تعریف: هیپرپاراتیروئیدیسم hyperparathyroidism یا پرکاری پاراتیروئید عبارت است از افزایش مفرط هورمون پاراتیروئید درگردش خون به علت افزایش فعالیت یک یا چند غده از چهار غده‌ی پاراتیروئید که در بدن وجود دارد. این غده‌های بیضی شکل وبه اندازه‌ی دانه‌ی برنج درگردن جای دارند. غده‌های پاراتیروئید، هورمون پاراتیروئید تولید می‌کنند. این هورمون به حفظ تعادل مناسب میان کلسیم درگردش خون و در بافت‌هایی کمک می‌کند که برای کارکرد درست به کلسیم نیاز دارند.
دو نوع پرکاری پاراتیروئید وجود دارد. درپرکاری اولیه، بزرگ شدن یک یا چند غده‌ی پاراتیروئید سبب افزایش تولید هورمون و درنتیجه افزایش قابل توجه کلسیم (هیپرکلسمی) درخون می‌شود و این حالت به پیدایش انواع مشکلات بهداشتی منتهی می‌گردد. هیپرپاراتیروئیدیسم ثانوی، نتیجه‌ی یک بیماری دیگر است که سبب پایین آمدن میزان کلسیم دربدن می‌شود. رایج ترین درمان پرکاری پاراتیروئید، عمل جراحی است.
نشانه‌ها
غالباً پیش ازآنکه شناسه‌ها یا نشانه‌های بیماری ظاهر شود، پرکاری پاراتیروئید تشخیص داده می‌شود. وقتی نشانه‌ها بروز کرد، در واقع این نشانه‌ها نتیجه‌ی سوء کار یا آزردگی درسایر اندام‌ها یا بافت به علت بالا بودن میزان کلسیم درگردش خون یا پایین بودن کلسیم دراستخوان‌ها است.
نشانه‌های پرکاری پاراتیروئید ممکن است آنقدر خفیف یا غیراختصاصی باشند که به نظر آید ارتباطی با عملکرد یا کرده پاراتیروئید ندارندیا ممکن است، شدت نشانه‌ها شدید باشند. گستره‌ی شناسه‌ها و نشانه‌ها به صورت زیر است:
• استخوان‌های شکننده که به آسانی می‌شکنند(استئوپوروز)
• سنگ های کلیه
• دفع بیش ازحد ادرار
• دردشکم
• به آسانی خسته شدن یا ضعف
• افسردگی یا فراموشی
• درد استخوان و مفصل
• شکایات مکرر کسالت، بدون علت آشکار
• تهوع، استفراغ یابی اشتهایی
زمان مراجعه به پزشک
درصورت وجود هریک از شناسه یا نشانه های پرکاری پاراتیروئید باید به پزشک مراجعه کرد. این نشانه ها ممکن است به علت چند بیماری ایجاد شده باشد، ازجمله نابسامانی هایی که عوارض وخیم درپی دارند. دراین موارد آنچه اهمیت دارد تشخیص به موقع و درست ودرمان مناسب است.
علل
هیپرپاراتیروئیدیسم دراثر عواملی به وجود می‌آید که سبب افزایش تولید هورمون پاراتیروئید می‌شوند. با کم یا زیاد کردن ترشح هورمون پاراتیروئید(PTH)، غده‌های پاراتیروئید میزان کلسیم و فسفر را در بدن درحدی مناسب حفظ می‌کنند. این غده‌ها دربدن شبیه یک ترموستات کارمی کنند که وظیفه‌ی حفظ درجه حرارت ثابت هوا را درسیستم‌های گرمایشی برعهده دارد. درتنظیم مقدار کلسیم درخون، ویتامین Dنیزدرگیر است.
درحالت طبیعی، این سیستم ایجاد تعادل و ترازمندی به نحو احسن کار می‌کند. وقتی میزان کلسیم خون بسیارکم شود،غده‌های پاراتیروئید برای بازگرداندن این وضع به حالت ترازمندی، مقدار کافیPTH ترشح می‌کنند. از راه آزاد کردن کلسیم از استخوان ها و افزایش مقدار کلسیم جذب شده از روده‌ی کوچک، ترشح PTH سبب افزایش تراز کلسیم می‌شود.وقتی میزان کلسیم خون بسیار بالا باشد، میزان ترشح PTH از غده‌های پاراتیروئید کمتر است. اما گاهی یکی از غده‌ها یا چند تای آنها، مقدار زیادی هورمون تولید می‌کنند که به بالا رفتن غیرطبیعی کلسیم (هیپرکلسمی) و پایین افتادن تراز فسفر درخون می‌انجامد.
تأثیرکلسیم معدنی درحفظ سلامت دندان و استخوان‌ها به خوبی شناخته شده است. اما کلسیم دارای وظایف دیگری هم هست. کلسیم به انتقال پیام‌ها دریاخته‌های عصبی کمک می‌کند و نیز درانقباض ماهیچه‌ها نیز درگیر است. فسفر، عنصرمعدنی (کانی) دیگری است که درزمینه‌های ذکر شده درکنارکلسیم کار می‌کند.
