داروساز، مشاور دارویی- نه دارو فروش

شاید جالب باشد اگر بدانید همین‌سازگاری دارو به بیمار که درظاهرامری آسان وگاهی مرتبط با شانس تلقی می‌شود، بدون به کارگیری اطلاعات تخصصی و مهارت‌های تجربی اتفاق نمی‌افتد.
پس از آنکه پزشک به دنبال انجام معاینات وبررسی‌های لازم، با وجود تمامی پیچیدگی‌ها به تشخیص بیماری رسید، داروساز می‌تواند به عنوان مشاور دارویی برای پزشک قبل ازتجویز دارو، نقشی منحصر به فرد ایفا کند. پس از تجویز دارو توسط پزشک، داروساز می‌تواند با راهنمایی بیمار و ارائه‌ی مشاوره‌ی دارویی به وی چون پلی باشد میان پزشک و بیمار که دربه ثمر نشستن زحمات پزشک وتلاش بیمار برای بهبودی و درمان بسیار مؤثر واقع شود.
 شاید با توجه به کمرنگ بودن نقش حقیقی داروسازان دربسیاری از داروخانه‌ها، پذیرش این امر که داروساز «داروفروش» نیست، بلکه دارای جایگاهی موثر و کلیدی در روند درمان است، دشوار باشد، پس ازآنکه بیمار نسخه‌ی داروهای تجویز شده توسط پزشک را به داروخانه می‌آورد، تکنسین‌های دارویی شاغل در داروخانه به اصطلاح نسخه را می‌پیچند، یعنی پس ازخواندن و ارائه‌ی اطلاعات اولیه درمورد موجودی و قیمت داروها به بیمار، با توجه به چگونگی پوشش بیمه، قیمت داروها و مبلغ پرداختی را درنسخه درج می‌کنند و داروهای مذکور را همراه با نسخه‌ درسبدی می‌گذارند و آن را به داروساز تحویل می‌دهند.
داروساز نیز به بررسی مطابقت داروها با نسخه می‌پردازد و نوع داروها، شکل دارویی (قرص، آمپول، پماد و شربت و...) و تعداد آنها را کنترل کرده و به صورتی گذرا نسخه را نیز ازنظر قیمت‌ داروها و تطبیق آن با قوانین بیمه در صورت پوشش اقلام دارویی موجود، مرور می‌کند. درمرحله‌ی بعد داروساز به بررسی علمی نسحه می‌پردازد تا دارو، این حاصل زحمات چندین‌ساله‌ی متخصصان شاخه‌های مختلف داروسازی در سراسر دنیا، به صورتی درست و صحیح مصرف شود. گاهی اوقات به دلیل طبیعت پیچیده و شرایط پرمشغله‌ی طبابت، بروز برخی اشتباهات درتجویز داروها اجتناب ناپذیراست. به ویژه آنکه به دلایل متعدد ومختلف، نقش داروسازان به عنوان مشاوران دارویی درمراکز درمانی کشورما، تعریف نشده است ومیان پزشکان به عنوان تجویز کنندگان دارو و داروسازان به عنوان داروشناسان متبحر در زمینه‌ی کاربرد ومصرف دارو، فاصله‌ی زیادی وجود دارد.
داروساز درصورت برخورد با چنین اشکالاتی می‌تواند باوجود این فاصله‌ی زیاد مکانی و گاهی فکری با پزشک، ارتباطی درست واصولی با وی برقرار کند. پس ازبرقراری این ارتباط، داروساز ضمن استفاده و بهره‌مندی ازاطلاعات تخصصی حوزه‌ی طب طی مکالمه با پزشک، اطلاعات ومهارت‌های دارویی خود را بی‌دریغ و خالصانه دراختیار او قراردهد. ازاین تبادل اطلاعات، مثلث پزشک، داروساز وبیمار، هرسه استفاده می‌کنند و زمینه‌ی چنین همفکری‌هایی که دربهبود شیوه‌ی درمان بیماری‌ها وتجویز و مصرف منطقی دارو بسیار تأثیرگذار است، فراهم خواهد شد.
عوامل مختلفی ازجمله پیچیدگی‌ها ومشغله‌‌ی موجود درحوزه‌ی طبابت، به ویژه درکشورما، سبب می‌شود بیشتر بیماران برای شروع دارو درمانی واهمیت مصرف دارو توجیه نشده باشند. درنتیجه  بیمار زمانی که برای تهیه داروهای خود به داروخانه مراجعه می‌کند، در مورد علل تجویز داروها و اهمیت مصرف آنها سوالات، ابهامات و تردیدهای بسیاری دارد. اینجاست که داروساز با اطلاعاتش درمورد بیماری‌ها، جایگاه داروها دردرمان هر نوع بیماری واهمیت مصرف دارو درهرمورد، می‌تواند به سوالات بیمار پاسخ دهد و با رفع تردیدها و ابهامات موجب دلگرمی وی در شروع مصرف داروها شود. ازآنجایی که تمایل بیمار برای شروع درمان و اعتماد وی به پزشک و روش درمانی درادامه‌ی درمان و کسب نتایج مثبت بسیار مهم است. ایفای چنین نقشی توسط داروساز ممکن‌است در روند درمان بسیار سرنوشت‌ساز باشد.
