عوامل باروری و استئوپوروز

لذا در‌این راستا زنان به‌عنوان گروه در‌معرض خطر می‌باشند که باید مورد توجه قرار‌گیرند. عوامل مختلف که درابتلا به این بیماری نقش دارند بارها مورد بررسی قرار‌گرفته است که از آن جمله می‌توان به سن، جنس، بی‌تحرکی، مصرف‌قهوه، سیگار و مصرف برخی داروها اشاره‌کرد. بنابراین می‌توان گفت آگاهی ازعوامل خطرساز با این بیماری، کادر بهداشتی و درمانی و همین طور افراد را در‌جهت پیشگیری از این بیماری یاری می‌دهد. در این بین عوامل باروری در‌دسته‌ی عوامل موثر بر تراکم‌استخوان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار هستند. بررسی‌های علمی و پژوهشی مختلفی در ارتباط با این عوامل صورت‌گرفته است که بر‌اساس نتایج این بررسی‌ها میان بارداری (به‌ویژه بارداری با فواصل کمتر از سه سال)، تعداد فرزندان تغذیه‌شده با‌پستان، مدت‌شیردهی، سن شروع قاعدگی و ... با ابتلا به استئوپوروز ارتباط وجود دارد. البته ارتباط بین سابقه‌ی مصرف قرص‌های پیشگیری از بارداری «ال دی و اچ‌دی» و بیماری استئوپوروز نیز گزارش شده‌است.
البته قابل‌ذکر است، یکی از مهم‌ترین عواملی که موجب افزایش احتمال ابتلا به پوکی‌استخوان درخانم‌ها می‌شود یائسگی است. بین وضعیت یائسگی و تعداد سال‌های پس‌از یائسگی و ابتلا به استئوپوروز ارتباط با‌قدرت بالا وجود دارد. قابل ذکر است شیوع این بیماری در زنان یائسه چهار برابر سایر زنان است.
سن شروع قاعدگی:
بر اساس نتایج بررسی‌های مختلف صورت‌گرفته، بین سن شروع قاعدگی و تراکم‌استخوان ارتباط وجود دارد به‌طوری‌که اگر قاعدگی در‌سنین بالاتری اتفاق بیفتد به‌نسبت تراکم‌استخوانی کاهش می‌یابد. زیرا اگر سن‌قاعدگی پائین‌تر باشد بدن در دراز‌مدت درتماس با استروژن قرار‌می‌گیرد و همانطور که می‌دانیم وجود هورمون استروژن در افزایش تراکم استخوان اثر‌بخش است.

بارداری:
بارداری از جمله مواردی می‌باشد که تحت‌کنترل کیفیت زندگی فرد قرار‌دارد، به‌طوری‌که باتوجه به‌ نتایج بررسی‌ها در‌صورتی‌که تعداد بارداری بیش‌از دو باشد و فرد در دوران بارداری از تغذیه‌ی خوبی برخوردار نباشد بنابراین میزان کلسیم مورد نیاز برای جنین تامین نمی‌شود و در‌این شرایط جنین از‌کلسیم استخوان‌های مادری برداشت می‌کند، لذا میزان تراکم‌استخوانی مادر کاهش می‌یابد و به‌این ترتیب با افزایش تعداد بارداری تراکم‌استخوانی به‌شدت کم می‌شود به‌طوری‌که دربارداری بیش‌از پنج این اثر به‌شدت قدرتمند می‌شود.  لذا باید این نکته مورد‌توجه قرار‌گیرد که حتماً در این دوران میزان کافی کلسیم و ویتامین‌D در رژیم‌غذایی مادر قرار‌گیرد. به‌طور کلی روزانه 1000‌میلی‌گرم کلسیم و  600واحد ویتامین‌D برای زنان باردار مورد نیاز است تا به‌این ترتیب بتوانند مقدار کافی این دو ماده‌ی مهم را دریافت کنند و به‌این ترتیب از کاهش تراکم‌استخوانی احتمالی بکاهند. لذا توصیه می‌شود شیر و تولیدات لبنی که به‌عنوان بهترین منبع کلسیم می‌باشند در رژیم‌غذایی افراد باردار گنجانده شود. اگر فردی در‌مصرف شیر مشکل دارد می‌تواند از جانشین‌های آن مانند ماست و دوغ استفاده کند. بروکلی، ساردین و سویا نیز از منابع غنی از کلسیم می‌باشند.
