دیابت نوع۱ (Type1 diabetes) که پیش از‌این دیابت جوانی Juvenile diabetes یا دیابت وابسته به انسولین insulin-dependent diabetes نامیده می‌شد، یک بیماری مزمن است میزان تولید انسولین توسط لوزالمعده دراین بیماری اندک است و یا انسولین ترشح نمی‌شود و می‌دانیم که انسولین insulin هورمون لازم برای ورود قند(گلوکز) به درون یاخته‌ها برای تولید انرژی است. دیابت نوع۲ که به فراوانی دیده‌می‌شود وقتی بروزمیکند که بدن نسبت‌به آثار انسولین مقاوم می‌شود یا انسولین به‌مقدار کافی تولید نمی‌شود.
عوامل مختلفی در ایجاد دیابت نوع۱ شرکت دارند از جمله ژنتیک و تماس با بعضی ویروس‌ها. باوجودی‌که دیابت نوع۱ به‌طور مشخص در دوران کودکی یا نوجوانی پدید می‌آید ولی ممکناست در دوران بزرگسالی هم بروز کند.
به‌رغم انجام پژوهش‌فعال، ولی هنوز راه علاجی برای دیابت نوع1 شناخته نشده است، اما می‌توان بیماری را تدبیر کرد. با درمان مناسب، افراد دچار دیابت نوع1 می‌توانند طولانی‌تر زندگی کرده و نسبت به گذشته زندگی سالم‌تری داشته باشند.
شناسه‌ها و نشانه‌های دیابت نوع۱ به‌سرعت پدید‌می‌آیند و شامل است بر:
ـ افزایش تشنگی
ـ تکرر ادرار
ـ گرسنگی مفرط
ـ کاهش وزن
ـ خستگی
ـ تاری دید
علت دقیق دیابت نوع۱ ناشناخته است. دربسیاری از افراد مبتلا به دیابت نوع1، دستگاه ایمنی بدن که به‌طور طبیعی علیه باکتری‌ها و ویروس‌های مضر مبارزه‌می‌کند به اشتـــباه یاخته‌ها (جزایر)ی تولیدکننده‌ی انسولین در لوزالمعده را تخریب می‌کند. دراین جریان، ممکناست ژنتیک دارای نقش باشد و تماس با بعضی ویروس‌ها سبب برافروخته‌شدن شعله‌ی بیماری شود.
نقش انسولین:
وقتی یاخته‌های جزیره‌یی تخریب شد، میزان تولید انسولین کم‌شده یا به‌صفر می‌رسد. انسولین، هورمون لوزالمعده، یعنی غده‌یی است که درپشت و زیر معده قراردارد.
لوزالمعده انسولین را درگردش خون ترشح می‌کند.
انسولین وارد گردش خون می‌شود و سبب ورود گلوکز به درون یاخته‌ها می‌گردد.
انسولین مقدار قند را درگردش خون پایین می‌آورد.
با افت میزان قند خون، از مقدار ترشح انسولین توسط لوزالمعده کاسته می‌شود.
نقش گلوکز:
گلوکز یک قند و منبع اصلی انرژی برای یاخته‌ها در ساخت ماهیچه‌ها و بافت‌های دیگر است.
گلوکز از دومنبع اصلی حاصل می‌شود: غذا و کبد
قند در گردش‌خون جذب می‌شود و دراین محل به کمک انسولین وارد یاخته‌ها می‌گردد.
کبد گلوکز را به‌صورت گلیکوژن انبار می‌کند. وقتی میزان انسولین پایین است، مانند وقتی که انسان مدتی خوراکی مصرف نکرده باشد، کبد گلیکوژن انبار شده را به گلوکز تبدیل می‌کند تا میزان گلوکز درحدود طبیعی بماند.
در دیابت نوع1، برای ورود گلوکز به یاخته‌ها، انسولینی وجود ندارد و به‌این‌‌جهت در گردش‌خون انباشته شده و ممکناست عوارض تهدیدکننده‌یی به بار آورد.
