نگاهی به رتینوپاتی دیابتی(۲) (بخش پایانی)

روش‌های درمان و داروها:
درمان، اساساً به‌نوع رتینوپاتی دیابتی بستگی دارد. همچنین درمان به وخامت رتینوپاتی و نحوه‌ی پاسخ آن به درمان پیشین نیز وابسته است.
رتینوپاتی دیابتی زودرس:
درصورت وجود رتینوپاتی دیابتی غیر‌تکثیری، ممکن‌است نیازی به درمان نباشد. اما درصورت نیاز به درمان، چشم‌ها باید از نزدیک پایش شوند.
همچنین بهتر است بیمار با پزشک دیابت خود نیز تماس داشته تا ازامکانات دیگر برای بهبود تدبیر دیابت استفاده نماید.
 اما باید گفت که وقتی رتینوپاتی دیابتی درمرحله‌ی خفیف یا متوسط است، کنترل قند به نحو‌احسن معمولاً سبب آهسته‌شدن سیــر پیشـــرفت رتینــوپـاتی دیابتی می‌شود.
رتینوپاتی دیابتی پیشرفته:
درصورت وجود رتینوپاتی دیابتی تکثیری، نیاز به درمان مناسب جراحی وجود دارد. گاهی درموارد رتینوپاتی دیابتی شدید غیر‌تکثیری نیز عمل‌جراحی توصیه می‌شود. بر‌حسب مشکل اختصاصی موجود در‌شبکیه، گزینه‌های مورد استفاده عبارتند‌از:
درمان کانونی با لیزر. این نوع درمان با لیزر را فتوکواگولاسیون photocoagulation نیز می‌نامند که سبب متوقف‌شدن یا آهسته‌شدن نشت‌خون و مایع درچشم می‌شود. این روش درمطب پزشک یا درکلینیک قابل انجام است. ضمن انجام این رویه، نشتی که از عروق‌خونی غیرطبیعی حاصل شده با سوزاندن توسط لیزر درمان می‌شود. درمان کانونی با لیزر معمولاً دریک جلسه انجام می‌شود. معمولاً تا یک‌روز بعد‌از انجام این رویه، دید بیمارتیره است. گاهی ممکن‌است بیمار به‌وجود لکه‌های کوچکی درمیدان بینایی آگاه باشد که به درمان با لیزر ارتباط دارد. این لکه‌ها معمولاً ظرف چند هفته ناپدید می‌شوند. اما درصورتی‌که پیش‌از جراحی به‌علت ورم ماکولای مرکزی، بیمار دچار تاری دید باشد، و دید به‌طور کامل طبیعی نشود. امــا در بعــضـی مـــوارد، دیـد بهبود می‌یابد.
درمان پراکنده با لیزر. این نوع درمان با لیزر که به فتوکواگولاسیون تمام شبکیه panretinal photocoagulation هم موسوم است سبب چروک‌خوردن عروق‌خونی غیرطبیعی می‌گردد. این روش درمان نیز درمطب چشم پزشک یا کلینیک چشم قابل انجام است. ضمن انجام این رویه، آن مناطق شبکیه که ازماکولا دور هستند با سوختگی‌های پراکنده لیزر درمان می‌شوند. سوختگی‌ها سبب جمع‌شدن و جوشگاهی شدن عروق‌خونی غیر طبیعی تازه می‌شوند. درمان پراکنده با لیزر معمولاً در 2 یا چند جلسه انجام می‌شود. تا یک روز بعد از  انجام این رویه دید بیمار، تیره است. بعداز انجام این رویه امکان دارد دید محیطی یا دید شبانه ازبین برود.
