درمان پرکاری تیروئید. افرادی که دارای تولید بیش‌از‌حد هورمون تیروئید هستند (پرکاری تیروئید) غالباً با ید رادیواکتیو یا داروهای ضدتیروئید تحت‌درمان قرار می‌گیرند که سبب کاهش و طبیعی‌شدن عملکرد تیروئید می‌گردد. اما دربعضی موارد، درمان‌پرکاری تیروئید به کم‌کاری دائمی تیروئید منتهی می‌شود.
جراحی تیروئید. برداشتن تمام یا بخش بزرگی از غده‌ی‌تیروئید سبب کاهش یا توقف تولید هورمون می‌شود. دراین موارد، بیمار به‌مصرف هورمون تیروئید برای تمام مدت عمر نیاز دارد.
درمــان بــا پرتو. برای درمان سرطان سروگردن از پرتو استفاده می‌شود که برغده‌ی‌تیروئید تأثیر دارد و به کــم‌کاری تیروئیــد منتهی می‌گردد.
داروها. مصرف تعدادی از داروها درایجاد کم‌کاری تیروئید تأثیر دارند. یکی‌از این داروها لیتیم lithium است که دردرمان بعضی بیماری‌های روانپزشکی به کار می‌رود. درصورت مصرف دارو، درمورد تأثیر مصرف آن بر تیروئید باید‌از پزشک سوال شود.
درموارد بسیارکمتر، کم کاری تیروئید ممکن است به یکی از علل زیر ایجاد شود:
بیماری مادرزادی. بعضی نوزادان با نقص غده‌ی‌تیروئید به‌دنیا می‌آیند یا اصلاً تیروئید ندارند. دربسیاری موارد، به‌علل نامعلوم، غده‌ی‌تیروئید به‌طور طبیعی ایجاد نشده‌است ولی بعضی کودکان به‌شکل ارثی این بیماری دچارند. غالباً شیرخواران دچار کم‌کاری مادرزادی تیروئید درزمان ولادت طبیعی به نظرمی‌آیند. این بیماری و حالت ناشی ازآن سبب شده است تا درحال‌حاضر غربالگری نــوزادان ازنظـر کـار تیـــروئیـــد الزامی شود.
نابسامانی نخاعی. یک علت بسیارنادر کم کاری تیروئید، نارسایی غده‌ی‌نخامیPituitary gland در تولیــد مقدارکافی هورمــون محرک تیروئید thyroid stimulating hormone (با‌کوته‌نوشتTSH) است. این نارسایی معمولاً به‌علت وجود یک تومور خوش‌خیم درغده‌ی‌نخامی به‌وجود می‌آید.
بارداری. بعضی خانم‌ها
ضمن بارداری یا بـعد‌از
بــارداری (کم‌کاری نفاسی تیروئید) (postpartum hypothyroidism)
به کم‌کاری تیروئید دچار می‌شوند. غالباً علت این امر آن است که دراین خانم‌ها، آنتی‌بادی‌هایی علیه تیروئیدشان تولید می‌شود. درصورت عدم‌درمان کم‌کاری تیروئید احتمال سقط، زایمان پیش‌از موعد و پره‌اکلامپسی (حالتی که سبب افزایش قابل‌توجه فشارخون درسه ماه آخر بارداری می‌شود) را می‌افزاید و به‌شدت برجنیـن درحــال رشــد تأثیر می‌گذارد.
کمبود ید. ید یک عنصر کمیاب معدنی است که اساساً درغذاهای دریایی، گیاهان‌دریایی، گیاهانی که درخاک سرشار از ید رشد کرده باشند و در نمک‌یددار یافت می‌شود و برای تولید هورمون تیروئید ضروری است. دربعضی نقاط جهان،کمبود ید شایع‌است ولی با افزودن ید به نمک مورد استفاده درغذا، ظاهراً این مشکل در بسیاری نقاط ازبین رفته است. به عکس، مصرف بیش ازحد ید سبب ایجاد کم کاری تیروئید می‌شود.