در‌این میان به استئوپوروز وابسته به بارداری اشاره می‌کنیم که یک بیماری نادر می‌باشد و درزنان باردار در سه ماه‌ی سوم رویت می‌شود. در آن استخوان‌ها به راحتی دچار شکستگی می‌شوند که این شکستگی در مهره‌ها و لگن در‌نزدیکی زمان زایمان اتفاق می‌افتد و باعث بروز درد و ناتوانی در‌فرد مبتلا می‌شود. البته قابل‌ذکر است پس از بارداری فرد به وضعیت طبیعی خود از لحاظ تراکم استخوانی باز خواهد گشت.  
شیردهی:
قابل‌ذکر‌است در دوران شیردهی میزان تراکم‌استخوانی مادر کاهش می‌یابد که البته پس‌از اتمام این دوران تراکم‌استخوانی به وضعیت قبل باز می‌گردد. میزان هورمون استروژن در دوران بارداری به طور معمول بالا می‌باشد و  سپس در دوران شیردهی این هورمون کاهش می‌یابد و هورمون پرولاکتین افزایش می‌یابد. بررسی‌ها نتایج متفاوتی را گزارش کرده‌اند. در این دوران نیز در‌صورتی‌که کلسیم کافی در رژیم‌غذایی مادر قرار نداشته باشد برداشت کلسیم از استخوان‌های مادر رخ می‌دهد. نکته‌ی قابل‌توجه این است که اگر رژیم‌غذایی غنی از کلسیم داشته باشند، شیردهی نمی‌تواند تاثیر معناداری را بر‌تراکم‌استخوانی داشته باشد.
قرص‌های پیشگیری:
مصرف قرص های پیشگیری از بارداری «ال دی و اچ دی» ممکن‌است اثر محافظتی برای استخوان‌ها داشته باشد و به‌ این ترتیب خطر ابتلا به استئوپوروز را کاهش می‌دهد. به نظر می‌‌رسد علت آن وجود هورمون استروژن در این قرص‌ها باشد که همانطور که قبـلا اشاره شد ایــن هورمون اثـر محافظتی بر‌کاهش تراکم‌استخوان دارد.  
یائسگی:
پوکی‌استخوان در‌زنان چهار برابر مردان مشاهده می‌شود. به‌طوری‌که از هر هشت مرد بالای 50 سال یک نفر و هر دو زن بالای 50‌سال یک نفر به استئوپوروز مبتلا می‌باشد. در زنان یکی از مهمترین علل شیوع بیش‌تر این بیماری یائسگی می‌باشد. در این راستا هر‌قدر یائسگی در‌سنین پایین‌تری شروع شود، خطر ابتلا به پوکی‌استخوان بیش‌تر خواهد شد. زنانی که یائسگی زودرس دارند (قبل از 45‌سالگی) و نیز خانم‌هایی که تخمدان‌هایشان در‌سنین پایین با جراحی برداشته‌اند بیشتر درمعرض ابتلا به پوکی‌استخوان هستند لذا به‌عنوان یک‌گروه پرخطر حائز اهمیت می‌باشند و همین‌طور هرچه تعداد سال‌های یائسگی افزایش یابد شیوع این بیماری به‌تبع آن بالا می رود که یکی‌از مهم‌ترین علل آن هورمون استروژن می‌باشد همانطور‌که اشاره شد ترشح این هورمون در دوران یائسگی کاهش می‌یابد بـه‌این ترتیـــب اثـر ‌محــافظتـــی آن از بین می‌رود.
با توجه به وجود رابطه‌ی قدرتمند بین برخی‌از عوامل باروری و ابتلا به استئوپوروز و باتوجه به‌عوارض این بیماری ازقبیل ناتوانی و مرگ‌و‌میر، در‌نظر گرفتن این عوامل توسط تیم‌بهداشتی و درمانی و انجام اقدامات لازم به‌منظور پیشگیری از این بیماری در‌جامعه توصیه می‌شود. در واقع می‌توان گفت باید تنظیم خانواده صحیح برای هرخانواده به طور جداگانه و اختصاصی توسط تیم‌های بهداشتی درمانی مدنظر قرار‌گیرد. از آنجایی که بارداری‌های مکرر و با فاصله‌ی کوتاه یکی‌از مهمترین علل درکاهش تراکم‌استخوانی می‌باشند باید روش‌های صحیح بارداری و زمان‌های مناسب آن برای والدین خانواده‌ها شرح داده شود تا به‌این ترتیب بتوان از استئوپوروز و عوارض ناشی‌از آن کاست. از طرفی شیردهی برای تراکم و استحکام استخوان‌های کودک ضروری است و از‌طرفی می‌تواند برای مادر مضر باشد لذا می‌توان با رژیم‌غذایی مناسب و غنی‌از کلسیم و ویتامین‌D از این اثر مضر برای مادر پیشگیری کرد تا به‌این ترتیب مادر و فرزند سالم را در‌جامعه دارا باشیم.