیابت و درمان به‌موقع درصورت ابتلای به آن، همگی دارای نقش مهمی درشناسایی، پیشگیری و درمان اختلالات ناشی‌از دیابت دارند تا همزمان با کنترل‌دیابت، عوارض ناشی‌از‌آن نیز کاهش‌یابند.

وجود بی‌خوابی یا کم‌خوابی، ازمواردی است که اگر بررسی و درمان‌نشود و کمکی برای شناسایی و درمان علل منجرشونده به آن صورت‌نگیرد، می‌تواند موجب بروز اختلالات جسمی و روانی در فرد گردد. نتیجة تحقیقات نشان‌داده که مشکلات خواب با ابتلای به استرس‌های‌روزمره، افسردگی، پرخاشگری، مشکلات‌وزن، پرفشاری‌خون، افزایش کلسترول و چربی‌خون، دیابت، ناباروری، بروز حوادث کاری و کاهش امنیت افراد در محل‌کار و افزایش حوادث رانندگی، در ارتباط است. استرس و سردرگمی ناشی‌از اختلالات خواب، ممکن‌است سبب‌گردد تا فرد به مصرف داروهای خواب‌آور روی‌آورد که عوارض خطرناکی مانند حملات و ارست‌قلبی‌/تنفسی، کابوس، فشارهای‌روانی و مضرات متعدد دیگر را به همره دارند. فشارروانی ناشی‌از کم‌خوابی، کیفیت‌زندگی افراد مبتلا را کاهش‌می‌دهد. ممکن‌است فرد مبتلا، به‌منظور درمان بی‌خوابی از داروهای گیاهی استفاده‌کند که اگر به‌درستی انتخاب و مصرف‌نگردند، با عوارض‌خطرناکی همراه هستند. زنان باردار اگر وضعیت خواب مطلوبی داشته باشند، زایمان و دوران پس‌از زایمان مطلوبتری را تجربه‌خواهند نمود. بنابراین ابتلا به افسردگی پس‌از زایمان، در آنان کمتر است. زنان در این شرایط، وضعیت شیردهی بهتر و نوزادان سالم‌تری خواهند داشت. زنان‌یائسه نیز با بهبود شرایط خواب خود، با شرایط روحی ناشی از یائسگی سازگاری بهتری یافته و زمینه بروز اختلالات‌خلقی مانند افسردگی، درآنان کمتر خواهدبود. بنابراین لازم است تا افراد دارای اختلالات خواب به‌ویژه زنان، سلامت جسمی و روانی خود ازجمله توجه به کمبودهای تغذیه‌ای، انجام فعالیت‌های فیزیکی‌مناسب و بیماری‌های زمینه‌ای را بررسی‌نموده و سپس در راستای درمان بی‌خوابی یا کم‌خوابی خود، گام بردارند.