آشنــایــی با ارتــفکت‌ها در سونوگرافی به جلوگیریاز اشتباهات کمک می‌نماید.
Knowledge of Artefact Helps Prevent Errors
کاربرد سونوگرافی برای تشخیص بیماری‌ها خیلی سریع در حال پیشرفت می‌باشد.
علت آن مزایای آن مثل هزینه‌ی کم، وسعت کاربرد مناسب آن، نداشتن اشعه‌ی یونیزان است، باید قبول کرد که اولتراسوند تشخیصی وابستگی زیاد به کسی دارد که آن را انجام می‌دهد . در نتیجه پزشک یا سونوگرافر ... باید اطلاع و شناخت زیاد داشته باشد تا بیماری‌ها را از ارتفکت تشخیص بدهد که سبب اشتباه نشود.
Misplaced and Misrepresented structures can be confused with pathology
این ارتفکت‌ها در gray scaleو داپلر با مکانیسم‌ها و علل مختلف به‌وجود می‌آید .با پیشرفت سریع و خارق‌العاده در تکنولوژی دستگاههای سونوگرافی و معرفی کنتراست در سونوگرافی منجر به ارتفکت‌های جدید شده که قبلاً شناخته شده نبود و در‌نتیجه ممکن‌است خطرناک باشد .برای ایجاد ارتفکت در سونوگرافی قسمت‌های مختلف دستگاه‌ها که سبب به‌وجود آمدن تصویر از نسوج و اعضاء می‌گردد عامل مهمی می‌باشد تا سبب اشتباه در تصویر واقعی ،حذف تصویر و در نتیجه محل عضو ، اندازه و شکل واکوژنیسیته نشود.
بیشترین ارتفکت در Doppler Gray Scale اولتراسوند به واسطه‌ی خصوصیت امواج فوق صوتی به وجود می‌آید باید دانست که امواج‌صوتی به مثلRazor-Thin یکنواخت نیست.
چهار فرضیه راجع به خصوصیت امواج صوتی در Gray Scale سونوگرافی درست نمی‌باشد.
1-Sound Beam is Narrow and Uniform in Width and Intensity in Both the (Image Plane and Orthogonal plane)
2ـ Attenuution: کاهش امــواج صــوتی در نســوج یکنواخت می‌باشد.
3ـ:Speed of Sound عبور امواج صوتی در نسوج و محیط‌های مختلف بـرای تصویــربــرداری یکسان است .
۴ـ Beam Travels عبور امواج صوتی از نسوج مستقیم و دارای مسیرStraight line بوده و سونوگرافی کننده تصور می‌کند که امواج صوتی به مثل اشعه‌ی لیزر نسوج را به‌طور یکنواخت در دو plane عبور نموده قطع می‌کند ولی باید بدانیم که خصوصیت امواج نزدیک ترانسدیوسر پیچیده می‌باشد. در ناحیه‌ی فوکوس‌شده باریک شده و بعد پخش یا spreadout بعداز کانون میشود.
Intensity : شدت امواج در مرکز بیشترین و به تدریج در لبه دو Planes کمتر می‌باشد.
Lateral Beam- Thickness: ایجادSmall Reflector به‌شکل خطوط اکوژن دیده میشود و شکل نقطه ندارد.
این اکوی ایجاد شده بستگی به ضخامت قطع و ایجادکننده‌ی اکو دارد. گاهی این اکوها آنقدر شدید بوده که قوی‌تر از اکوئی می‌باشند که در مرکز امواج به‌وجود می‌آیند در نتیجه این ارتفکت سبب کاهش رزولوشن فضائی بین دو جسم میشود برای اینکه اگر جسم موردنظر به شکل دو نقطه باشد داخل تصویر اکوژنیک خطی قرار گرفته و قابل تشخیص و بررسی نمی‌باشد.
دستگاه سونوگرافی سرعت امواج فوق صوتی را به‌طور متوسط 1540متر در ثانیه تنظیم می‌کند ولی در‌حین عبور امواج از نسوج، سرعت آنها متفاوت می‌باشد. برای مثال چربی 1450 و ژل سیلیکون 600متر در ثانیه است .این در نسوج طبیعی مشکلی ایجاد نمی‌کند ولی در بیماری چرا سبب کــاهش کیفـیت تصویــر و رزولوشن میشود.
