تسـت سـه‌گانـه

Triple Test:

تریپل‌تست یک‌تست ترکیبی از اندازه‌گیری ۳هورمون مهم تولیدشده در‌این‌دوران می‌باشد که در زمان بارداری بنا‌به درخواست پزشک انجام‌شده و خطر ابتلای جنین به تریزومی۲۱و ۱۸در هفتة ۱۵تا۲۰ و ناهنجاری‌های لوله عصبی جنین از‌جمله آنسفالوپاتی را به‌طور آماری اندازه‌گیری می‌کند. برای تفسیر بهتر نتایج تست علاوه‌بر اندازه‌گیری پارامترهای ۳گانه، دانستن سن‌ مادر، وزن مادر هنگام نمونه‌گیری و ناراحتی‌های بالینی مادر از‌جمله دیابت ضروری می‌باشد.

نشانگرهای مورد اندازه‌گیری در تریپل‌تست:

AFP(آلفا فیتوپروتئین):

این هورمون توسط کبد جنین تولیدشده و از طریق جفت وارد خون مادر می‌گردد و همچنین این هورمون وارد مایع آمنیوتیک نیز می‌شود. میزان این هورمون تا هفته ۱۲بارداری افزایش‌یافته و پس‌از‌آن شروع‌می‌نماید به کاهش‌تدریجی تا هنگام‌تولد.

B-Hcg:

این هورمون مهمترین هورمون تولیدشده در هنگام بارداری می‌باشد که توسط جفت ترشح‌شده و وارد خون مادر می‌گردد. این هورمون به ترشح پروژسترون کمک‌نموده و سبب حفظ‌ جنین می‌گردد. میزان این هورمون در ۳ماهه اول بارداری افزایش‌یافته و پس‌از آن کاهش‌می‌یابد؛ به‌طوری‌که در هنگام‌تولد میزان این هورمون کمتر‌از ۱۰درصد می‌باشد.

استریول آزاد‌(Free Estriol):

استریول نیز یکی از انواع استروژن‌ها است که توسط‌کبد و غده آدرنال جنین و جفت تولیدشده و وارد خون مادر می‌گردد. میزان این هورمون در حدود هفتة۸ افزایش یافته و پس‌از‌آن تا زمان تولد بتدریج این افزایش ادامه‌می‌یابد.

اخیراً نیز یک تست اضافه‌شده است که باعث افزایش حساسیت و دقت Inhibin A می‌گردد. در‌این تست جدید، علاوه‌بر عوامل‌فوق عامل‌جدیدی به‌نام یک پروتئین دایمر که تولیدشده توسط جفت می‌باشد نیز درخواست می‌گردد(Quad Screen) که تحت عنوان تست چهارگانه نامیده شده و در هفته ۱۴تا۱۷ کاهش‌یافته و پس‌از آن مجدداً افزایش‌می‌یابد.

تغییرات عوامل تریپل‌تست در ناهنجاری‌ها:

۱ـ در تریزومی۲۱‌(سندرم‌داون): در‌این اختلال میزان ‌‌Inhibin A افزایش‌می‌یابد، B-Hcg کاهش‌یافته و درمقابل میزان Free Estradiol و AFP افزایش‌می‌یابد.

۲ـ در تریزومی ۱۸: میزانInhibin A متغیر می‌باشد، AFPکاهش‌یافته و میزان Free estriol و Hcg افزایش می‌یابد.

۳ـ در اختلال نقص لوله‌های‌عصبی باز: در‌این اختلال میزان ‌AFP به میزان قابل‌توجهی افزایش‌می‌یابد.

تفسیر نتایج:

نتایج تست همانطور‌که گفته‌شد باتوجه به وضعیت بالینی مادر، سن دقیق بارداری و وزن مادر در هنگام نمونه‌گیری تفسیر‌می‌شود. باید توجه گردد که درصورت واردنمودن اطلاعات اشتباه، نتایج نادرستی نیز حاصل‌می‌گردد. درنهایت براساس نتایج تست و اطلاعات واردشده نموداری رسم می‌گردد که براساس این نمودار، فرد در‌محدوده طبیعی براساس سن و یا خارج از این محدوده قرار‌می‌گیرد. افزایش خطر براساس این نمودار به‌معنای ابتلای قطعی جنین به ناهنجاری نمی‌باشد بلکه تنها از‌نظر آماری درمیان افراد با خطر بالا قرارمی‌گیرند و لازم است که به‌منظور تعیین دقیق ابتلای جنین به ناهنجاری،‌ تست‌های تکمیلی مانند آمنیوسنتز و تجزیه کروموزومی انجام‌گردد.

