روز چهارم فوریه هر‌سال میلادی را، که امسال برابر با ۱۶بهمن ماه است، روز جهانی سرطان نامیده‌اند. هدف از‌این نامگذاری افزایش آگاهی مردم نسبت‌به سرطان، نحوه پیشگیری و برخورد با آن می‌باشد.
چند‌‌سال پیش به مناسبت این روز، با نوشتن کتاب « سرطان» که از‌سوی موسسه خیریه حمایت از کودکان مبتلا به سرطان انتشار‌یافت، به چگونگی ایجاد سرطان و پیشگیری‌از آن و نیز نکاتی درباره طبقه‌بندی سرطان‌ها پرداختم. اینک به مناسبت روز جهانی سرطان و گرامیداشت این روز، به بخشی‌از طبقه‌بندی سرطان اشاره‌می‌شود.
بافت طبیعی بدن تعداد زیادی یاختههای هم‌شکل و هم‌اندازه دارد. در درون هر‌یک از‌این یاخته‌ها نیز هسته‌ای به اندازه یکسان دیده‌می‌شود. از محتویات هسته کروموزوم است که در‌هر کروموزوم ماده ژنتیک یا DNA وجود دارد. به‌طور‌کلی رشد و تکامل و تکثیر یاختههای سالم، از قانون طبیعی برخوردار است، اما با ایجاد تغییر در اطلاعات ژنتیکی و تغییر در بخشی‌از مولکولDNA، روند طبیعی کار یاخته مختل‌می‌گردد.
با دگرگون‌شدن فعالیت یکی‌از یاختههای بدن، رشد و تکثیر لگام‌گسیخته و مهار‌نشدنی به‌وجود‌می‌آید که در‌پی آن میلیون‌ها یاخته مهار‌گسسته و سرکش مانند یاخته اولیه تکثیر می‌یابند و می‌توانند به بافت‌های مجاور و اطراف دست‌اندازی کنند. در‌مقایسه با یاختههای طبیعی، که از نظم، هماهنگی و رشد متناسب برخوردارند، رشد یاختههای سرطانی سریع و ناموزون است و از قوانین طبیعی پیروی نمی‌کند. هسته یاختههای سرطانی نیز غیرطبیعی است و حجم آن نسبت به سلول‌های طبیعی بیشتر می‌باشد. نسبت هسته به سیتوپلاسم در یاختههای سرطانی نامتناسب و روند رشد آنها تهاجمی است.
هنگامی‌که رشدونمو و تکثیر یاخته‌ای بی‌رویه و خارج‌از قوانین طبیعی رشد صورت‌گیرد کار سلول غیرعادی و تهاجمی می‌شود. با سرکش‌‌شدن فعالیت یاخته‌ها، بافت‌های مجاور نیز دگرگون و سرانجام منهدم می‌گردند. در مواردی با دست‌اندازی به بافت‌های دوردست نیز کانون‌های تخریبی جدیدی ایجاد‌می‌شود که به‌این فرایند متاستاز گفته‌‌می‌شود. بدیهی است که عمل تخریب بافت‌های مجاور و یا ایجاد کانون ویرانگر در نقاط دوردست، در ۱روز و ۱هفته و ۱ماه انجام‌نمی‌گیرد، بلکه پس‌از گذشت سال‌ها از شروع مختل‌شدن کار یک یاخته و سرطانی‌شدن آن، بیماری خود‌را نشان‌می‌دهد. به‌این‌ترتیب می‌توان گفت که یاختههای سرطانی اولاً از مکانیزم طبیعی رشد پیروی نمی‌کنند. ثانیاً نیروی تهاجمی و ویرانگر دارند و ثالثاً می‌توانند کانون‌های جدید و مشابهی را در نقاط دورتر از کانون اصلی ایجاد نمایند.
