تاکنون به این موضوع فکر کرده‌اید که اگر ایستگاه آتش‌نشانی دچار حریق بشود یا ازآن غم‌انگیز‌تر ماشین آتش‌نشانی درمأموریت آتش بگیرد، و یا یکنفر ازگروه دو نفره‌ی اورژانس پزشکی در شهرها دچارM.I گردد (آنهم به صورت غافلگیرانه)چه پیامدی خواهد داشت؟!
یا اگر ساختمان مرکز فرماندهی دریک جنگ ازبین برود چه اتفاقی برای لشگر خواهد افتاد؟!
این سوالات همه و همه این یقین را برای ما ایجاد می‌نمایند که مدیریت بحران و برنامه‌های آن بدواً باید در مرکز متولی امر و زیر گروه‌های مؤثر در آن حاکم گردد.
مدیریت بحران امروزه به قدری مهم وقابل توجه می‌باشد که درتمام ممالک دنیا این مهم دارای تشکیلات بسیار پیشرفته و ازهر نظر مهیا وآماده به کار می‌باشد و درکشور عزیزمان ایران نیز سازمان پدافند غیرعامل متولی این امر می‌باشد.
بیمارستان به عنوان رکن اساسی درمدیریت بحران از اهمیت خاص و قابل توجهی برخوردار است لذا بر آن شدم تا طراحی و برنامه‌ریزی مدیریت بحران در مراکز ارائه‌ی خدمات سلامت و بیمارستانها را شرح دهم تا ازاین رهگذر مسوولان محترم، مدیران و روسای بیمارستانها بتوانند استراتژی دقیق‌تری داشته باشند.
تعاریف کلیدی:
وضعیت اضطراری(Emergency):
حادثه‌ی طبیعی یا بشر ساخته که فضای درمانی را به شدت تخریب کرده (برای مثال آسیب بنای بیمارستان دراثر زلزله یا طوفان)، فرآیند درمان ومراقبت ازبیماران رامختل نموده (برای مثال قطع داخلی یا سراسری برق، آب یا تلفن دراثر سیل، آتش‌سوزی و یا اختلال داخلی این سیستم‌ها) و یا باعث تغییر یا افزایش قابل توجه و سریع تقاضا برای خدمات بیمارستانی می‌شود (برای مثال حملات تروریستی، فروریختن ساختمان و یا تصادفات هوایی). معمولاً به وضعیت‌های اضطراری با وسعت تخریب زیاد واضطرار بالا؛ سانحه (Disaster) اطلاق می‌شود.
مخاطره (Hazard):
رخداد یا وضعیت فیزیکی که دارای پتانسیل ایجاد مرگ ومیر، جراحت، آسیب به اموال و تأسیسات ، تخریب زیر ساخت‌ها، ازبین بردن محصولات کشاورزی، آسیب به محیط زیست، قطع روند طبیعی کار و فعالیت و یا هرگونه آسیب و تخریب دیگر باشد.
مخـــاطـــرات طبـیـعـی
(Natural Hazards):
مخاطراتی که عوامل انسانی درایجاد آنها دخالت مستقیم ندارند وبه انواع زیر تقسیم می‌شوند:
ـ مخاطرات جوی: ازجمله طوفان، گردباد، یخبندان، خشکسالی
ـ مخاطرات توپولوژیک: ازجمله رانش زمین، بهمن وسیل
ـ مخاطرات زمین‌شناختی: ازجمله زلزله، آتشفشان وتسونامی
ـ مخاطرات بیولوژیک: ازجمله بیماری‌های عفونی واپیدمی‌ها
مخـاطــرات بـشـــر ساخته (Man-made Hazards):
مخاطراتی که عوامل انسانی (عمدی یا غیرعمدی)درایجاد آنها دخالت دارند و بـه انـــواع زیـر تقسیم می‌شـونــد:
ـ تصادفات: ازجمله تصادفات هواپیما، قطار، اتومبیل
ـ فرو ریختن بناها: ازجمله ساختمان‌ها، پل‌ها وسدها
ـ انفجارها
ـ آتش‌سوزی
ـ نشت مواد شیمیایی ومواد خطرزا
ـ ناآرامی‌های شهری (تظاهرات، راهپیمایی‌ها وزد و خوردها)
ـ عملیات تروریستی و بیوتروریستی
آمادگی (Preparedness):
بخشی از فعالیت های مرتبط با مدیریت بحران که با هدف توانمندسازی،ایجاد ظرفیت، شناسایی منابع، آموزش و ارتقای توان مقابله و بازسازی افراد و سازمان‌ها صورت می‌گیرد.
کاهش اثرات (Mitigation):
بخشی از فعالیت‌های مرتبط با مدیریت بحرات که با هدف کاهش شدت وتأثیر سوانح بر افراد، اموال و تأسیسات وعملکردهای حیاتی یک مجموعه صورت می‌گیرد.
مقابله(Response):
بخشی از فعالیت‌های مرتبط با مدیریت بحران که با هدف ارزیابی آسیب، نجات جان قربانیان حادثه، جلوگیری از آسیب بیشتر به افراد، اموال و محیط زیست و نیز پاسخ به نیازهای ضروری و فوری پس ازحادثه صورت می‌گیرد.