عوامل خطرساز:
باوجودیکه هرکسی ممکن‌است به کم‌کاری تیروئید مبتلا شود ولی درصورت وجود هر‌یک از موارد زیر احتمال بروز افزایش می‌یابد:
• خانم بالاتر از60 سال
• وجود بیماری اتوایمون
• وجود منسوب نزدیک مانند پدر یا مادر یا پدربزرگ یا مادر بزرگ دچار بیماری‌اتوایمون
• تحت‌درمان بودن با ید رادیواکتیو یا داروهای ضدتیروئید
• پرتوتابی به گردن یا بخش بالای قفسه‌ی‌سینه
• سابقه‌ی عمل‌جراحی تیروئید (تیروئیدکتومی ناقص)
• بــــارداری یـــا زایــمان طی 6 ماه گذشته
عوارض:
کم‌کاری درمان نشده‌ی تیروئید به بروز مواردی از مشکلات درسلامت انسان منتهی می‌شود ازجمله:
گواتر. تحریک دائمی تیروئید در آزاد‌کردن هورمون بیشتر ممکن‌است سبب بزرگ‌شدن غده‌ی شود. این حالت را گواتر می‌نامند. تیروئیدیت‌هاشیموتو یکی‌از شایع‌ترین علل گواتر است. باوجودی که معمولاً راحت نیست ولی بزرگ بودن گواتر بر ظاهر بیمار تأثیر گذاشته و دربلع یا تنفس اختلال ایجاد می‌کند.
مشکلات قلب. همچنین ممکن است کم کاری تیروئید با افزایش احتمال بیماری قلب همراه باشد که اساساً به‌علت بالا بودن میزان کلسترل لیپوپروتئین با چگالی پایین (LDL) یعنی کلسترل بد است و درافراد دچار کم‌کاری تیروئید دیده می‌شود. حتی هیپوتیروئیدیسم تحت بالینی که حالتی خوش‌خیم‌تر از کم‌کاری تیروئید است سبب افزایش میزان کلسترل تام شده و قدرت تلمبه‌زدن قلب را مختل می‌کند. همچنین ممکن‌است هیپوتیروئیدیسم به بزرگ‌شدن قلب و نارسایی آن بیانجامد.
مسایل بهداشت روان. ممکن‌است در ابتدای کم‌کاری تیروئید افسردگی بروزکند و با گذشت زمان شدیدتر شود. همچنین کم‌کاری تیروئید ممکن‌است سبب کند‌شدن کارکرد ذهن شود.
نوروپاتی محیطی. کم‌کاری دراز‌مدت کنترل ناشده ممکن‌است سبب صدمه رسیدن به اعصاب محیطی یعنی اعصابی شود که از مغز و نخاع شوکی اطلاعات را به سایر نقاط مثل دست و پا می‌رسانند. شناسه‌ها و نشانه‌های نوروپاتی محیطی peripheral neuropathy ممکن‌است شامل درد، کرختی و گزگز در منطقه‌یی باشد که عصب‌آن صدمه دیده است. دراین حالت ممکن‌است ضعف عضله و ازبین رفتن قدرت کنترل ماهیچه وجود داشته باشد.
میکسدم. این حالت نادر و تهدید‌کننده، حاصل کم‌کاری تشخیص داده نشده و دراز مدت تیروئید است. شناسه‌ها و نشانه‌های این حالت عبارت است ازعدم تحمل به سرما و سرگیجه و به‌دنبال آن سستی شدید و ناخودآگاهی. ممکن‌است با تجویز داروی آرام‌بخش، بروز عفونت یا وارد‌آمدن استرس‌های دیگر بر بدن، کومای میکسدمیmyxedem coma شعله‌ور شود. درصورتیکه شناسه‌ها و نشانه‌های میکسدم موجود باشد، درمــان فـــوری طبـــی اورژانـس لازم است.
ناباروری. پایین‌بودن هورمون تیروئید در تخمک‌گذاری اختلال ایجاد می‌کند و موجب اختلال در باروری می‌شود. افزون بر‌این، بعضی از علل کم‌کاری تیروئید ازجمله نابسامانی اتوایمون نیز سبب اختلال در باروری می‌شود. درمان کم‌کاری تیروئید با درمان جانشینی هورمون تیروئید به‌طور کامل سبب برگشت باروری نمی‌شود. به‌این جهت، ممکن‌است انجام مداخله‌های دیگری ضروری باشد.