ویترکتومی. برای ازبین‌بردن خون از وسط چشم (زجاجیه) و نیز ازبین بردن  هر‌نوع بافت جوشگاهی که روی شبکیه چسبیده‌است ازویترکتومی vitrectomy استفاده می‌شود. این رویه، در مرکز‌جراحی یا بیمارستان با  استفاده از هوشبری موضعی یا عمومی انجام می‌شود. ضمن انجام این رویه، پزشک درچشم برش کوچکی می‌دهد. با وسایل ظریفی، بافت جوشگاه وخون برداشته شده و به‌جای آن محلول نمکی جانشین می‌کنند که به حفظ شکل طبیعی چشم کمک می‌کند. گاهی برای کمک به چسبیدن مجدد شبکیه درحفره‌ی چشم ازحباب گاز استفاده می‌نمایند. درصورتی‌که حباب گاز درچشم نهاده شود لازم است بیمار دروضعیت صورت روبه پائین بماند تاحباب گاز پراکنده شود. این مدت غالباً چند روز طول می‌کشد. چند روز یا چند هفته هم لازم است بیمار نقاب روی چشم گذاشته وازقطره‌های دارویی چشم استفاده نماید. ویترکتومی ممکن‌است به دنبال درمان با لیـزر یــا همـراه آن انجام شود.
غالباً با عمل‌جراحی می‌توان سیر پیشرفت رتینوپاتی دیابتی را آهسته یا متوقف کرد، اما  عمل‌جراحی علاج کننده نیست. از آنجا که دیابت، بیماری مادام‌العمر است، احتمال بروز صدمه‌ی شبکیه و ازبین رفتن دید وجود دارد. حتی پس‌از درمان رتینوپاتی دیابتی، باز‌هم لازم‌است معاینه‌ی چشم به‌صورت مرتب انجام شود. دربعضی موارد، ممکن‌است درمان دیگری هم توصیه شود.
پژوهشگران درحال بررسی روش‌های درمانی جدیدی برای رتینوپاتی دیابتی هستند ازجمله داروهایی که به پیشگیری ازایجاد عروق خونی غیر طبیعی درچشم کمک می‌کنند. بعضی از این داروها برای درمان ورم موجود یا عروق خونی غیرطبیعی به‌طور مستقیم درچشم تزریق می‌شوند. این روش‌های درمانی امیدوار‌کننده بوده‌است ولی هنوز در کارآزمایی‌های‌ دراز‌مدت استفاده نشده‌است.
طب جانشین:
همه درمورد درمان‌های طبیعی یا تدبیرهای خانگی مطالبی شنیده یا مقالاتی خوانده‌اند اما باید گفت درحال‌حاضر روش‌های درمانی تأیید شده‌یی برای طب مکمل یا جانشین که علاج‌کننده‌ی ‌دیابت یا رتینوپاتی دیابتی باشد وجود ندارد. آنچه اهمیت دارد آن است که به جای روش‌های درمانی تأیید نشده، استفاده از درمان‌های استاندارد را به تأخیر نیانداخت. درمان زودرس، بهتــریـن راه پیشگیــری از فقدان دید است.
استفاده از چندین روش  درمانی جانشین دربیماران مبتلا به رتینوپاتی دیابتی منافعی داشته است اما برای درک تأثیر و ایمنی آنها، انجام پژوهش لازم است. داروهـــای بالقــوه‌ی طب جانشیـن عبارتنـد‌از:
ـ سیاه گیله
ـ کوله خاس
ـ جینکـو
ـ عصاره‌ی دانه‌ی‌انگور
ـ پیکنوژنولPycnogenol
نکته‌ی مهم آن است که مصرف هر‌نوع گیاه یا مکمل باید با اطلاع پزشک باشد. این گیاهان با سایر داروها تأثیر متقابل داشته یا  درجراحی سبب بروز  عوارض ازجمـــله خــونــروی بیــش ازحـد می‌گـردند.