علت ایجاد دیابت نوع1 با علت ایجاد دیابت نوع۲ که فراوان‌تر است، فرق می‌کند. دردیابت نوع2 یاخته‌های جزیره‌یی هنوز فعالیت دارند ولی بدن نسبت به انسولین مقاوم شده است و یا لوزالمعده مقدار کافی انسولین تولید نمی‌کند و یـــا این هردوحـــالت بـاهم موجود است.
عوامل‌خطرساز شناخته شده‌ی دیابت نوع1 چندان زیاد نیستند ولی پژوهشگران دراین‌زمینه احتمالات جدیدی یافته‌اند. بعضی‌از عوامل خطرساز شناخته شده‌عبارتنداز:
• سابقه‌‌خانوادگی. در هرکس که یکی از والدین یا خواهر و برادرانش دچار دیابت نوع 1 باشند، احتمال ایجاد این بیماری اندکی افزایش می‌یابد.
• ژنتیک. وجود بعضی ژن‌ها حاکی‌از افزایش احتمال ایجاد دیابت نوع1 است. دربعضی موارد و معمولاً ازطریق کارآزمایی بالینی می‌توان برای تعیین آنکه اگر کسی دارای سابقه‌ی‌‌خانوادگی دیابت نوع1 است درمعرض افزایش خطر ایجاد این بیماری است تست‌ژنتیک انجام داد.
• منطقه‌‌جغرافیایی. میزان شیوع دیابت نوع ۱با دور شدن از خط استوا افزایش می‌یابد. میزان شیوع دیابت نوع۱ در فنلاند و ساردین در بالاترین حد و درحدود ۲تا۳ برابر میزان این بیماری در ایالات متحده و ۴۰۰برابر این میزان در مردم ونزوئلا است.
عوامل خطرساز احتمالی دیابت نوع۱ عبارتند‌از:
تماس با ویروس‌ها. تماس با ویروس اپشتین بار Epstein-Barr Virus ، ویروس کوکساکیCoxsacikie، ویروس اوریون یا سیتومگالوویروس سبب برافروختن شعله تخریب اتوایمون یاخته‌های جزیره‌یی می‌شود و یا ممکناست ویروس به‌طور مستقیم یاخته‌های جزیره‌یی را آلوده نماید.
استفاده زودرس از ویتامینD. نتایج پژوهش حاکی از آن است که ویتامینD دارای اثر حفاظتی در دیابت نوع۱ است. اما استفاده‌ی زودرس از شیرگاو که منبع رایج ویتامینD است با افزایش احتمال بروز دیابت نوع۱ ارتباط دارد.
سایر عوامل جیره‌‌غذایی. استفاده‌از اسیدهای چرب امگا۳ نیز تاحدی سبب حفاظت دربرابر دیابت نوع۱ می‌شوند. نوشیدن آب حاوی نیترات سبب افزایش خطر ایجاد این بیماری می‌گردد. مصرف فرآورده‌های لبنی به‌ویژه شیرگاو سبب افزایش احتمال این بیماری در شیرخوار می‌شود. افزون براین زمان واردکردن سرآل (غلات) به جیرهیغذایی نوزاد براین احتمال، تاثیر دارد. نتایج یک کارآزمایی بالینی حاکی‌از آن است که مناسب‌ترین زمان واردکردن غلات به جیرهیغذایی نوزاد در فاصله ۳تا۷ ماهگی است.
بعضی از عوامل خطرساز احتمالی دیگر عبارتند‌از:
• به‌دنیــا آمدن نـــوزاد از مادری که کمتر از ۲۵سال سن داشته باشد.
• به‌دنیا‌آمدن ازمادری که دچار پره‌اکلامپسی بارداری بوده است.
• با زردی به دنیا آمدن
• بلافاصله پس ازتولد دچار عفونت‌ریه شدن
دیابت نوع۱ بر اندام‌های اصلی بدن ازجمله قلب، عروق‌خونی، اعصاب‌چشم و کلیه‌ها تأثیر می‌گذارد. نگاهداری میزان قندخون در بیشتر موارد در‌حد‌طبیعی به‌صورتی مشخص از احتمال بروز بسیاری از عوارض می‌کاهد. عوارض درازمدت دیابت نوع1 به‌مرور زمان و به‌تدریج بروزمیکند. هرچه دیابت زودتر ایجاد شود و قندخون کمتر کنترل گردد، احتمال بروز عوارض بیشتر است. درنهایت، ممکناست عوارض دیابت ناتوان کننده یا حتی تهدید‌کننده‌ی زندگی باشد.
