روش زدودن میکروب‌ها

روش آسپتیک(Aseptic Technique)، روش مراقبت‌ بهداشتی استانداردی است که به پیشگیری از انتقال میکروب‌ها به جراحت‌باز و سایر نواحی مستعد در بدن بیمار یا پیشگیری‌از انتقال میکروب‌ها از آنجا به نقاط دیگر کمک‌می‌کند.

در این مقاله از سایت پزشکی امروز انواع روش‌های آسپتیک، تفاوت آنها با روش مراقبت‌ تمیز (Clean Technique) و روش استفاده از آن را توضیح خواهیم‌داد.

اهداف و فواید روش آسپتیک:

پوست انسان به‌عنوان خط مقدم دفاعی‌بدن دربرابر میکروب‌ها عمل‌می‌کند. با ایجاد پارگی در پوست، فرد درمعرض خطر عفونت قرارخواهدگرفت، چه این رخداد بر اثر زخم تصادف رخ داده‌باشد یا در اثر برش جراحی.

طبق تعریف، *HCAI عفونتی است که فرد درنتیجه درمان کارشناس مراقبت‌بهداشتی به آن مبتلا می‌شود. روش آسپتیک در پیشگیری از این عفونت‌ها (HCAI) مؤثر است. مطابق با داده‌های مراکز پیشگیری و کنترل بیماری‌ها(CDC)، از‌هر ۳۱بیمار در بیمارستان حداقل‌۱تَن دچار HCAI خواهدشد.

HCAIهای متعارف شامل موارد زیر می‌باشند:

• عفونت مجاری‌ادراری مربوط به سونداژ ادراری

• عفونت‌خون مربوط به خط مرکزی

• عفونت کلسترودیوم دیفیسیل

• عفونت محل جراحی

• پنومونی ناشی‌از به‌‌کارگیری ونتیلاتور

این نوع عفونت‌ها درجامعه مراقبت بهداشتی (درمانگاه و بیمارستان) نگرانی‌های مهمی به‌شمار می‌آیند. HCAIها می‌توانند به مشکلاتی جدی برای سلامتی افراد مبتلا تبدیل‌شوند و عواقب جدی و یا حتی قضایی برای مراکزپزشکی داشته‌باشند. علاوه‌بر این، HCAIها تأثیر اقتصادی چشمگیری نیز دارند. مطابق با داده‌های مراکز پویایی‌شناسی، سیاست‌گذاری و اقتصاد بیماری‌ها (*CDDEP)، ۵مورد از رایج‌ترینHCAIها سالانه حدود ۹/۸میلیارد دلار فقط در کشور آمریکا هزینه در بردارند.

روش‌های آسپتیک در محدوده‌ای از روش‌های‌ساده، مانند استفاده از الکل جهت ضدعفونی‌نمودن پوست تا روش‌های آسپتیک‌جراحی کامل قرارمی‌گیرند که شامل استفاده از روپوش‌ها، دستکش‌ها و ماسک‌های استریل می‌باشند.

کارشناسان مراقبت بهداشتی از روش‌های آسپتیک دربیمارستان‌ها، اتاق‌های‌جراحی، کلینیک مراقبت‌سرپایی و دیگر محیط‌های مراقبت‌بهداشتی استفاده می‌کنند.

استفاده از روش آسپتیک از گسترش عفونت توسط میکروب‌های‌مضر پیشگیری‌می‌کند. کارشناسان مراقبت‌بهداشتی در مواقع زیر از روش آسپتیک استفاده‌می‌نمایند:

• هنگام اعمال جراحی

• نمونه‌برداری (بیوپسی)

• پانسمان زخم‌های جراحی یا سوختگی‌ها

• بخیه‌زدن زخم‌ها

• گذاشتن سوند ادراری، درناژ زخم، کاتتردرون‌وریدی، یا لوله‌گذاری قفسه سینه

• تزریقات

• استفاده از ابزار جهت معاینه واژن

• هنگام زایمان

مقایسه روش آسپتیک و روش مراقبت تمیز:

روش آسپتیک و روش مراقبت تمیز، دو روش مراقبت‌بهداشتی جهت پیشگیری از عفونت در افراد هستند که ارتباط نزدیکی با یکدیگر دارند. هدف از کاربرد روش آسپتیک، پاکسازی میکروب‌ها بوده و روش مراقبت تمیز، اغلب برکاهش تعداد ریزجانداران تأکید دارد.