مقابله و حمایت:
این فکر که ممکن‌است بینایی ازدست برود ممکن‌است ترسناک باشد و به این جهت بیمار باید به‌یک روان‌درمانگر مراجعه کند. چشم پزشک می‌تواند بیمار را به همکار روانپزشک ارجاع نماید یا بیمار دوستانی بیابد وتشویق شود با سایر بیماران گروه‌های حمایتی تشکیل دهد تا درمواقع لزوم یاور بیمار باشند، می‌توان ازپزشک دریـافتــن گــروه‌های حمایـت کمک گرفت.
درصورتی‌که مقداری ازدیدکم شده باشد، باید در‌مورد محصولات با دید پایین و خدماتی برای آسان‌تر‌شدن زندگی روزانه از پزشک نظر خواست. به‌عنوان مثال استفاده از لنزهای خاص، ذره‌بین و ذره‌بین ویدیویی.
پیشگیری:
درصورت وجود دیابت برای کاهش احتمال پیدایش رتینوپاتی دیابتــی باید ازانــجام اقدامـات زیر غافل نبود:
اقدامات تدبیری دیابت. استفاده از غذای سالم وفعالیت جسمی باید جزئی از برنامه‌ی‌معمولی روزانه باشد. باید حداقل 150 دقیقه فعالیت متوسط هوازی وجود داشته باشد مانند راه رفتن در هفته. طبق دستور از داروهای خوراکی دیابت یا انسولین استفاده شود.
پایش میزان قند خون. ممکن‌است لازم باشد چند‌بار در روز میزان قند خون بررسی و ثبت شود، درصورت کسالت یا وجود استرس باید میزان اندازه‌گیری‌ها بیشتر شود. پایش دقیق قند خون تنها راه مطمئن حفظ میزان قند خون در حدود هدف مناسب است. از پزشک باید درمورد دفعات نیاز به انجام آزمایش نظر خواست.
از پزشک باید درمورد آزمایش هموگلوبین گلیکوزیله نظرخواست. آزمون هموگلوبین گلیکوزیله glycosyled hemoglobin test یا آزمایش هموگلوبین A1c متوسط تغییرات قند خون 2 تا3 ماه پیش از آزمایش را روشن می‌کند. دربیشتر بیماران A1c هدف کمتر از 7٪ است. درصورتی‌که میزان قند‌خون با این هدف مناسب باشد، احتمالاً لازم خواهد بود این آزمایش 2‌بار در سال انجام شود ولی درصورتی که میزان A1c بیشتر از میزان هدف باشد، انجام بیشتر  این آزمایش لازم خواهد بود. باید به خاطر داشت که نگاهداری میزان قند خون در‌حد نزدیک به طبیعی سبب آهسته‌شدن سیر پیشرفت رتینوپاتی دیابتی و کاهش نیاز به جراحی می‌گردد.
کنترل فشارخون و کلسترل. فشارخون‌بالا و بالا‌بودن میزان کلسترل احتمال از‌دست‌دادن قدرت بینایی را می‌افزاید. استفاده از غذاهای سالم، نرمش منظم و کاهش اضافه‌‌وزن کمک می‌کند. گاهی استفاده از دارو نیز لازم است.
درخواست کمک برای ترک دخانیات. استعمال دخانیات، احتمال بروز عوارض مختلف دیابت ازجمله رتینوپاتی دیابتی را می‌افزاید. باید درمورد راه‌های ترک سیگار یا سایر انواع دخانیات از پزشک کمک خواست.
توجه به تغییرات دید. معاینه‌ی سالانه‌ی چشم‌باز، بخش‌عمده‌ی برنامه‌ی درمان دیابت است. درصورت تجربه‌ی‌ ناگهانی تغییرات دید یا تیره‌شدن، وجود لکه درمیدان دید باید بلافاصله به‌چشم پزشک مراجعه کرد.
باید به یاد داشت که دیابت الزاماً به ضعف دید منجر نمی‌شود. داشتن نقش فعال درتدبیر دیابت راهی دراز به سوی پیشگیری از بروز عوارض است.