مقدار کمی از اکوی برگشتی ممکن‌است مجدداً داخل نسوج به واسطه‌ی ترانسدیوسر ارتفکت یا منعکس شود و مجدداً reflect شود. این رفت و برگشت ایجاد shost image می‌کند که هرچقدر عمیق‌تر باشد این ارتفکت بیشتر میشود. هرچقدر مسیر امواج نسوج یاریفلکشن بیشتر باشد این ارتفکت بیشتر میشود. هرچقدر مسیر امواج نسوج یا ریفلکشن بیشتر باشد این ارتفکت بیشتر تکرار میشود بــه‌تـــدریـج ایــن اکــوها ضعیفتر می‌شوند.
در مواقعیکه نسوج ریفلکتیو به شکل خطوط موازی هستند اکوی ایجاد شده به‌شکل noiselike veil به‌شکل ارتفکت نورپرده درnear field دیده میشود.
در هارمونیک ایماژینگ این ارتفکت دیده‌نمی‌شود چون هارمونیک از نسوج عمقی است ولی ارتفکت نور پرده دیده نمی‌شود چون درهارمونیک کیفیت انکسار دیده نمی‌شود.
هراکوی برگشتی به ترانس دیوسر ضعیفتر از اکوی قبلی و باریک‌تر می‌باشد و در‌نتیجه ارتفکت comet tail likeیاring down ارتفکت به‌وجود می‌آید. این ارتفکت در خلف اجسام فلزی یا پلاستیک Bubbles-small gas و کیست کوچک می‌باشد.
A.Mirror Image ممکن‌است در مواقعیکه امواج منعکس میشود توسط یک سطح صاف با خاصیت انعکاس زیاد )دیافراگم (جاییکه اکوی نسوج کبد داخل قفسه‌ی صدری قرار می‌گیرد و تصور می‌گردد که در پارانشیم ریه ضایعه‌ای هست درصورتیکه این تصویر یک ارتفکت می‌باشد. این در صورتی است که زاویه‌ی تابش عمود بر دیافراگم باشد90درجه. امواج مثل نور و حتی از دو محیط با سرعت متفاوت عبور می‌کند و می‌شکند refracted همان طوری که نور در منشور منحرف شده نسوج که دارای دو سرعت متفاوت در مسیر امواج صوتی قرار می‌گیرند مثل fat و نسوجی که دارای آب زیاد می‌باشند چنین انکساری دیدهمیشود و جای نسوج یا عضو عوض میشود این خاصیت منشور در بدن ما وقتی ظاهر میشود که چربی شکل مثلثی در مرکز جدار شکم باشد ممکن‌است یک تصویر خیالی به‌وجود آورده در‌صورتی اگر پروب را تـــغییر محل بدهیم از بین می‌رود.
Equipment Issues: تا بهحال ارتفکت‌هایی که شرح داده شد تفاوت بین اکوی غیرواقعی و واقعی actual بود اما سیستم الکتریکی در دستگاه اولتراسوند ممکن‌است ایجاد noiseکند. این noise ساخته شده ممکن‌است از یک ماشین با سیستم الکترونیکی روی دستگاه دیگر بر اثر electrical interference به‌وجود آید و به‌شکل خطوط یا flashes دیده میشود .این نویز به شکل اکوهای ضعیف در اعضای عمقی بدن بدون اکو مثل مثانه دیده میشود. چرا برای اینکه مجبور هستیم برای اعضای عمقی امـــواج را تقــــویت یا amplificate نمائیم.
یکی دیگر از عللی که توسط دستگاه ایجاد ارتفکت می‌نماید در درمان Processing سیگنال‌ها می‌باشدبه دلیل range ambiguity وقتی این ارتفکت ایجاد میشود که هنوز اکوی اولین پالس نرسیده پالس دیگر به بدن وارد میشود زمان تابش امواج صوتی کوتاه بهطوریکه بین دوپالس تابیده میشود قبل از این که اکوی پالس اولی برسد برای اینکه گاهی رایولوژیست یا سونوگرافر اکوی قسمت محیطی را به اندازه‌ی مرکز امواج می‌داند در‌نتیجه اشتباه در تشخیص می‌گردد. برای مثال اکوی زیاد از گاز روده‌ها که گاهی در داخل کیسه‌ی صفرا سبب اشتباه شده و تشخیص سنگ را می‌دهند و رفع این اشتباه آسان است چون مقدار کم گاز رودهیکوچک در قطع طولی ممکن‌است سبب اشتباه در کلدوک شده و اشتباها سنگ کلدوک مطرح گردد. اگر روی قطع‌های طولی و عرضی و مایل این تصویر دیدهشد می‌توان ارتفکت را رد کرد و به تصویر واقعی رسید.