• بیماری قلب و عروق‌خونی. دیابت به صورتی فاحش احتمال بروز مشکلات مختلف قلب و عروق را افزایش می‌دهد، ازجمله بیماری سرخ‌رگ تاجی همراه درد قفسه‌ی‌سینه (آنژین)، حمله‌ی قلب، استروک، باریک شدن سرخ‌رگ‌ها (تصلب‌شرائین) و فشارخون بالا.
• صدمه عصبی(نوروپاتی). بالابودن مفرط قند به دیواره‌های رگ‌های ظریف خونی (مویرگ‌ها) که کار تغذیه‌ی اعصاب به‌ویژه درساق‌ها را برعهده دارند، صدمه وارد می‌آورد. این صدمه سبب احساس گزگز شدن، کرختی، سوزش یا دردی می‌شود که معمولاً از نوک انگشتان‌پا یا دست شروع شده و به تدریج به‌سمت بالا انتشار پیدا‌می‌کند. ضعف در کنترل قند خون سبب می‌شود تا بیمار درنهایت تمام حواس‌حسی خود را دراندام‌های مبتلا از‌دست بدهد. آزردگی اعصابی که روی لوله‌ی‌معده و روده تأثیر دارند سبب بروز مشکلات گوارش مانند تهوع، استفراغ، اسهال یا یبوست می‌شود. نتیجه‌ی این آزردگی درمردان به‌صورت سوءکار نعوظی است.
• آزردگی کلیه (نفروپاتی). درکلیه‌ها میلیون‌ها خوشه‌ی عروقی ظریف خونی وجود دارد که مواد‌زاید را ازخون تصفیه می‌کنند، دیابت به این سیستم ظریف تصفیه صدمه می‌زند. آزردگی شدید این سیستم به نارسایی کلیه یا بیماری مرحله‌ی پایانی غیرقابل بازگشت کلیه می‌انجامد و لزوم دیالیز یا پیوند کلیه را فراهم می‌آورد.
• آزردگی چشم. دیابت به‌رگ‌های‌خونی شبکیه صدمه می‌زند (رتینوپاتی دیابتی) و بالقوه سبب کوری می‌شود. همچنین، دیابت سبب افزایش احتمال بروز سایر بیماری‌های وخیم بینایی مانند آب‌مروارید cataract و آب سیاه glaucome می‌گردد.
• آزردگی پا. صدمه‌ی عصب در پاها یا ضعف جریان‌خون در پاها، احتمال بروز عوارض مختلف پا را افزایش می‌دهد. در‌صورت عدم‌درمان، بریدگی و تاول‌های پا ممکناست به عفونت‌های جدی بدل شود. صدمه‌ی شدید پا ممکناست به قطع انگشت‌پا یا حتی ساق‌پا نیاز داشته باشد.
• بیماری‌های پوست و دهان. دیابت سبب حساس‌شدن بیمار نسبت به مشکلات پوست ازجمله عفونت‌های باکتریایی و قارچی می‌شود. ممکن است عفونت‌های لثه نیز مایه نگرانی شود به ویژه اگر سابقه‌ی بهداشت دندان ضعیفی هم موجود باشد.
• پوکی‌استخوان. دیابت سبب پائین‌آمدن تراکم مواد‌معدنی استخوان نسبت‌به مقدار طبیعی شده و احتمال پوکی‌استخوان را افزایش می‌دهد.
• عوارض بارداری. بالابودن تراز قندخون هم برای مادر و هم جنین خطرناک است. وقتی دیابت به‌خوبی کنترل نشود احتمال سقط‌جنین، مرده‌زایی و نقایص زایمانی افزوده می‌گردد. درمادر، دیابت سبب افزایش احتمال کتواسیدوز دیابتـی، مشکلات دیابتی چشــم (رتینــوپــاتــی)، فشارخون نـــاشی‌از بـــارداری و پره‌اکلامپسی می‌شود.
• مشکلات شنوایی. غالباً درافراد مبتلا به دیابت اختلالات شنوایی بروز می‌کند.
ثبت نظر