تومورهای سرطانی را براساس ماهیت، خاستگاه تومورو چگونگی ساختمان بافت‌های آنها نامگذاری کرده‌اند. برای پیدایش یاختههای سرطانی نمی‌توان تنها عامل خاصی را معرفی‌کرد. در‌واقع سرطان یک بیماری واحد نیست و تاکنون بیش‌از ۲۰۰نوع از‌آن شناسایی شده‌است که عوامل ناشناخته و متعددی در تکوین و پیدایش آنها دخالت دارند. عوامل ژنتیک، اُنکوژن‌ها، داروهای الکیل‌کننده، مواد شیمیایی، برخی ویروس‌ها، عوامل‌محیطی، شیوه تغذیه و عواملی دیگر در ایجاد سرطان‌ها نقش دارند. بررسی‌های علمی نشان‌داده‌است که برخی مواد خوراکی ممکن‌است تعداد جهش‌های ژنتیکی را افزایش‌دهند. غذاهای پُرچرب و نمک‌سود و دودی‌شده، خطر سرطان‌معده را افزایش‌‌می‌دهند. رژیم‌های‌غذایی بدون فیبر، دانه‌های خوراکی کپک‌‌زده و آلوده به قارچ و موادغذایی که برای ماندگاری آنها از نیتریت و نیترات استفاده شده‌است نیز می‌تواند در ایجاد برخی سرطان‌ها نقش داشته باشد. انجمن سرطان آمریکا(American Cancer Society)، به نقش شیوه تغذیه انسان گوشزد‌‌کرده و هشدار داده‌است که رژیم‌غذایی می‌تواند با سرطان‌های‌معده، روده، کبد، پستان، دهانه‌ی‌رحم، پروستات و مثانه ارتباط داشته باشد. نقش غذاهای پُرچرب حیوانی و گوشت‌های کباب‌شده روی آتش ذغال که در‌آنها بنزوپیرن تولید‌شده از چربی گوشت روی غذا متراکم‌می‌شود و یا گوشت‌هایی که در روغن با حرارت زیاد سرخ شده‌اند، می‌تواند درایجاد سرطان‌های دستگاه گوارش دخالت داشته باشد.
اتحادیه ی جهانی مبارزه با سرطان(UICC)، برای کمک به تشخیص و بیان سرطان و تعیین درجه بدخیمی تومور و پیش‌آگهی آن سیستم طبقه‌بندی T.N.M را بداع‌کرده است. اتحادیه بین‌المللی کنترل‌سرطان، کنسرسیومی جهانی است که در‌سال ۱۹۳۳میلادی در ژنو تأسیس‌شد. دراین اتحادیه جهانی جمعیت‌ها، سازمان‌ها و مؤسسات پژوهشی متعددی عضویت دارند. این اتحادیه هدف‌های زیادی برای کنترل‌سرطان دارد. ازجمله هدف‌های این اتحادیه این است که با متحد‌کردن کشورهای جهان علیه سرطان، عوامل‌خطر‌ساز سرطان را کاهش‌دهد، امکان دسترسی جهانی به غربالکری و تشخیص زودرس سرطان در همه دنیا را فراهم سازد و سیستم‌های سلامت در جهت پیشگیری‌از سرطان را تقویت‌نماید.
طبقه‌بندی تومورهای بدخیم (Classification of Malignant Tumours)، روشی است که که سرطان را براساس ماهیت، محل درگیری یا محل انتشار و اثر سرطان بر بخش‌های دیگر بدن را تشریح‌می‌کند. با‌توجه به اینکه درمان سرطان بر‌حسب نوع تومور و چگونگی انتشار آن انجام می‌شود و درجه بدخیمی تومور می‌تواند در تصمیم‌گیری و برنامه‌ریزی درمان اهمیت خاصی دارد سیستم طبقه‌بندیTNM در همه مراکز درمانی سرطان شناخته شده‌است. دراین طبقه‌بندیT برای بیان چگونگی تومور(Tumor) و جایگاه آن N برای غده‌های‌لنفاوی (Lymph nodes) و اینکه آیا تومور به غده‌لنفاوی گسترش یافته‌است و M برای نشان‌دادن متاستاز(Metastasis) در نقاط دوردست به‌کار‌رفته است. هر‌یک از این حروف‌ها ضرایبی نیز دارند که درجه بدخیمی و پیشرفت تومور و نوع متاستاز را تعیین‌می‌کند. مرحله‌بندی تومورها را با اعداد لاتین از ۰ تا ۴ درجه‌بندی می‌کنند. در مرحله صفر آثار و نشانه‌های از تومور سرطانی وجود ندارد. درجه بدخیمی تومور در مرحله۱ حداقل و عددN حد‌اکثر بدخیمی را نشان‌می‌دهد. در شناسایی درجهN، هنگامی که N0، به‌کار رفته باشد مفهوم آن این است که هیچ گره لنفاوی ناحیه‌ای غیرعادی دیده‌نشده‌است. درN1 عقده‌های لنفاوی قابل‌لمس است، در N2 عقده‌های لنفاوی بزرگ و به یکدیگر چسبیده‌است. درN۳ عقده‌های لنفاوی نزدیک استخوان ترقوه یاختههای در‌حال‌رشد دارند.
M که نشانه متاستاز است ضرایبی داردکه چگونکی متاستاز را در اعضای مختلف بیمار نشان‌می‌دهد.M0 حاکی از آن است که نشانه‌ای از متاستاز در نقاط دوردست وجود ندارد و M1 نشانه متاستاز به گره‌های لنفاوی است.