کارشناسان مراقبت‌بهداشتی هر دو روش مراقبت‌تمیز و آسپتیک را فرامی‌گیرند و در شرایط گوناگون از آنها استفاده می‌کنند. هنگام عمل جراحی یا هنگام قراردادن جسم خارجی مانند انواع کاتتر در بدن فرد، از روش آسپتیک استفاده می‌شود.

روش‌ مراقبت تمیز اغلب برای مراقبت‌بهداشتی درازمدت، مراقبت در داخل خانه و برخی‌از محیط‌های بیمارستانی سرپایی(OPD) کفایت می‌کند. کارشناسان مراقبت بهداشتی از روش مراقبت تمیز در افرادی استفاده‌می‌کنند که خطر عفونت‌ آنان زیاد نیست. برای‌نمونه، هنگام تعویض پانسمان زخمی که در حال بهبود است، می‌توان از روش مراقبت تمیز استفاده‌نمود.برخی‌از نمونه‌های روش مراقبت تمیز شامل شستن کامل دست‌ها، پوشیدن دستکش و تمیز نگهداشتن محیط یا محل‌کار می‌‌باشد.

در روش مراقبت‌تمیز از روش‌های غیرتماسی استفاده‌می‌شود. روش‌های غیرتماسی، کارشناسان مراقبت بهداشتی را از تماس با بخش‌های مهم اشیاء، مانند نوک‌سرنگ و سمت داخل پانسمان‌های ضدعفونی‌شده، منع می‌کنند، حتی زمانی که دستکش به‌دست دارند.

جامعةپزشکی، روش مراقبت تمیز را به‌صورت شکل اصلاح‌شده‌ای (Modified) از روش‌آسپتیک تعریف می‌کند، زیرا رعایت بهداشت مناسب و محیط تمیز به از‌میان‌رفتن میکروب‌ها (حالت آسپتیک) کمک خواهدنمود.

انواع روش آسپتیک:

از روش آسپتیک، در شرایط گوناگون مراقبت‌بهداشتی استفاده می‌گردد و با آسپسی جراحی (Surgical Asepsis) تفاوت دارد. آسپسی جراحی یا همان استریل‌نمودن، به‌مجموعه روش‌های کنترل عفونت مربوط می‌شود که استفاده از آنها در اتاق‌های جراحی ضروری است.

مطابق باکمیسیون‌مشترک آمریکا(US.JointCommissiron)، روش‌های آسپتیک جنبه‌های گوناگونی دارند که در زیر به آنها اشاره می‌گردد:

• موانع (سدها)

• آماده‌سازی بیمار و تجهیزات

• کنترل‌های محیطی

• راهنمای (دستورالعمل‌های) تماس

موانع:

موانع از انتقال میکروب‌ها میان کارشناسان مراقبت بهداشتی، بیماران و محیط ممانعت می‌کنند که به‌قرار زیر می‌باشند:

• دستکش‌های استریل

• روپوش‌(گان)‌های استریل

• ماسک‌های استریل

• رواندازهای استریل

• پوشش‌های حفاظتی روی ابزارهای استریل‌شده

آماده‌سازی بیمار و تجهیزات:

کارشناسان مراقبت بهداشتی باید بیمار و تجهیزات را پیش از انجام هر اقدام درمانی (Medical Procedure) کاملاً آماده کنند.