پرکاری پاراتیروئید رامعمولاً براساس علت آن به دونوع تقسیم می‌کنند. این نابسامانی ممکن است به علت وجود مشکلی درغده‌های پاراتیروئید (پرکاری اولیه) و یا به علت بیماری دیگری به وجود آید که برکار غده‌ها تأثیر دارد (هیپرپاراتیروئیدیسم ثانویه).
هیپرپاراتیروئیدیسم اولیه
هیپرپاراتیروئیدیسم اولیه به علت بروزبعضی مشکلات دریک یاچند غده از4غده‌ی پاراتیروئید پدید می‌آید.
•بروزجوانهیغیرسرطانی (آدنوم) درغده، شایع‌ترین علت است.
• دربسیاری از موارد دیگر بزرگ شدن (هیپرپلازی) دو یاچند غده‌ی پاراتیروئید، علت بیماری است.
• بروزتومورسرطانی (بدخیم) از علل نادر هیپرپاراتیروئیدیسم اولیه است.
هیپرپاراتیروئیدیسم اولیه معمولاً به صورت اتفاقی پدید می آید، اما گفته می‌شود بعضی بیماران،ژنی به ارث می‌برند که سبب بروز این نابسامانی می‌شود.
پرکاری ثانویه پاراتیروئید
هیپرپاراتیروئیدیسم ثانویه، حاصل یک بیماری دیگر است که سبب پایین آمدن میزان کلسیم می‌شود. به این جهت غده‌های پاراتیروئید برای جبران کلسیم از دست رفته شروع به کار بیشتر می‌کنند. عواملی که درایجاد پاراتیروئیدیسم ثانویه مؤثرند، عبارتند از:
کمبود شدید کلسیم. ممکن است بدن مقدار کافی کلسیم از جیره ی غذایی به دست نیاورد که غالباً این حالت ناشی از آن است که دستگاه گوارش قادر به جذب کلسیم مصرفی نیست.
کمبود شدید ویتامینD . ویتامینD به حفظ میزان مناسب کلسیم درخون کمک می کند و به دستگاه گوارش نیز کمک می‌کند تا از غذا، کلسیم جذب کند. وقتی پوست درمعرض آفتاب قرارگیرد، بدن ویتامینD تولید می‌کند و مقداری ویتامینD هم ازغذا به دســت می‌آید. اگر مقــدار ویتامینD به دست آمده کافی نباشد، میزان کلسیم سقوط می کند.
نارسایی مزمن کلیه. کلیه ها، ویتامینD را به شکلی تبدیل می‌کنند که دربدن مورد استفاده است. اگر کارکلیه‌ها، درست نباشد، ممکن است میزان ویتامینD قابل استفاده کاهش یافته و از ترازکلسیم نیزکاسته شود. نارسایی مزمن کلیه، شایع‌ترین علت هیپرپاراتیروئیدیسم ثانوی است.
عوامل خطرساز
درصورتی که هریک از موارد زیر موجود باشد احتمال هیپرپاراتیروئیدیسم اولیه افزایش می یابد.
• خانمی که وارد دوران یائسگی شده باشد
• وجود کمبود طولانی وشدید کلسیم یا ویتامینD
• ابتلا به یک نابسامانی نادر ارثی مانند نئوپلازی متعدد آندوکرین از نوعmultiple endocrine neoplasia که معمولاًِ چند غده را مبتلا می‌کند.
• درمان سرطان با اشعه که گردن را درمعرض پرتو قرارداده باشد.
• مصرف لیتیم،یعنی دارویی که غالباً در درمان نابسامانی دوقطبی مورد استفاده است.
عوارض
عوارض هیپرپاراتیروئیدیسم اصولاً به تأثیر درازمدت کمبود میزان کلسیم دراستخوان ها و بسیار زیاد بودن کلسیم درگردش خون وابسته است. عوارض رایج پرکاری پاراتیروئید شامل است بر:
استئوپوروز. غالباً ازدست رفتن کلسیم به پیدایش استئوپوروز یا پیدایش استخوان‌های ضعیف و ترد می‌انجامد که به آسانی می‌شکنند.
سنگ کلیه. افزایش مفرط کلسیم درخون ممکن است در کلیه ها سبب ایجاد رسوبات ریز و سخت کلسیم و سایر مواد گردد. هنگام عبور از مجرای ادرار،معمولاً سنگ کلیه سبب بروزدرد شدید می‌گردد.
بیماری قلب وعروق. باوجودی که رابطهی صحیح علت ومعلول این حالت معلوم نیست ولی بالا بودن میزان کلسیم با بیماری های قلب و عروق ازجمله بالا بودن فشارخون(هیپرتانسیون) وبعضی انواع بیماری قلب همراه است.
هیپرپاراتیروئیدیسم نوزادان. هیپرپاراتیروئیدیسم درمان نشده و شدید درخانم های باردار ممکن است سبب کاهش خطرناک میزان کلسیم درنوزادان شود.
ثبت نظر