Side or grating lobes: ممکن‌است ایجاد شکل دیگری در تصویر سونوگرافی داشته باشد و این در‌صورتی است که شدت امواج صوتی )که حدود10٪ از انرژی امواج صوتی می‌باشد (علت آن بهواسطهی زاویه‌ای است که امواج در side lobe دارند. اگر ریفلکتور قوی دراین10٪ انرژی قرارگیرد ایجاد اکوئی زیاد نموده به شکل یک ساختمان تشریحی درمی‌آید.
side lobe اگر هیپواکو باشد و روی یک تصویر واقعی قرارگیرد ممکــناست ایجاد کاهش رزولوشن کند.
Attenuation: بهمعنای این است که امواج بهمقدار کمی به اعضای عمیق می‌رسد عامل آن در کاهش کیفیت جذب یا Absorption و علت آن انعکاس یا reflection است امواج جذب می‌شوند و بهمقدار کمی منعکس می‌گردند. امواج بهتدریج که درعمق پیش می‌روند این کاهش را می‌توان با افزایش امواج از طریق دستگاه سونوگرافی جبران نمود این افزایش یا amplfication وقتی وارد بدن میشود برای تمام قسمت‌ها ثابت بوده ولی کاهش در نسوج مختلف متفاوت بوده و آن وقت ارتفکت به‌وجود می‌آید.
Acoustic Enhancement: افزایش امواج فوق صوتی در خلف اعضائی که دارای low attenutation بوده که اکثرا در اعضائی که محتوی مایع هستــند دیــده می‌شــود مثل کیست‌ها، کیسه‌ی صفرا و عروق بزرگ، این ارتفکت را خیلی بهتر رادیولوژیست متوجه میشود تا اینکه از آن واهمه داشته باشد .این ارتفکت به شکل خطوط هیپراکو در خلف کیست‌های سطحی به خصوص کیست‌های کوچک که با این ارتفکت بهتر تشخیص داده میشود تا اینکه کیست تشخیص داده شود. همه گمان می‌کنند که افزایش امواج فوق صوتی در خلف نسوجی که هیپواکو یا امواج را کم منعکس می‌کنند دیده میشود ولی باید دانست که این علامت در نسوجی دیده میشود که مقدار جذب اشعه نسبت به نسوج مجاور کمتری دارند. حتی اگر هیپراکو باشند مثل همانژیوما و آنژیومیولیپوما که در سونوگرافی اکوژن ترازنسوج مجاور بوده ولی در خلفـشـان افـزایش امواج فوق صوتی در اکثر موارد دیده میشود.
اکوسیستیک شادوacoustic shadow که در سونوگرافی به شکل یک باند سیاه در خلف مناطقی از نسوج تضعیف‌کننده‌ی امواج دیده میشود به دلیل جذب بالای نسوج مثل) فیبروز مثل لیگمان‌ها (یا انعکاس زیاد) مثل مواردی‌که نسوج نرم و گاز مجاور هم هستند) در سنگکلیه و کیسه‌ی صفرا شادو ممکن است یونیفورم سیاه cleanو ممکن‌است dirty shadow باشد که با مکانیسم reverbriation به‌وجود آید شادو ممکن‌است به‌شکل یک باند سیاه و باریک در خلف rounded edges در هرعضو یا نسجی به‌وجود آید.
علت این ارتفکت مشخص نیست. shadow ممکن‌است در خلف curved surfaces گردن کیسه‌ی صفرا ممکن‌است با سنگ ثابت شده در این ناحیه اشتباه شود.
speed and direction سرعت امواج فوقصوتی درجهت و میزان:
نمی‌دانیم زمان رفت و برگشت این پالس چقدر است با کاهش P.R.F این ارتفاکت ازبینمیرود مثل گاز کولون داخل مثانه که شبیه تومور می‌ماند. علل دیگری که ممکن‌است توسط دستگاه به‌وجود آید ضایعات کابل پروب می‌باشد که به شکل باندهای سیاه مشاهده میشود.