آماده‌سازی به روش آسپتیک می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• ضدعفونی‌سازی پوست بیمار با استفاده از یک تمیزکنندة ضدمیکروب

• ضدعفونی‌نمودن تجهیزات و ابزارها پیش‌از آغاز اقدامات درمانی

• نگهداشتن ابزارهای ضدعفونی‌شده، داخل پوشش‌های پلاستیکی جهت پیشگیری از آلودگی پیش‌از استفاده

کنترل‌های محیطی:

همچنین، کارشناسان مراقبت بهداشتی باید به محیط پیرامون بیماران توجه کنند. پیش‌از انجام ا‌قدامات پزشکی و درحین انجام آنها، محیط باید پاکیزه نگهداشته‌شود. محل تعیین‌شده بابت انجام عملیات‌پزشکی نیز محل‌آسپتیک(Aseptic Field) نامیده می‌شود.

نگهداری محل آسپتیک شامل مراحل زیر می‌شود:

• بسته نگهداشتن درب‌ها

• به‌حداقل‌‌رساندن رفت‌وآمد در محل آسپتیک

• صرفاً پرسنل موردنیاز حق ورود به این محل را داشته‌باشند

• فقط یک بیمار حق ورود به محل آسپتیک را دارد(در یک زمان خاص).

دستورالعمل‌های تماسی:

پس‌از اینکه پزشکان و عوامل دست‌ها را می‌شویند، تماس دست‌ها با اشیای ضدعفونی‌شده و غیراستریل ممنوع است.

در ارتباط با دستگاه‌های استریل نیز همین دستورالعمل‌ها رعایت می‌شود. اگر یک ابزار ضدعفونی‌شده بر فرض مثال روی زمین بیافتد، باید پیش‌از استفاده، مجدداً ضدعفونی گردد.

استفاده از روش آسپتیک در منزل:

استفادة مناسب از روش آسپتیک به آموزش نیاز دارد.

هر فردی که از روش آسپتیک در منزل استفاده می‌کند، باید دستکش استریل و ابزارهای ویژة پانسمان را در دسترس داشته باشد.

درحالی‌که روش آسپتیک به آموزش مناسب و استفاده از تجهیزات ویژه نیاز دارد، استفاده از روش مراقبت تمیز در خانه آسان‌تر است. روش مراقبت تمیز شامل شستن کامل دست‌ها، پوشیدن‌دستکش استریل و پاکیزه نگهداشتن محیط می‌باشد.

نکتة مهم پایانی(Takeaway):

روش آسپتیک، مجموعة استانداردی از روش‌های مراقبت‌بهداشتی است که هدف از آنها از میان‌بردن امکان انتقال میکروب‌ها می‌باشد. استفادة مناسب از این روش، با هدف پیشگیری از HCAIها می‌باشد و از معضلات مهم مراقبت‌های بهداشتی هستند که می‌توانند عواقبی را برای بیماران و مراکز مراقبت‌بهداشتی درپی داشته باشند.
کارشناسان مراقبت بهداشتی پیرامون روش‌های بی‌پلشت، آموزش‌های تخصصی دریافت می‌کنند. بااین‌حال، درصورت نیاز به استفاده از روش‌های آسپتیک در منزل، افراد می‌توانند این روش‌ها را بیاموزند.

برای افراد فاقد آموزش، استفاده از روش مراقبت‌تمیز بسیار آسان‌تر بوده و شامل کاهش تعداد میکروب‌ها در مجاورت بیماران می‌باشد. در روش مراقبت‌تمیز، مراقب به استفاده از ابزارها و تجهیزات ضدعفونی نیازی ندارد. درعوض، هدف از استفاده از این روش این است که از آلودگی مستقیم ابزارها و موادی‌که درتماس با بیماران قرارخواهندگرفت، پیشگیری ‌به‌عمل‌آید.

* HCAI: Healthcare-associated infections

* CDDEP: Centor for Disese Dynamics Economics & Policy