برای روشن‌تر‌شدن موضوع، برای مثال می‌توان به سرطان‌پستان اشاره‌کرد. این ،سرطان نیز از ۰تا۴ درجه‌بندی شده‌است. در‌این‌جا Tis ،N0،M0 را می‌توان توصیفی دانست که نشان‌می‌دهد سرطان‌سینه غیر‌تهاجمی است و محدود به بافت‌های‌پستان و مجرای انتقال شیر است و مرحله T1.،N0 M0 نشان‌می‌دهد که تومور کوچک است و به غده‌لنفاوی منتشر نشده‌است.
به‌همین‌ترتیب:
T1نشان‌می‌دهد که اندازه تومور ۲۰میلی‌متر یا کمتر‌است و چسبندگی ندارد.
T1a نشان‌دهنده توموری است که بیش‌از ۱میلی‌متر، اما کوچکتر‌از ۵میلی‌متر می‌باشد.
T1b نشان‌می‌دهد که اندازه تومور بزرگتر‌از ۵میلی‌متر، اما کوچکتر‌از ۱۰میلی‌متر است.
T1c نشانه ی توموری است که از ۱۰میلی‌متر بزرگتر و از ۲۰میلی‌متر کوچکتر است.
T2 توموری را معرفی‌می‌کند که بزرگتر‌از ۲۰میلی‌متر و کوچکتر‌از ۵۰میلی‌متر باشد.
T3 نشان‌دهنده توموری است که بزرگتر از ۵۰میلی‌متر می‌باشد.
T4 وضع تومور را در گروهای زیر نشان‌می‌دهد:
T4a معرفی توموری است که به دیواره‌سینه چسندگی دارد.
T4b نشانه توموری است که رشد و گسترش آن به پوست رسیده‌است.
T4cمعرف سرطانی است که علاوه‌بر مورد بالا به دیواره قفسه‌سینه نیز چسبندگی دارد.
به‌همین‌ترتیب درباره علامتN نیز:
N0 یعنی سرطانی در عقده‌های‌لنفاوی مشهود نیست.
N0 (i+) وضعیتی را نشان‌می‌دهد که ذرات کوچکی از یاختههای تومور جدا‌شده و در عقده‌لنفاوی زیربغلی به اندازه کمتر‌از ۰/۲ میلی‌متر یا کمتر‌از ۲۰۰سلول وجود دارند.
N1mic سرطانی را نشان‌می‌دهد که که اندازه تومور در عقده‌لنفاوی زیر‌بغل بزرگتر‌از ۰/۲mm، اما کوچکتر‌از ۲میلی‌متر باشد.
N1 نشان‌می‌دهد که سرطان به ۱ الی۳ گره لنفاوی در زیر‌بغل گسترش‌یافته و اندازه تومورکمتر‌از ۲میلی‌متر است.
N2 دو وضعیت زیر را نشان‌می‌دهد:
N2a یعنی سرطان به ۴گره‌لنفاوی از ۹غده زیر بازو انتشار‌یافته است.
N2b سرطان به به گره‌های لنفاوی داخلی پستانی، بدون گسترش به غدد زیر‌بغل منتشر‌شده‌است.
N3 نیز وضعیت زیر را نشان‌می‌دهد:
N3a سرطان به ۱۰عقده‌لنفاوی یا بیشتر‌از عقده‌های زیر بازو یا زیر ترقوه گسترش یافته‌است.
N3b نشان‌می‌دهد که سرطان به گره‌های پستانی و عقده‌های زیر‌بغل سرایت‌کرده است.
N3c وضعیتی را باز‌گو می‌کند که سرطان به غددلنفاوی واقع در بالای ترقوه گسترش یافته باشد.
با‌توجه به مفصل بودن این موضوع و زیاد‌بودن تصویرهای مربوط به این طبقه‌بندی که از‌سوی انجمن سرطان آمریکا منتشر شده‌است، تنها برخی‌از مراحل رشد سرطان‌پستان راکه در بالا به آنها اشاره‌شد در سایت هفته‌نامه «پزشکی‌امروز» به تفصیل و همراه با تصاویر مربوطه موجود است:WWW.Pezeshkyemrooz.com
۱-نوری، مهدی،سرطان،موسسه خیریه ی حمایت از کودکان مبتلا به سرطان، تهران،ص.۲۳۲
۲- نوری ، مهدی ، سرطان های پستان، رحم و تخمدان، نیکتاب، تهران، ص.۴۶
ثبت نظر