شماره ۹۹۶

مکانیسم پمپ سدیم ـ پتاسیم

دکترمحمدعلی توکلی اردکانی - داخلی

مکانیسم پمپ سدیم ـ پتاسیم

پمپ سدیم ـ پتاسیم sodium-potassium pump با چشم غیرمسلح قابل‌رویت نیست و نیز نمی‌توان آن را حس‌کرد، اما تا 40٪ انرژی بدن صرف کار افتادن و نیاز این پمپ میکروسکوپی سدیم ـ پتاسیم می‌شود.

این پمپ به‌طور دائم در تمام یاخته‌های همه‌ی حیوانات و انسان کار خود را انجام می‌دهد. این پمپ بیشتر شبیه یک باتری کوچک کار می‌کند و تعادل سدیم را حفظ می‌نماید که درکار ماهیچه‌ها و اعصاب اهمیت حـیاتــی دارد.
پمپ سدیم ـ پتاسیم، به‌صورت یک چرخه‌ی ثابت سدیم را به‌خارج و پتاسیم را به درون یاخته انتقال می‌دهد. ضمن این جریان، ساختمان پمپ تغییر می‌کند. به‌خوبی ثابت شده‌است که این پمپ دارای یک شکل سدیم و پتاسیم است. اما اختلاف ساختاری میان این دو شکل هنوز جزو اسرار باقی مانده و پژوهشگران نتوانسته‌اند چگونگی افتراق سدیم و پتاسیم را توسط این پمپ مشخص کنند
به پاس یک همکاری در سطح بین‌المللی میان یک گروه از دانشگاه توکیو و پژوهشگران دانشگاه Aarhus، اکنون ساختار شکل پیوسته‌ی سدیم به پروتئین شرح داده شده‌است. برای نخستین بار اکنون می‌توان یون‌های سدیم را با ریزولوشن resolution بسیار بالا و حدود ۰/۲۸نانومتر مورد بررسی قرار داد به طوری که به این ترتیب پژوهشگران توانسته‌اند به‌واقع یون‌های سدیم را مشاهده کرده و ببینند در ساختمان پمپ به‌کجا پیوند می‌شوند. در سال 2000‌گروه ژاپنی ساختمان پمپ کلسیم را برای نخستین‌بار شرح داد و به سال 2007 و 2009 این دو گروه پژوهشی شکل پیوند شده‌ی پتاسیم پمـــپ سدیــم ـ پتــاسیم را شـرح دادند.
در ساختمان پروتئینی جدید نشان‌داده می‌شود چگونه یون‌های کوچک‌تر سدیم پیوند شده و متعاقباً به بیرون یاخته انتقال می‌یابند در صورتی که دسترسی به یون‌های اندکی بزرگتر پتاسیم بلوک می‌شود. اکنون مشخص است که چگونه این پمپ میان سدیم و پتاسیم در سطح ملکولی افتراق قائل می‌شود. این امر برای پژوهش در زمینه‌ی پمپ‌های یونی، جهشی به‌جلو است و کمک می‌کند تا بیماری‌های وخیم پی‌شناسیک را که با موتاسیون‌های پمپ سدیم ـ پتاسیم همراه است از‌جمله شکلی از پارکینسونیسم و همی‌پلژی متناوب دوره‌ی کودکی را درک کرده و درمان کنیم که طی آن پیوند با سدیم دچار نقص می‌شود.
این پمپ حیاتی به سال 1957 توسط پروفسور Jens Christian Skon استاد دانشگاه آروس کشف‌شد و به‌سال‌1997 به‌خاطر این کشف جایزه‌ی نوبل برد. نتیجه‌ی جدید حاصل، مجموعه‌ای از 5‌یا 6‌دهه‌ پژوهش با هدف این مکانیسم در پس این موتور حیاتی یاخته‌ها است.

 

 

تعداد بازدید : 2365

ثبت نظر

ارسال