 درکنار دلایل تجویز دارو واهمیت مصرف آن، بیمار سوالات بسیاری در مورد چگونگی مصرف دارو، تفاوت کیفیت های محصولات  شرکت‌های مختلف، عوارض احتمالی با تداخلات و... خواهد داشت. داروساز باید پس از بررسی علمی نسخه، توصیه‌های لازم را درمورد شیوه‌ی مصرف داروها علاوه بر درج آن به صورت کامل وخوانا روی دارو، به طور شفاهی برای بیمار توضیح دهد.
 به عنوان نمونه چگونگی استفاده از اسپری‌های استنشاقی دهانی وهمچنین فواید استفاده از وسیله‌های کمک به استنشاق واهمیت آنها دررسیدن بهتر دارو به ریه، بهبود جذب و کاهش عوارض آن از مواردی است که توضیح آن توسط داروساز ضروری به نظر می‌رسد. توصیه به مصرف برخی داروها همراه با غذا به منظور کاهش عوارض گوارشی و همچنین مصرف نکردن بعضی دیگر از داروها همراه با غذا به دلیل کاهش جذب و یا تشدید برخی عوارض گوارشی نیز نمونــه‌یی دیگـر ازخــدمات مـذکــور است.
 گاهی بیمار هنگام مراجعه به داروخانه به خاطر می‌آورد که درمورد مصرف داروهایی که قبلاً توسط پزشکی دیگر برای مشکلی متفاوت تجویز شده با پزشک کنونی صحبتی نکرده است و این مسأله را با داروساز درمیان می‌گذارد. داروساز با بررسی‌احتمال وجود تداخلات دارویی‌می‌تواند برای رفع نگرانی‌ بیمار و مهم‌تر از آن جلوگیری از بروز مشکلات جدی برای وی یکی از وظایف اصلی خود را ایفاکند. درصورت وجود تداخل دارویی جدی و مهم داروساز می‌تواند این مسأله را با هر دو پزشک درمیان بگذارد یا درصورت نبود امکان تماس، ازبیمار بخواهد در اولین فرصت‌ این موضوع را ترجیحاً به هر دو پزشک یا حداقل به پزشک کنونی اطلاع دهد تا وی روش درمانی را طبق صلاحدید خود تغییر دهد یا اصلاح کند.
گاهی نیز با اعمال روش‌هایی خاص تداخل میان داروها به حداقل می‌رسد. به عنوان مثال درصورتی که بیمار قرار است مکمل‌حاوی کلسیم و آنتی‌بیوتیک سیپروفلوکساسین مصرف کند، با رعایت حداقل فاصله‌ی زمانی دو، سه ساعته میان مصرف این دو دارو، کلسیم به سیپروفلوکساسین دردستگاه گوارش متصل نمی‌شود و مانع جذب آن نخواهد شد. درنتیجه‌ درمان عفونتی که به موجب آن پزشک سیپروفلوکساسین را تجویز کرده است، به خوبی انجام می‌شود.
در بسیاری از مواردی که بیمار به دنبال مصرف دارو، دچار عارضه می‌شود، پیش از هرکس این مسأله را با اولین داروساز در دسترس درمیان می‌گذارد. در صورتی که داروساز به طور کامل درمورد وضع بیمار، سایر بیماری‌ها، کل داروهای مصرفی و چگونگی مصرف آنها، مصرف برخی مواد غذایی یا داشتن یک‌دسته عادات خاص با بیمار صحبت و توصیه‌هایی برای کاهش با رفع عارضه‌ ارائه و درموارد لزوم بیمار را برای مراجعه‌ی دوباره به پزشک ترغیب کند، نقش مهمی درحفــظ پیــوستگـی رونــد درمان ایفـاکـرده است.
 داروساز باید این ارتباط را به گونه‌یی با بیمار برقرارسازد که ضمن مخدوش‌نکردن ارتباط پزشک و بیمار وجلب اعتماد بیمار نسبت به پزشک و روش درمانی، اطلاعات علمی مناسب و لازم را دراختیار وی قرار دهد وبه عنوان مشاور دارویـــی، امیــن و رازدار بیــمار بـاشد.
این امر زمانی محقق خواهدشد که پزشکان، داروسازان و بیماران همه وهمه نسبت به جایگاه، وظایف و نقش داروساز درتجویز و مصرف منطقی دارو واقف باشند و آن را جــزئــی جـدایی نـاپذیر ازحلقه‌ی درمان بدانند.