بازسازی(Recovery):
بخشی از فعالیت‌های مرتبط با مدیریت بحران که با هدف بازگرداندن جامعه‌ی آسیب دیده به وضعیت عادی و برآوردن نیازهای بلند مدت جامعه صورت می‌گیرد.
مدیریت بحــران (Emergency Management):
فرآیند فراگیر و یکپارچه‌یی که با تجزیه وتحلیل سوانح قبلی و با استفاده از منابع موجود می‌کوشد از وقوع سوانح پیشگیری نموده و درصورت وقوع، تأثیر آنها راکاهش دهد، به طور هماهنگ ومؤثر با سوانح مقابله نماید و برای بازسازی وبهبود اوضاع تا سطح وضعیت عادی تلاش نماید.
برنامه‌ریزی (Planning):
فرآیند شناسایی مخاطرات، برآورد آسیب‌پذیری، شناخت توانمندی، سیاستگزاری وتعیین مسوولیت‌ها در روابط بین بخش‌های مختلف در قبال سوانح که محصول آن برنامه‌ی مدیریت بحران است.
آسیب‌پذیری (Vulnerability):
به میزان درمعرض بودن و حساسیت یک فرد، شی و یا عملکرد به آسیب ناشی از مخاطرات اطلاق می‌شود. آسیب‌پذیری را می‌توان به انواع انسانی، فیزیکی وساختاری ونیز اجتماعی تقسیم کرد.
خطرپذیری(Risk):
به میزان آسیب مورد انتظار دریک جامعه از رخداد یک سانحه اطلاق می‌شود که با احتمال وقوع مخاطرات و میزان آسیب‌پذیری جامعه ارتباط مستقیم دارد.
ارزیـابی خطرپــذیری(Risk Assessment):
به تعیین مخاطرات محتمل، احتمال وقوع هرسانحه و میزان آسیب ناشی از وقوع سوانح با هدف مقایسه‌ی خطرپذیری‌ها و تصمیم‌گیری در مورد مدیریت خطر، ارزیابی خطرپذیری اطلاق می‌گردد.
حوادث با تلــفات متــعـدد
(Mass-casualty Incident):
حوادثی هستند که در اثر مخاطرات طبیعی یا بشر ساخت ایجاد می‌گردند و با ایجاد حجم زیاد تلفات وجراحت‌های انسانی موجب اشباع شدن سیستم‌های امدادی و بهداشتی ـ درمانی می‌شوند. خصوصیت ویژه‌ی این سوانح که آن را از سایر سوانح بیمارستان مستثنی می‌کند دست نخورده ماندن نسبی زیر ساخت‌ها و فضاهای فیزیکی بیمارستان درجریان سانحه است ونیازهای بهداشتی ـ درمانی ایجاد شده که فراتر از توان پاسخگویی بیمارستان و منابع در دسترس آنهاست موجب ایجاد بحران می‌گردد.درضمن دراین نوع حوادث به علت درگیر شدن اکثر بخش‌های جامعه به حالت فوق اشباع می‌رسند واین مسأله امکان دسترسی به کمک‌های خارج از بیمارستان را به حداقل می‌رساند.
برنامه‌عملیاتی(Action Plan):
رئوس فعالیت‌های اختصاصی وقابل پیش بینی که به صورت مکتوب جهت به اجرا درآوردن در یک زمان معین برای پاسخ به یک نیاز و رسیدن به یک هدف مشخص طراحی می‌شوند.
سامـانه فرمــاندهی حـادثه (Incident Command System):
یک ساختار منعطف و قابل توسعه که برای مدیریت مبتنی بر هدف وبهبود عملیات مقابله با سوانح طراحی شده است. اصول کلی طراحی این سیستم عبارتند از ایجاد زبان مشترک، ارتباطات مؤثر، وحدت فرماندهی، شرح وظایف مشخص، حیطه‌ی کنترل معین ومدیریت منابع کارآمد. این مدل اولین بار در واحدهای آتش نشانی طراحی شد و بعدها به عنوان یک الگوی مدیریتی کارآمد به بخش‌های دیگر معرفی گردید.
سامــانه فرمانـدهی حوادث اضطراری بیـمارستانی (Hospital Emergency Incident Command System):
یک سامانه‌ی مدیریتی پایه برای مراکز پزشکی است که از روی مدل سامانه‌ی فرماندهی حادثه طراحی شده است وبرای ساماندهی فعالیت‌های فاز مقابله و بازسازی دربیمارستان‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد.
مرکــز عمـلیــات اضـطراری (Emergencuy Operation Center):
مکانی است از پیش تعیین شده جهت هدایت، کنترل وهماهنگ نمودن عملیات بیمارستان که ازنظر خصوصیات فیزیکی، تجهیزات، امکانات وپرسنل جهت حمایت بهینه ازعملیات طراحی می‌شود. دربیمارستان این مراکز نام‌های مختلفی ازجمله مرکز کنترل بیمارستان(Hospital Control Center) را به خود می‌گیرند.
ثبت نظر