نقص‌های زایمانی. نوزادانی که از مادران مبتلا به بیماری درمان نشده‌ی تیروئید به‌دنیا می‌آیند ازنظر نقص‌های زایمانی پرخطر‌تر ازنوزادانی هستند که ازمادران سالم به دنیا می‌آیند. این‌گونه کودکان نسبت به مشکلات جدی عقلانی و رشدی نیز مستعد‌تر هستند. شیرخواران دچار کم‌کاری درمان نشده‌ی تیروئید در زمان تولد درمعرض خطر جدی مسایل رشدی جسمانی و ذهنی هستند. اما اگر این بیماری ظرف چند ماه نخست زندگی تشخیص داده شود، بخت رشد طبیعی عالی است.
آزمون‌ها و تشخیص:
ازآنجا که کم کاری تیروئید در خانم‌های سالمند فراوان‌تر است، بعضی پزشکان توصیه می‌کنند خانم‌های سالمند ازنظر این بیماری ضمن آزمایش‌های معمولی سالانه غربالگری شوند. بعضی پزشکان نیز توصیه می‌کنند خانم‌های باردار یاخانم‌هایی که برای بارداری برنامه دارند ازنظر کم کاری تیروئید آزمایش شوند.
به‌طورکلی، پزشک درصورتیکه احساس خستگی فزاینده، پوست خشک، یبوست و افزایش وزن وجود داشته باشد و یا مشکلات قبلی تیروئید یا گواتر وجود داشته باشد، بیمار را ازنظر تیروئید کم‌کار آزمایش خواهد کرد.
آزمایش‌های خون:
تشخیص کم‌کاری تیروئید براساس نشانه‌ها و نتایج اندازه‌گیری میزان TSH درخون و گاهی میزان هورمون تیروئید (تیروکسین) استوار است. پایین‌بودن میزان تیروکسین و بالا‌بودن TSH نشانه‌ی تیروئید کم‌کار است. بالا‌بودن میزان TSH به آن علت است که غده‌ی نخامی TSH بیشتری تولید می‌کند تا غده‌ی تیروئید را تحریک به تولید مقدار بیشتری هورمون تیروئید نماید.
درگذشته، پزشکان نمی‌توانستند هیپوتیروئیدیسم را تشخیص‌دهند تا آنکه نشانه‌های بیماری به‌طور کامل ظاهر شوند. با استفاده از آزمون‌حساس TSH، پزشکان می‌توانند نابسامانی‌های تیروئید را بسیار زودتر تشخیص دهند که درغالب موارد پیش ازتجربه کردن نشانه‌ها است. ازآنجا که آزمون TSH بهترین آزمون‌غربالگری است، احتمالاً پزشک ابتدا TSH را بررسی خواهد کرد و درصورت لزوم با هورمون تیروئید پیگیری انجام خواهد داد. آزمون TSH نقشی مهم در تدبیر TSH بر‌عهده دارد. با این آزمون پزشک می‌تواند مقدار خوراک درست دارو را چه در ابتدا وچه با گذشت زمان تعیین کند.
افزون بر این، از آزمون TSH برای کمک به تشخیص حالت موسوم به کم‌کاری تحت‌بالینی تیروئید استفاده می‌شود که معمولاً شناسه یا نشانه‌ی خارجی ندارد. دراین‌حالت، میزان تری‌یدوتیرونین و تیروکسین خون طبیعی ولی میزان TSH بالاتر ازحد طبیعی است.
روش‌های درمان و داروها:
درمان استاندارد کم‌کاری
تیروئید شـامل است بر مصرف روزانـه‌ی، لوتیـروکسـیـن
Synthroid, Levothyroid) levo thyroxine) که هورمون صناعی تیروئید است. مصرف این داروی خوراکی، میزان هورمون را به‌حد کفایت می‌رساند و شناسه‌ها و نشانه‌های کم‌کاری تیروئید را ازبین می‌برد.
