بوتولیسم botulism یک حالت نادر ولی وخیمی است که به‌علت توکسین (سم toxin)های حاصل از باکتری‌هایی موسوم به کلوستریدیوم بوتولینومClosteridium botulinum ایجاد می‌شود.
بوتولیسم به چندین شکل دیده می‌شو د ولی سه نوع اصلی آن عبارتنداز:
• بوتولیسم شیرخواران. شایع‌ترین شکل بوتولیسم است و پس‌از رشد هاگ‌های باکتریال کلوستریدیوم بوتولینوم در مجرای روده‌ی شیرخوار ایجاد می‌شود. این حالت به طور مشخص میان سن 2تا6 ماهگی بروز می‌کند.
• بوتولیسم غذایی. در محیط‌هایی که اکسیژن کم است مثل غذاهای کنسرو شده، باکتری‌های مضر رشد کرده و در محیط‌توکسین تولید می‌کنند.
• بوتولیسم زخم. درصورتی‌که این باکتری‌ها از بریدگی وارد زخم شوند، سبب بروز عفونت خطرناکی می‌گردند که توکسین تولید می‌کند.
تمامی انواع بوتولیسم مهلک هستند و از اورژانس‌های طب محسوب می‌شوند.
بوتولیسم غذایی:
شناسه‌ها و نشانه‌های بوتولیسم غذایی به‌طور مشخص در فاصله‌ی 18 و 36 ساعت پس‌از ورود سم به بدن آغاز می‌شود ولی ممکن‌است از چنـد ساعت تـــــا چندین روز، برحـسب مقـدار توکسین خورده شده طول بکشد. شناسه‌ها و نشانـه‌های بوتولسیــم غذایی food borne botulism عبارتنداز:
• دشواری بلع یا سخن گفتن
• خشکی‌دهان
• ضعف صورت در هردو سمت
• تاری دید یا دوبینی
• افتادن پلک
• اختلال تنفس
• تهوع، استفراغ وکرامپ شکم
• پارالیزی
بوتولسیم زخم:
بیشتر افرادی که دچار بوتولسیم زخم wound botulism می‌شوند روزانه چندین‌بار دارو تزریق می‌کنند، بنابراین دشوار است که تعیین کرد چه مدت برای ایجاد شناسه‌ها و نشانه‌ها بعد‌از ورود توکسین به بدن وقت لازم است. این حالت درآن افرادی که تار هروئین سیاه تزریق می‌کنند، بسیار زیاد دیده می‌شود. شناسه‌ها و نشانه‌های بوتولیسم زخم عبارتنداز:
• دشواری بلع یا سخن گفتن
• ضعف صورت در هر دو سمت
• تاری دید یا دوبینی
• افتادن پلک
• اختلال تنفس
• پارالیزی
بوتولیسم شیرخواران:
درصورتی‌که بوتولسیم شیرخواران مرتبط با خوراکی مانند عسل باشد، معمولاً مشکلات ظرف 18تا 36ساعت پس‌از ورود توکسین به بدن نوزاد آغاز می‌شود. شناسه‌ها و نشانه‌ها عبارتنداز:
• یبوست (غالباً نخستین شناسه)
• به‌علت ضعف عضلانی و اختـلال درکنترل سر، حـرکات شل است
• گریه ضعیف
• آغالش‌پذیری
• آبریزش از دهان
• افتادن پلک
• خستگی
• دشواری در مکیدن یا تغذیه
• پارالیزی
معمولاً بعضی شناسه‌ها و نشانه‌ها در بوتولیسم وجود ندارند ازجمله بالارفتن فشارخون یا سرعت قلب، عدم وجود اغتشاش فکر و تب. اما گاهی تب دربوتولیسم زخم دیده می‌شود.
بوتولیسم شیرخواران:
پس‌ازمصرف هاگ باکتری نوزاد دچار بوتولیسم شیرخواران می‌شود. سپس باکتری درمجاری روده رشد کرده و تکثیر می‌یابد و توکسین می‌سازد. مبدا بوتولیسم در شیرخواران ممکن‌است عسل باشد ولی به احتمال زیاد تماس با خاک‌آلوده به باکتری‌هم سبب بیماری می‌گردد.
بوتولیسم غذایی:
منشاء بوتولیسم غذایی غالباً غذایی است که به‌صورت کنسرو‌شده به خانه برده می‌شود و محتوای اسیدی آن کمک است مانند باقلاسبز، ذرت و چغندر. منشاء شایع این ناخوشی در آلاسکا، خوراکی‌های دریایی تخمیر شده‌است. اما این بیماری دراثر مصرف فلفل‌چیلی، سیب‌زمینی تنوری و سیر دم‌کرده در روغن نیز به‌وقوع پیوسته است. وقتی غذای حاوی این توکسین مصرف می‌شود، عملکرد عصب از هم می‌گسلد و فلج ایجاد می‌گردد.
بوتولسیم زخم:
وقتی باکتری کلوستریدیوم بوتولینوم احتمالاً ازطریق صدمه‌یی که بیمار متوجه آن نیست وارد زخم می‌شود، تکثیر شده و توکسین تولید می‌کند. بوتولیسم زخم درچند دهه‌ی اخیر در افرادی فزونی گرفته است که هروئین تزریق می‌کنند و ممکن‌است این تزریق حاوی هاگ‌های باکتری باشد.
منافع تزریق توکسین بوتولینوم؟
ممکن‌است تعجب‌آور باشد که چیزی سمی هرگز بتواند نافع باشد ولی دانشمندان دریافته‌اند که تأثیر فلج‌کننده‌ی سم بوتولینوم botulinum این سم را دربعضی موقعیت‌ها سودمند می‌سازد.
