شماره ۱۰۰۳
دکترمحمدعلی اشرف مدرس - داخلی
بسیاریاز مردم درمورد آلرژیهای شدید یا آنافیلاکسی نسبت به غذا، گزش حشره، دارو و سایر مواد رایج مطلب شنیدهاند ولی گاهی برای واکنش بیمار ابدا نمیتوان علتی یافت. این حالت را آنافیلاکسی ایدیوپاتیک idiopathic anaphylaxis مینامند. اما آیا این حالت واقعاً به معنای آن است که اینگونه افراد نسبت به «هیچ چیز» واکنش میکنند؟
درمورد افزایش آگاهی نسبت به این حالت کمتر شناخته شده و کمک به افراد مبتلا، برنامهی مبارزه با آنافیلاکسی اصول اساسی خود در مورد آنافیلاکسی ایدیوپاتیک را روزآمد کرده است.
آنافیلاکسی وخیمترین شکل واکنش آلرژیک است و درموارد وخیم، هلاکتبار است و بیشتر از آنچه تصور میشود شایعاست. تصور میشود که تنها آلرژی غذایی 1تا2٪ جمعیت بزرگسال و 4تا6درصد کودکان را گرفتار میکند و بنا به تخمینهای انجامشده، سالانه حدود 30.000 مورد بستری بهعلت آنافیلاکسی وجود دارد. در بعضی موارد، این واکنشها را ایدیوپاتیک مینامند زیرا حتی پس از تحقیقات شدید تشخیصی، علت متمایزی نمیتوان یافت.
نشانههای این آنافیلاکسی به ناگهان آغاز شده و باسرعت پیش میرود و ضایعات از راش خفیف گزنه، احساس قلقلک یا خارش در دهان گرفته تا ورم شدید صورت، گلو یا دهان، دشواری تنفس، درد شدید شکم، تهوع، استفراغ و درموارد شدید سقوط فاحش فشار خون (شوک آنافیلاکتیک) وجود دارد. این حالت، به ضعف و روی هم خوابیدن انجامیده و ممکناست سبب ایجاد احساس مرگ در شرف وقوع دربیمار شود. بهدنبال این حالت، کلاپس وناخودآگاهی بروز میکند و واکنشهایی با این وخامت حتی درصورتیکه درست با آدرنالین درمان نشود، مهلک خواهد بود.
پشـتپـرده آنافیـــلاکسی ایدیوپاتیک:
این حالت تشخیصی جدی و درمانده کننده به دو علت اساسی بروز میکند. نخست آنکه عامل شعلهورکنندهیی را نمیتوان شناسایی کرد زیرا درعینحال که ممکناست یک عامل شعلهورکنندهی خارجی موجود باشد (مثل غذا) اما نتایج آزمونهایی که انجام میشود، چیزی نشان نمیدهد. دوم آنکه این حالت ممکناست به این معنا باشد که ابداً عامل شعلهورکنندهی خارجی وجود ندارد و علت این حالت افزایش موقتی واکنشپذیری دستگاه ایمنی بدن است. اما اگر عامل شعلهورکنندهی خارجی موجود باشد، باید یکی از چند احتمال زیر را در نظر گرفت:
• غذا را بهعنوان مشکوک اول بــاید درنظــر داشت بهویـــژه غذاهایی که کمی پیشاز شروع حمله مصرف شدهاند.
• لوبیا گرگی Lupin. برای تهیهی آرد که درخوراکیهای تنوری مانند خمیرها، پایها، پنکیکها و در پاستا مورد استفاده است ازدانهی بعضــی انـــواع لوبیــاگرگی استفاده میشود.
• لاتکس که درهزاران جنس روزمرهی مورد استفاده یافت میشود و آلرژی لاتکس در 25سال گذشته روبهفزونی است .
• آرد آلوده به مایت mite. این حالت را دراصطلاح نشانگان پنکیک pancake syndrome مینامند. اصطلاح طبی این حالت عبارت است آنافیلاکسی مایت خوراکی oral mite anaphylaxis. این نوع آنافیلاکسی کمی پساز مصرف غذاهایی بروز میکند که از آردگندم آلوده به مایت تهیه شدهاند.
• آنافیلاکسی یا کهیر ناشیاز سرما. درموارد نادری این نوع آنافیلاکسی با لرز ایجاد میشود. یکی از نمونه مثالهای این مورد دختر بچهی 9سالهیی بود که ضمن شنا در آب سرد دچار کهیر شده(کهیر در سراسر بدن) و آگاهی خود را از دست داد. بلافاصله، این دختر را از آب بیرون آوردند و حالش بهجا آمد. این دختـر، دو سال قبل از این رویـــداد ســابقـهی رخدادهای متعدد کهیـر ضمن شنـــا در آب گـرم نشده داشت (Fernandosl سال 2009).
چه باید کرد؟
متأسفانه باید گفت که دراین زمینه، کارخاصی نمیتوان انجام داد و این امر غمانگیز است زیرا نظر به آنکه علت بروز آنافیلاکسی ایدیوپاتیک معلوم نیست به این جهت نمیتوان اقدام احتیاطی دراین مورد بهکار گرفت. درصورتیکه نشانههای شبه آلرژی وجود داشته باشد ولی علت معلوم نباشد، آنچه با اهمیت است آنکه شرح جزئیات حال باتوجه به زمان، تاریخ، محل، مصرف چیزی و فعالیت در ساعاتی که به بروز واکنش منتهی شده، یادداشت شود. تمامی این جزئیات برای ساخت تصویری ازاین مشکل و احتمالاً شناسایی سرنخ آن سودمند خواهد بود.
ثبت نظر