یک تا دو‌هفته پس‌از شروع درمان، میزان خستگی دربیمار کمتر خواهد شد. استفاده از این دارو به تدریج ازمیزان کلسترل خواهد کاست و ممکن‌است افزایش وزن را نیز ازبین ببرد. درمان با لووتیروکسین معمولاً درتمام مدت عمر ادامه خواهد یافت ولی از آنجا که باید مقدار مصرف دارو تغییر یابد، بیمار سالانه باید آزمایش TSH انجام دهد.
تعیین مقدار خوراک مناسب:
درآغاز برای تعیین مقدارخوراک درست لووتیروکسین، پزشک معمولاً پس‌از 2 یا 3ماه میزان TSH را بررسی خواهد نمود. مصرف مقدار بیش ازحد هورمون ممکن است سبب بروز عوارض جانبی شود، ازجمله:
• افزایش اشتها
• بی‌خوابی
• تپش قلب
• لرزش
درصورت وجود بیماری سرخ‌رگ تاجی یا کم کاری شدید تیروئید، ممکن است پزشک درمان با مقدار کمتر دارو را آغاز کند و به تدریج بر مقدار دارو بیفزاید.جانشینی تدریجی هورمون به قلب امکان تطبیق با افزایش سوخت‌و‌ساز را خواهد داد.
ظاهراً زمانی که لووتیروکسین با مقدار خوراک مناسب مورد استفاده قرارگیرد عوارض جانبی نخواهد داشت و ارزان نیز هست ودرصورتی‌که نوع تجارتی مورد استفاده عوض شود، برای تعیین مقدارخوراک باید پزشک نظردهد. همچنین بیمار نباید ازمقدار مصرف کم کند یا به‌علت احساس بهتر‌شدن دارو راقطع کند. درصورت قطع دارو، نشانه‌های کم کاری تیــروئیـد به تدریــج بازخواهند گشت.
جذب مناسب لووتیروکسین:
بعضی داروها، مکمل‌ها و حتی بعضی غذاها ممکن‌است بر‌جذب لووتیروکسین تأثیربگذارند. درصورتی که مقدار زیادی فرآورده‌های سویا یا رژیم سرشار ازفیبریا داروهای زیر استفاده می‌شود باید به پزشک اطلاع داده شود:
ـ مکمل‌های آهن
ـ کلستیرامین
ـ آلومینیوم هیدروکساید که دربعضـی داروهــای آنتی‌اسید وجود دارد.
ـ مکمل‌های کلسیم
درصورت دچاربودن به کم‌کاری تحت بالینی تیروئید، باید نظر پزشک خواسته شود. درموارد افزایش نسبتاً خفیف TSH، بیمار از درمان با هورمون تیروئید منتفع نخواهد شد وحتی ممکن‌است درمان‌زیان‌آور باشد. ازطرف دیگر، درموارد بالا بودن TSH، ممکن‌است مصرف هورمون‌‌های تیروئید سبب بهبود میزان کلسترل و قدرت تلمبه زدن قلب و میزان انرژی خواهد شد.
طب جانشین:
باوجودیکه بسیاری از پزشکان تیروکسین صناعی توصیه می‌کنند ولی عصاره‌های طبیعی حاوی هورمون تیروئید هم در بازار موجود است که ازغده‌ی‌‌تیروئید خوک تهیه شده‌است. این فرآورده‌ها حاوی تیروکسین و تری‌یدوتیرونین است. داروهای صناعی تیروئید فقط حاوی تیروکسین بوده ونیاز به تری‌یدوتیرونین ازطریق تیروکسین تأمین می‌شود.
درآمریکا عصاره‌ها فقط با نسخه‌دردسترس هستند و نباید با افشره‌های غده که درفروشگاه‌های مواد‌غذایی عرضه می‌شوند اشتباه گردند. این فرآورده‌ها تحت نظر سازمان غذا و داروی آمریکا نیستند و قدرت وخلوص‌شان تضمین شده نیست.
ثبت نظر