از مدتها پیش سم بوتولینوم برای کاهش چروک مورد استفاده بوده است و این تأثیر با پیشگیری از انقباض عضلات زیر پوست و نیز درموارد بیماری‌های طبی انجام می‌شود مثل موارد اسپاسم پلک و تعریق شدید زیر بغل. اما درموارد نادری، این تزریق سبب بروز عوارض جانبی وخیم‌مانند پارالیزی ماهیچه می‌شود که به فراتر از منطقه‌ی تحت‌درمان گسترش می‌یابد.
ازآنجا که سم بوتولینوم بر کنترل ماهیچه درسراسر بدن تأثیر می‌گذارد، ممکن‌است سبب بروز عوارض متعدد شود. خطر بلافاصله‌ی این سم آن است که بیماری نمی‌تواند نفس بکشد که این حالت خود شایع‌ترین علت مرگ دربوتولیسم به‌شمار می‌آید. سایر عوارضی که ممکن‌است به بازتوانی نیاز داشته باشد عبارتند از:
• دشواری در تکلم
• اختلال در بلع
• ضعف درازمدت
• خستگی
• کوتاهی نفس
برای تشخیص بوتولیسم، بیمار ازنظر شناسه‌های ضعف ماهیچه‌یی یا پارالیزی بررسی خواهد شد مانند افتادن پلک‌ها و صدای ضعیف.پزشک همچنین در‌مورد غذاهایی که ظرف چند روز گذشته مصرف شده سوال خواهد کرد و خواهد پرسید آیا ازطریق زخم بیمار درمعرض باکتری قرارگرفته است.
درموارد بوتولیسم احتمالی شیرخوار، پزشک ممکن‌است سوال‌کند آیا به شیرخوار اخیراً عسل داده شده است و آیا شیرخوار دچار یبوست یا شلی حرکات است.
آنالیز خون، مدفوع یا ماده‌ی استفراغ شده ازنظر وجود مدرک وجود توکسین به تأیید تشخیص بوتولیسم شیرخوار یا غذایی کمک می‌کند ولی ازآنجا که به دست آوردن نتایج این آزمون‌ها چند روزی به درازا می‌کشد، به این جهت معاینه‌ی بالینی از وسایل اولیه تشخیص است.
درموارد بوتولیسم غذایی، گاهی پاکسازی دستگاه گوارش از طریق القای استفراغ و تجویز دارو برای ایجاد حرکات در روده انجام می‌شود. درصورت وجود بوتولیسم در زخم، ممکن‌است لازم باشد بافت عفونی با جراحی برداشته شود.
آنتی‌توکسین:
درصورتی‌که بوتولیسم غذایی یا زخم زود تشخیص داده شود، تزریق آنتی‌توکسین سبب کاهش احتمال بروز عوارض می‌شود. آنتی‌توکسین به توکسین موجود در گردش خون می‌چسبد و جلوی بروز صدمه به اعصاب را می‌گیرد. اما با تزریق آنتی‌توکسین نمی‌توان صدمه‌ی به‌وجود آمده را ازبین برد. خوشبختانه، اعصاب ترمیم می‌شوند. بسیاری از بیماران به‌طور کامل بهبود می‌یابند ولی ممکن‌است چند ماهی طول بکشد و به درمان بازتوانی گسترده نیاز دارد.
در درمان شیرخواران، از یک نوع متفاوت دارو به نام ایمون گلبولین بوتولیسم استفاده می‌شود.
کمک به تنفس:
درصورتی‌که مشکلات تنفسی وجود داشته باشد لازم است چند هفته‌یی تهویه‌ی مکانیکی انجام شود. تا آثار توکسین به‌تدریج زایل شود. دستگاه تهویه، هوا را ازطریق لوله‌یی که از راه بینی یا دهان وارد مجاری هوایی شده است با فشار به درون مجاری هوایی می‌فرستد.
بازتوانی:
با بهبود حال بیمار، ممکن‌است به درمان برای بهبود سخن گفتن، بلع و سایر کرده‌های درگیر شده در بیماری نیاز باشد.
استفاده از تکنیک‌های مناسب بسته‌بندی غذا:
وقتی خوراکی‌ها درمنزل بسته‌بندی می‌شود تا درزمان مناسب مورد استفاده قرارگیرد باید مطمئن شد که هر نوع جرم بوتولیسم ازبین‌رفته است.
• این نوع غذاها را با فشار در 121 درجه سانتی‌گراد (250درجه فارنهایت) حداقل به‌مدت 30 دقیقه باید پخت.
• پیش‌از مصرف، اینگونه خوراکی‌ها باید به‌مدت 10دقیقه در آب بجوشد.
آماده‌کردن و نگاهداری مطمئن غذا:
• درصورتی‌که ظرف‌غذا برآمده باشد و بوی بد دهد نباید مصرف شود. اما با مزه و بو همیشه هم نمی‌توان گفت چیزی به کلوستریدیوم بوتولینوم آلوده است. بعضی از سویه‌ها سبب بدبویی یا برگشتن طعم غذا نمی‌شوند.
• اگر سیب‌زمینی پیش‌از پختن درفویل پوشانده می‌شود، برای مصرف باید گرم خورده شود یا دریخچال نگاهداری شود نه دردرجه حرارت اتاق.
• سیر یا گیاهان سرخ‌شده در روغن در یخچال نگاهداری شوند.
بوتولیسم شیرخواران:
برای کاهش خطر بوتولیسم شیرخواران به نوزادان کمتر ازیک سال، حتی برای چشیدن عسل داده نشود.
بوتولیسم زخم:
برای پیشگیری از بوتولیسم زخم و سایر بیماری‌های وخیم خون‌زاد، هرگز ماده‌ی‌مخدر خیابانی را نباید تزریق یا استشمام کرد.
ثبت نظر