آزمایش خون برای تشخیص سرطان کولورکتال

سرطان کولون و رکتوم (کولورکتال) سومین سرطان متداول در جهان و دومین عامل مرگ‌و‌میر ناشی‌از سرطان در جهان است. اگر این سرطان سریع تشخیص داده شود شانس درمان آن بالا است، اما تشخیص سریع آن  قطعی نیـست. محـققان VIB و KU  Leuven (همراه با مراکز سرطان شناسی مختلف اروپایـی ازجمله (UZ Leuven) بیومارکرهایی را مشخص‌کرده‌اند که می‌توانند در آزمون تشخیصی جدیدی نقش داشته باشند. این امر شناسایی سرطان کولون و رکتوم را در مراحل اولیه با استفاده از یک آزمایش خون ساده میسر می‌کند.

دکتر: Max Mazzone از (I(VIB/KU Leuven اظهارمی‌دارد: «این تحقیق نشان‌می‌دهد که دستیابی به درک کامل از نقش سیستم ایمنی بدن در سرطان تا چه حد اهمیت دارد. در‌این‌مورد، امیدواریم که این آگاهی به آزمایشی جدید و حساستر در جهت شناسایی سرطان کولون و رکتوم در مراحل اولیه منجر شود، و به‌این‌ترتیب بیماران بیشتری درمان شوند. امیدوارم که بزودی شریکی صنعتی پیدا کنیم تا در دستیابی به مراحل بعدی یعنی اجرا و گسترش این آزمایش به ما کمک کند.»

سرطان کـولـون و رکتــوم یک مشکل پزشکی رو به رشد:

در سال2012، به طور کل درسراسر دنیا ۱/۴ میلیون انسان مبتلا به سرطان کولون و رکتوم تشخیص داده شده بودند و انتظار می‌رود که تا سال۲۰۳۵ این رقم به ۲/۴میلیون افزایش یابد. این شرایط هر‌ساله افراد بیشتری را تحت‌تأثیر قرارمی‌دهد. سرطان کولون و رکتوم اگر در مراحل اولیه تشخیص داده شود، خیلی راحت قابل‌درمان است و شانس درمان آن در حدود 95درصد است. اما اگر در مراحل پایانی تشخیص داده شود،‌ شانس بقا تا 5سال بعد‌از تشخیص بیماری کمتر از 10درصد است. بنابراین، توانایی تشخیص این بیماری در مراحل اولیه خیلی اهمیت دارد و مشکل اصلی همین‌جا است.

غربالگری جمعیت:

هیچ دستورالعمل جهانی خاصی برای غربالگری وجود ندارد، اما از آنجایی‌که تشخیص زودهنگام اهمیت زیادی دارد، اقدامات ملی متعددی برای غربالگری جمعیت در‌این‌زمینه انجام می‌شوند. به طور مثال، در (Flanders) از گروه جمعیتی بین 56 تا 74 سال دعوت می‌شود تا ازطریق «آزمایش‌خون مخفی مدفوع به روش ایمنی شناختی» (iFOB) مورد آزمایش قرار‌گیرند، که خون را در مدفوع تشخیص می‌دهد. اگر این آزمایش مثبت باشد باید کولونوسکوپی انجام شود تا وجود سرطان یا پولیپ‌های پیش‌سرطانی (Premalignant) تایید شود.

هرچند آزمایش(iFOB)بهترین آزمایش موجود است، اما حساسیت آن در حد خیلی خوبی نیست (suboptimal). به بیان دیگر آزمایش موجود، تمام موارد سرطان کولون را شناسایی نمی‌کند و ما نیاز به آزمایشی داریم که قطعیت بیشتری داشته باشد و سرطان کولون را در مراحل اولیه شناسایی کند و در عین حال برای تمام جامعه قابل دسترس باشد. اگر این کار با یک آزمایش خون ساده میسر شود، بی‌میلی موجود بین بیماران نسبت به آزمایش مدفوع را کاهش می‌دهد.

سیستم ایمنی به سرطان واکنش نشان می‌دهد:

اگر به سرطان مبتلا باشیم، سیستم ایمنی بدن به آن واکنش نشان می‌دهد و تلاش می‌کند تا سلولهای سرطانی را از بدن ما خارج کند. در این فرآیند نقش خاصی به نوع بخصوصی از گلبولهای سفید یعنی مونوسیتهای خون محیطی اختصاص می‌یابد. از زمانی که سلولهای سرطانی کولون و رکتوم در بدن ظاهر می‌شوند مونوسیت‌های خون‌محیطی به مواد ترشح شده از سلولهای سرطانی واکنش نشان می‌دهند.

دکتر Alexander Hamm از مؤسسه‌ی تحقیقاتی فوق اظهارمی‌دارد: «مواد ترشح شده از سلولهای سرطانی، ژنهای خاصی را در مونوسیت‌ها فعال می‌کنند. اکنون این ژن‌ها را شناسایی کرده‌ایم و این ژنها می‌توانند به کمک خون‌گیری با تکنیک‌های استاندارد در جهت تشخیص سرطان کولون و رکتوم مفید واقع گردند».

دکتر‌ Hans Prenen از(UZ Leuve) بیان می‌دارد: «این آزمایش جدید به احتمال زیاد حساس‌تر خواهد بود، چون به طور مستقیم تغییرات ایجاد شده توسط تومور را شناسایی می‌کند و فقط به وجود خون در مدفوع تکیه ندارد. امتیاز دیگرش این است که فرآیند هنگامی انجام می‌شود که تومور در‌حال شکل‌گیری است، یعنی اولین مراحل تشکیل تومور. از آنجایی که این آزمایش بر نحوه‌ی پاسخگویی بدن نسبت به حضور سلول‌های سرطانی کولون و رکتوم تکیه دارد، حتی پس‌از خارج کردن تومور اولیه برای شناسایی متاستازهای دوردست نیز کاربرد دارد. این پتانسیل منحصربه‌فرد باعث می‌شود که پس‌از برداشتن تومور اولیه‌ی بیمار ازطریق جراحی، این آزمایش ابزار معتبری برای پیگیری‌های بعدی بیمار محسوب شود».

مجموعه بیومارکرهای شناسایی شده:

برای شناسایی ژنهای درگیر در این پروژه، (Hans Prenen (UZ Leuven و همکارانش از مراکز سرطان‌شناسی در بروکسل، هایدلبرگ، و رُم نمونه‌هایی را از بیماران جمع‌آوری کردند. این کار به گروه محققان به رهبـری دکتــر (Max Mazzone  (VIB/KU Leuven اجازه داد تا ۴۳ژن مرتبط با این مورد را شناسایی کنند.

Wouter Van Delm از تشکیلات (VIB NucleomicsCore) اظهار می‌دارد: « از آنجایی‌که واردکردن 43‌ژن مختلف در یک آزمایش تشخیصی بیش‌از‌حد زیاد است، آنچه اهمیت دارد این است که مجموعه ژن‌های محدودتری از این بین انتخاب شوند که دارای همان ارزش پیش‌آگهی و تشخیصی باشند. در نهایت موفق شدیم مجموعه‌ای ۲۳ژنی را تدوین کنیم، اما همچنان در تلاش هستیم که باز هم این تعداد را کاهش دهیم».

در‌حال‌حاضر مشکلی که در مقابل محققان قرار‌دارد این است که با استفاده از حداقلی از این مجموعه بیومارکرها یک آزمایش طراحی کنند. آنها برای طراحی و اجرای این آزمایش به دنبال یک شریک صنعتی هستند.

Ref: VIB/KVB Leuven/VZ leuven research Division 30.March 2015