ارتفکت در داپلر :بعضی از ارتفکت‌ها مخصوص داپلر می‌باشد الیازینگ aliasing که بیشترین ارتفکتی می‌باشد که در داپلر دیده میشود موقعی ظاهر میشود که P.R.F خیلی پایین بوده و تناسبی با شیفت فرکانسی که محل سمپل Sample به‌وجود آورده نداشته باشد دراین صورت اگر پالس داپلر انجام می‌دهیم یا اسپکتر نداریم یا اگر هست زیر base line بوده و در کالرداپلر نمای موزائیک را دارند یا شبیه همین به‌وجود می‌آید وقتی که Gain خیلی بالا بوده) سیستم over load) بوده و زاویه‌ی داپلر خیلی پایین است یا gain خیلی پایین است در‌نتیجه جهت جریان خون مشخص نیست بعضی از دستگاه‌ها وقتی PRF بالاست دارای چند GAITدر پالس داپلر می‌باشند جریانی را که اسپکتر داپلر نشان می‌دهد ممکن‌است نشان‌دهنده‌ی یک عروق قرارگرفته در داخل یک GAIT باشند.
برای اینکه یکیاز GAITها برای عروق سطحی و دیگری برای عروق عمقی مثل وریدپورت می‌باشد Blooming ارتفکت ممکن‌است در کالرداپلر دیده شود.
در کالرداپلر این ارتفکت خارج از مرز یا جدار عروق دیده میشود که عامل آن reverbration یاGain بالاست این ارتفکت ممکن‌است سبب شود ترومبوز در ورید پورت دیده نشود لذا بههمیندلیل است که کالرداپلر ممکن‌است ترومبوز ورید ساق پا را نشان ندهد.
ارتفکت ناشیاز حرکت نسوج سبب میشود تا جریان خون دیده نشود بیشتر این ارتفکت در بالای شکم به دلیل حرکات تنفسی است. این حرکت نسوج در کالرداپلر سبب اشکال و ناراحتی می‌گردد و در پاورداپلر این ارتفکت خیلی واضح و مشخص است. در مناطق هیپراکومثل لیگمان‌ها یافاشیاها جائی که می‌تواند شبیه به جریان عروق شود با پالس داپلر اسپکتر می‌توان تشخیص این تصویر هیپراکو را از عروق بدهند. ارتفکت ناشیاز حرکات نسوج را می‌توان در اطراف عروق بزرگ دید جائیکه نبض از جدار عروق ترانس میت میشود به نسوج مجاور آن این لرزش‌ها به‌وجود می‌آید. وقتی که در عروق به هر دلیلی turbulence داریم و ایجاد موزائیک با کالر میشود این ارتفکت در خلف مناطق هیپراکوی کوچک ایجاد میشود مثل سنگ در کلیه CA در نسوج که رل یک ریفلکتور را دارند دیده میشود و یا در مواقعی که جسم خارجی مثل کاتتر داریم کنتراست‌ها در سونوگرافی ممکن‌است ایجاد ارتفکت نماید عروق بزرگ یا نسوجی که کنتراست را خیلی زیاد دارای پرفیوژن هستند و مقدار زیادی Bubbles دارند سبب کاهش در امواج فوق صوتی می‌شوند و اکوژنیسیته را کم می‌کنند و گاهی سبب شادو هم در اعضای عمقی می‌شوند .از طرفی کنتراست‌ها سبب افزایش رزونانس و اکو می‌شوند در‌نتیجه عروق کوچک را با پالس داپلر ممکن‌است نشان بدهد و دامنه‌ی اسپکتر را پهن نماید که در تنگی‌ها دیده میشود .جمعشدن یا کلاپس کنتراست یا بابل ممکن‌است ایجاد short اما high دامنه در پالس داپلر وجود آورد .در انهدام بابل‌ها ممکن‌است بلومینگ ارتفکت را ببینیم. در کالرداپلر دستگاههای بسیار پیشرفته‌ی سونو مثل قدیمـی‌ها ممکن‌است ایجاد ارتفکت نماید.
ثبت نظر