حوادث خطرناک ترومبوآمبولی در بارداری و پس‌از زایمان

درغیر‌این‌صورت، حوادث‌خطرناکی مانند تشکیل ترومبوز و آمبولی ناشی‌از آن رخ‌می‌دهد. ترومبوز(Thrombosis) به‌معنای تشکیل لخته در عروق‌خونی می‌باشد که جابجایی، کنده‌شدن و حرکت آن به‌سمت ارگان‌های حیاتی بدن را آمبولی‌(Embolism) می‌گویند. فرآیند تشکیل ترومبوز و آمبولی ناشی‌از آن را در مجموع، حوادث ترومبوآمبولیک گویند.

علل گوناگونی ممکن‌است موجب بروز ترومبوز در انسان شود مانند چاقی، بی‌تحرکی درازمدت، جراحی‌های بزرگ مانند جراحی‌های‌ارتوپدی، افزایش فشارخون، دیابت و مشکلات انعقادی. در زنان، علاوه‌بر تمامی موارد ذکرشده، علل دیگری نیز سبب بروز حوادث ترومبوآمبولی می‌گردند مانند مصرف نادرست داروهای پیشگیری‌کننده از بارداری (مصرف دارو درزنان بالای ۳۵ سال، زنان دچار میگرن و زنان سیگاری)، زایمان به روش سزارین، بارداری و دوران پس‌از زایمان. یکی‌از شرایط حساس برای وقوع حوادث ترومبوآمبولیک، بارداری است. در‌این‌دوران، به‌علت کاهش سرعت گردش‌خون در عروق، استاز و در‌نهایت احتمال صدمه بیشتر به عروق‌خونی، زنان باردار نسبت‌به زنان غیرباردار درمعرض‌خطر بیشتری برای دچارشدن به‌این‌مشکل هستند. در دوران نفاس یا همان دوران پس‌از زایمان نیز همچنان احتمال این خطر بالا بوده و وقوع حوادث ترومبوآمبولی، تهدیدکننده زندگی زنان می‌باشد. زایمان به‌روش سزارین، چندین برابر احتمال وقوع حوادث ترومبوآمبولی و مرگ‌ومیر ناشی‌از آن را افزایش می‌دهد.

یکی‌از خطرات مهم تهدید‌کننده حیات، وقوع ترومبوز وریدعمقی است که به آن Deep vein thrombosis)DVT) گویند. دراین حالت، یک یا چندین لختة‌خونی در وریدهای تحتانی مانند وریدهای ساق‌پا تشکیل‌می‌شود که با مسدودکردن عروق، جریان‌خون به ارگان‌های حیاتی را مختل‌می‌کند. پیامد وقوع این اختلال، بروز نشانه‌های آزاردهنده شامل تورم یک یا هردوپا، درد و احساس گرما در عضو مبتلا و بروز قرمزی و التهاب درآن عضو می‌باشد.

اگر لخته خونی موجود درعروق به موقع درمان نشود، علاوه بر کُندشدن جریان‌خون، ممکن‌است آمبولی رخ‌دهد. در این حالت، لختة‌خونی از مسیر عروق‌تحتانی کنده‌شده و به سمت ارگان‌های‌حیاتی بدن می‌رود. دو عارضه مهم و وخیم آمبولی، بروز سکته‌های ایسکمیک مغزی و آمبولی ریوی می‌باشد. اگر لخته سبب مسدود‌شدن عروق مغزی گردد، ممکن‌است قسمت‌هایی از مغز دچار کاهش خونرسانی و اکسیژن‌رسانی شده و سکته ایجادگردد که وقوع یک سکته مغزی عوارض مختلفی را برای بیمار به‌وجود می‌آورد. نشانه‌های بروز سکته‌های ایسکمیک مغزی (Ischemic brain stroke) شامل سردرد، اختلالات بینایی و عدم‌توازن حرکتی‌ وکلامی است. عارضه وخیم و مهلک دیگر، وقوع آمبولی ریوی (Pulmonary embolism) می‌باشد که به احتمال بالایی با عوارض و مرگ‌و‌میر بیمار همراه است. نشانه‌های آمبولی ریوی شامل نفس‌تنگی‌، درد قفسه سینه، سرفه، خلط‌ خونی و ایست‌قلبی‌تنفسی است. به‌همین‌دلیل، یکی از توصیه‌های مهم درمورد شناسایی نشانه‌های خطر در دوران‌بارداری و پس‌از زایمان، وجود نفس‌تنگی‌ و مشکلات‌تنفسی می‌باشد که زنان‌باردار باید به‌وجود آن، توجه خاصی داشته‌باشند.

برای پیشگیری از وقوع حوادث ترومبوآمبولی اقدامات زیر باید صورت گیرد:

• اختلالاتی مانند فشارخون و دیابت، باید کنترل و به‌موقع درمان شوند.

• سطح‌ تری‌گلیسرید و کلسترول‌خون نیز باید درحدمتعادل نگه‌داشته‌شوند.

• حتی‌الامکان پس‌از اعمال جراحی، تحرک کافی و به‌موقع بیمار انجام‌گردد.

• پس‌از اعمال جراحی مانند سزارین، می‌توان از داروهای رقیق‌کنندة خون مانند هپارین استفاده‌نمود.

• داروهای پیشگیری‌کننده از بارداری، باید با دوز مناسب و در زنان دارای شرایط مناسب استفاده شوند.

• در زنان سیگاری، مبتلاَ به‌میگرن و ‌اختلالات و درگیری عروق‌خونی، نباید از داروهای پیشگیری‌کننده بارداری استفاده نمود.

• مصرف مایعات مناسب به‌ویژه در فصول گرم‌سال، سبب پیشگیری از افزایش غلظت‌خون و وقوع حوادث ترومبوآمبولی می‌گردد.

• زنان باردار در‌حین مسافرت، هر‌یک تا دوساعت یک‌بار، از اتومبیل خارج‌شده و راه بروند تا بی‌تحرکی، موجب صدمه به عروق نگردد.

• از انجام جراحی‌سزارین غیرلازم پرهیز‌شود تا خطر وقوع حوادث عروقی کمتر گردد.

• بارداری و دوران پس‌از زایمان، از عوامل مهم مستعدکنندة ابتلا به حوادث ترومبوآمبولی می‌باشند. بنابراین آگاه‌سازی زنان پیرامون شناسایی نشانه‌های خطر این اختلالات، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

برای تشخیص وجود لخته در عروق و درمان آن، می‌توان از نشانه‌ها و انواع روش‌های تصویربرداری ماننـد سونـوگرافی داپلر (Doppler ultrasound) و برای درمان این اختلال از انواع داروهای حل‌کنندة لخته و یا جراحی، استفاده‌نمود. گاهی لازم‌است افرادی‌که یک‌بار ابتلای به حوادث ترومبوآمبولی را تجربه می‌کنند، مادام‌العمر از داروهای رقیق‌کنندة خون استفاده نمایند که البته دوز و نحوة مصرف هر دارو در هرفرد متفاوت است و نباید به‌صورت خودسرانه، مصرف و یا تغییر داده‌شوند.