آلفا فیتوپروتئین(AFP):

پروتئین تولیدشده توسط کیسه زرده جنینی، مجاری گوارشی جنین و درنهایت توسط کبد جنین می‌باشد. سطح این پروتئین در سرم‌جنین تا پایان ۳ماهه اول بارداری افزایش دارد و پس‌‌از‌آن آغاز به کاهش می‌کند. در‌این‌مدت چون جنین این پروتئین را در ادرار خود دفع‌می‌کند، بنابراین سطح آلفافیتوپروتئین مایع آمنیوتیک بازتابی از سطح این پروتئین در سرم نوزاد می‌باشد که پس‌از تولد میزان آن در خون کم می‌شود. این پروتئین در دوران‌جنینی به رسپتورهای استرادیول متصل‌می‌گردد. از این پروتئین و اندازه‌گیری سطح آن در سرم مادر و یا مایع آمنیوتیک در دوران بارداری برای تعیین خطر ابتلای فرزند به سندرم داون و سایر ناهنجاری‌های جنینی استفاده می‌شود. میزان این پروتئین در افرادی با نوع خاصی از سرطان سلول‌های‌کبدی به‌نام هپاتوسلولار‌کارسینوما‌(HCC) و نیز در سرطان‌هایی با منشا جنینی مانند سرطان‌بیضه بالا‌می‌رود.

B-HCG:

B-HCG که به‌طور‌اختصار هورمون B-Human Chorionic Gonadotropin خوانده‌می‌شود، هورمون‌اصلی در بارداری می‌باشد. در جریان بارداری، سلول تخم پس‌از بارورشدن در دیواره رحم جایگزین‌شده و شروع به تولید هورمون فوق می‌نماید. این هورمون با اثر روی جسم‌زرد موجب بقای جسم‌زرد و ادامه تولید استروژن و مقدار بیشتر پروژسترون در ۳ماهه اول بارداری می‌شود و وجود این هورمون در بقای سلول تخم و ایجاد شرایط لازم برای بارداری ضروری می‌باشد.

در ۳ماهه دوم و سوم بارداری با تشکیل جفت، ازآنجایی‌که جفت خود شروع به تولید پروژسترون می‌نماید، بنابراین جایگزین جسم زردشده و نیاز به فعالیت و بقای جسم‌زرد برطرف‌می‌شود و درنتیجه به‌میزان ۱۰تا۳۰درصد میزان اولیه کاهش‌می‌یابد. همچنین این هورمون علاوه‌براثر فوق سبب رشد گنادهای‌جنسی در جنین و همچنین تولید تستوسترون در مردها می‌گردد که در مردان باسرطان بیضه، میزان این هورمون افزایش‌می‌یابد. میزان‌B-HCG در ۲مقطع درطول بارداری مهم می‌باشد:

۱ـ هنگام تشخیص بارداری ۲ـ میزان آن در‌طول دوران ‌بارداری که تحت‌عنوان تستـی به‌نام Triple test همـراه با ۲نشانگر دیگر (AFP و Free Estriol) اندازه‌گیری‌می‌شود.

براساس نتایج این تست‌ها و شرایط‌مادر، جنین ازنظر غیرطبیعی‌بودن میزان ‌Estriol (همانطور‌که ذکر‌گردید در‌طول هفته ۸تا۹ کاهش‌می‌یابد) و میزان B-Hcg بررسی می‌شود. بنابراین اگر میزان این هورمون درجنین درطول هفته ۱۵تا۲۲ بیش‌ازحد انتظار بود، می‌تواند بیانگر غیرطبیعی‌بودن جنین و امکان بروز بیماری‌هایی مانند سندرم‌داون در او باشد.

مقادیر نرمال B-HCG:

در مردان زیر۳

در زنان با دوره قاعدگی منظم زیر۵

در زنان یائسه زیر۱۰