سهم مشارکت پژوهشگران کشور در سطح بین الملل افزایش یافت

به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از روابط عمومی و همکاری های علمی بین المللی پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC)، دکتر محمدجواد دهقانی سرپرست ISC گفت: توسعه مشارکت های علمی در سطح بین المللی یکی از سیاست های اصلی جمهوری اسلامی ایران است که نظام آموزش عالی کشور نیز تأکید ویژه ای بر آن دارد. مشارکت های علمی یکی از سیاست های مورد تأکید در سند سیاست های کلان علم و فناوری ابلاغی توسط مقام معظم رهبری نیز هست.

وی ادامه داد: بررسی پایگاه استنادی کلاریویت آنالتیکس ( WOS) در فاصله سال های ۲۰۱۳ تا ۲۰۱۹ نشان می دهد که مقالات با مشارکت بین المللی کشور در ۲۰۱۹ به ۲۸درصد رسیده است. البته برای بدست آمدن آمار قطعی باید ماه های آینده صبر کرد زیرا که اطلاعات سال ۲۰۱۹ هنوز تکمیل نشده است و تکمیل آن تا خرداد سال آینده به طول خواهد کشید. 

دهقانی اظهار داشت: در سال ۲۰۱۳ مقالات با مشارکت بین المللی کشور ۲۱درصد از کل تولید علم کشور را در بر می گرفتند. این مقدار در طی سال های ۲۰۱۳ تا ۲۰۱۶ تقریبا همین مقدار بود. در سال ۲۰۱۷ این مقدار به۲۲ درصد رسید. در سال ۲۰۱۸ میزان مشارکت بین المللی کشور افزایش یافت و به ۲۵درصد رسید. با افزایش مجدد مشارکت های علمی براساس پایگاه های استنادی بین المللی، این مقدار در سال ۲۰۱۹ به ۲۸درصد رسیده است. 

سرپرست ISC افزود: باید در نظر داشت که میزان تولید علم کشور مرتبا در حال افزایش است و علیرغم این واقعیت باید گفت که مشارکت علمی کشور به صورت مرتب افزایش یافته است. در فاصله سال های ۲۰۱۳ تا ۲۰۱۹ تعداد مقالات با مشارکت بین المللی کشور ۷۳۷۹۹ مورد بوده است.

به گفته وی، این مقدار در سال ۲۰۱۳ به میزان ۷۴۳۱ بود که در سال ۲۰۱۴ به ۸۲۲۷ رسید. در سال ۲۰۱۵ این مقدار دوباره افزایش یافته و به ۸۸۰۶ مورد رسید. در طی سال های ۲۰۱۶ و ۲۰۱۷ این مقدار دوباره افزایش یافته و به ۱۰۲۱۷ و ۱۲۰۴۹ مورد افزایش یافت. این افزایش در سال های ۲۰۱۸ و ۲۰۱۹ نیز همچنان ادامه یافته که به مقدار ۱۳۷۵۰ و ۱۳۳۱۹ مورد رسید. خاطر نشان می سازد که اطلاعات سال ۲۰۱۹ هنوز تکمیل نشده و در حال افزایش است.

 
سرپرست پایگاه استنادی علوم جهان اسلام گفت: بند ششم از سیاست های ابلاغی علم و فناوری ابلاغی مقام معظم رهبری به دیپلماسی علمی یا مواردی که به صورت کامل تحت تأثیر دیپلماسی علم و فناوری هستند می پردازد. استفاده از قدرت علم و فناوری به منظور توسعه و تعمیق روابط دیپلماتیک با سایر کشورها مهمترین تعریف دپیلماسی علم و فناوری است. دیپلماسی علم و فناوری به صورت عملیاتی در اولین سطح به تعامل دو محقق در دو کشور مختلف حول محور انجام یک پژوهش، فناوری یا نوآوری اطلاق می شود که هر یک می تواند به صورت یک فعالیت پژوهشی مشترک یا ثبت اختراع و یا یک محصول ارائه شود.  

وی افزود: این تعامل می تواند بین چندین محقق از چند کشور یا چندین دانشگاه یا موسسه تحقیقاتی یا صنعتی صورت پذیرد. اعتماد علمی و اخلاقی مهمترین عنصری است که در طول زمان بین محققان شکل گرفته و فضا را برای پژوهش های مشترک بعدی باز می کند. زمانی که این تعاملات علمی در سطح گسترده ای بین محققان دو یا چندین کشور به شکل بلند مدت صورت پذیرد تأثیر آن قابل ملاحظه خواهد بود. این تعاملات در سطحی بالاتر از محقق، تعاملات بین مؤسسات و دانشگاه های دو یا چند کشور را در بر می گیرد که به صورت شریک ثابت تحقیقاتی یکدیگر محسوب می شوند. 

دهقانی در ادامه گفت: مشارکت علمی پژوهشگران با سایر کشورها در برخی کشورهای اروپایی نظیر سوئیس، اتریش، سوئد و هلند بیش از ۶۰ درصد می باشد. به طور کلی بیش از نیمی از ۵۰ کشور برتر تولید کننده علم دنیا، حداقل ۵۰ درصد تولید علم خود را به صورت مشارکتی تولید می کنند. بنابراین، تقریبا از هر دو پژوهشی که در این کشورها انجام می شود یکی با مشارکت بین المللی است. همچنین  ۷۶ درصد از این کشورها بیش از ۴۰ درصد تولید علم خود را با مشارکت سایر کشورهای دنیا تولید می کنند. 

سرپرست ISC گفت: بررسی های انجام شده نشان می دهد که در ۱۵ سال اخیر دیپلماسی علم و فناوری در همه دنیا از جمله کشورهای خاورمیانه در حال رشد بوده است، اما در مقایسه با کشورهای اروپای غربی، کشورهای خاورمیانه نیازمند تلاش بیشتری برای ارتقای جایگاه دیپلماسی علمی دارند. هرچند سهم مشارکت علمی بین المللی درسایر کشورهای اسلامی نظیر ترکیه، پاکستان و مالزی نیز افزایش یافته است، اما سرعت و میزان این رشد در این کشورها با یکدیگر فرق می کند.

وی ادامه داد: کشورهای مالزی و پاکستان در سال ۲۰۱۳ به ترتیب درصد۳۵ و ۴۰درصد مقالاتشان با مشارکت بین المللی بود که این مقدار در سال ۲۰۱۹ به ۵۲درصد رسیده است یعنی بیش از نیمی از مقالات آنها با مشارکت بین المللی است. در سال ۲۰۱۳ ترکیه ۱۷درصد مقالاتش با مشارکت بین المللی بوده است که در سال ۲۰۱۹ این مقدار افزایش یافته و به ۲۴درصد رسیده است.

دهقانی افزود: اگر چه رشد و رتبه کمیت و کیفیت تولید علم  جمهوری اسلامی ایران در طی دهه اخیر افزایش یافته و کشور در سطح بین المللی جایگاه قابل قبولی کسب کرده است، استفاده از این پتانسیل بالا برای توسعه دیپلماسی در بین کشورهای منطقه و جهان نیاز به تلاش فراوان و برنامه ریزی جدی دارد. این در حالی است در سند سیاست های کلان علم و فناوری بر گسترش همکاری و تعامل فعال، سازنده و الهام بخش در حوزه علم و فناوری با سایر کشورها و مراکز علمی و فنی معتبر منطقه‌ای و جهانی بویژه جهان اسلام همراه با تحکیم استقلال کشور تاکید شده است.