شواهد در‌این موارد بسیار است.شواهدی که نشان‌می‌دهد حیات زیست‌مندان از گیاهان تک‌یاخته گرفته تا گیاهان کامل و گل‌دار و موجودات تک‌یاخته‌ای (میکروب‌ها ـ ویروس‌ها و انگل‌ها و...) حشرات، خزندگان، پرندگان، پستاندارن و بالاخره انسان دارای نظم هستند، به‌شرح زیر می‌باشد:
ضرب آهنگ‌های زندگی در گیاهان:
با فرا رسیدن پاییز، گیاه احساس سرما کرده و ماده‌ای به‌نام کالوز (Callose) ترشح می‌کند که موجب برگ‌ریزان می‌شود و گیاه خزان می‌کند. به‌بیان دیگر، تا زمین در مدار متناسب خورشید قرار‌نگیرد و فصل‌پاییز فرا نرسد، هوا سرد نمی‌شود و گیاه احساس سرما نمی‌کند و کالوز ترشح نمی‌شود و گیاه خزان نمی‌کند. بنابراین به‌نظر‌می‌رسد ضرب‌آهنگ حیاتی گیاه وابسته به‌حرکت زمین به‌دور خورشید است. در جهان، رستنی‌هایی وجود دارند که به گیاهان شب‌خواب شهرت دارند. این گیاهان دارای برگ‌هایی هستند که به‌نور حساس‌اند.
با طلوع آفتاب برگ‌ها باز و با غروب، برگ‌ها جمع می‌شوند. درواقع دارای ضرب‌آهنگ (ریتم) شبانه و روزانه‌اند. همچنین گل‌هایی با‌چنین حساسیتی وجود دارند. مثل گل لاله‌عباسی که روز بسته و شب باز می‌شود و یا گل ناز به‌عکس روز باز و شب بسته می‌شود و نمونه‌های بسیار دیگر. در واقع بعضی ضرب‌آهنگ‌های حیاتی گیاه وابسته به حرکت وضعی‌زمین است.
این مثال‌ها که تعداد آنها زیاد است و از حوصله‌ی این مقاله خارج است، در موارد زمان جوانه‌زدن، گل‌دادن، میوه‌دادن، رسیدن‌میوه و رها‌شدن میوه و دانه از گیاه و یا ترشح از گیاه، تولید‌قند، شیره و گرده مصداق دارد. یعنی همه‌ی این حالات در گیاه دارای نظم است که این نظم اثر‌گرفته از حرکت‌زمین به‌دور خود یا به دور خورشید است.
«لینه» طبیعی‌دان قرن 18میلادی با استفاده از این ضرب‌آهنگ طبیعی در حیات گیاهی، ساعتی از گل‌ها ترتیب داد. زیرا او به‌فراست به‌مفهوم ساعت‌بیولوژیکی گیاهی دست‌یافته بود. این دانشمند از زمان دقیق باز و بسته‌شدن گل‌های مختلف آگاهی یافته بود و می‌دانست کدام گل در چه ساعتی از روز یا شب بسته یا باز می‌شود. با تعمیم این شیوه از حالات زیستی گیاهان، نه‌تنها می‌توان ساعت‌های زمانی روز و شب را مشخص کرد، بلکه ماه‌ها و فصول نیز با استفاده از این شیوه قابل تشخیص‌هستند. کَما اینکه روستاییان ما، فصل سبز‌شدن و گل‌دهی و سایر فعالیت‌های هر‌نوع گیاهی که در پیرامون روستای خود دارند را می‌دانند و برای خود با آن تقویم ساخته و حتی قول و قرار می‌گذارند. در واقع آنها به مفهوم ساعت‌های بیولوژیکی کاربردی منطقه خود دست یافته‌اند. جالب‌تر اینکه اگر گیاهی را از طبیعت جدا و در شرایط آزمایشگاهی پرورش دهیم تا زمانی‌که گیاه به شرایط مصنوعی عادت نکرده همچنان به ساعت بیولوژیکی درون خود وابسته است.
ضرب آهنگ‌های زندگی در جانداران تک‌یاخته‌ای
در حیات جاندارن تک‌یاخته‌ای ضرب‌آهنگ‌های (ریتم‌های) زیستی مشهود است. این نوع فعالیت‌ها را می‌توان از عملکرد بیماری‌زایی آنها دریافت کرد. برای مثال، عفونت‌های‌دندان که با درد شدید توأم است، اغلب شب‌ها عارض می‌شود و شدت می‌یابد. مالاریا یک بیماری انگلی است و انگل آن موجود تک‌یاخته‌ای است که ازطریق نیش پشه‌ی مالاریای (پشه‌ی‌آنوفل) دارای انگل، وارد بدن انسان می‌شود. مالاریا یک بیماری است همراه با تب و لرز شدید و منظم. وقوع هر‌بار تب و لرز در بیمار علامت آن است که انگل‌ها در آن زمان به تعداد دیگری از گلبول‌های‌قرمز حمله‌کرده و درحال متلاشی‌کردن آنها هستند. تازمانی‌که بیمار به‌علت کمبود گلبول‌قرمز از پای در‌نیاید، این حمله در ساعتی معین و بدون وقفه ادامه دارد. و چون بر‌حسب نوع آنوفل، حمله‌ی انگل‌ها به گلبول‌های‌قرمز دارای نظم خاص، به‌طور مثال هر روز ـ یک‌روز درمیان و سه‌روز درمیان است، بیمار خود می‌داند که چه روزی و چه ساعتی دچار تب و لرز خواهد شد. درواقع فعالیت حیاتی انگل مالاریا دارای نظمی خاص است و تابع نظام ساعت‌بیولوژیکی مخصوص به‌خود می‌باشد.
دوست فرزانه و دانشمند، آقای زرتشت هوشور مدرس اکولوژی دانشکده‌ی بهداشت دانشگاه تهران که در نوشتن جلد دوم کتاب پاتولوژی جغرافیایی ایران با یکدیگر همکاری می‌کنیم، تعریف می‌کنند: در سال‌های نه‌چندان‌دور که در استان سیستان‌و‌بلوچستان درباره‌ی اپیدیولوژی بیماری‌های بومی آن منطقه از‌طرف دانشکده‌ی بهداشت مشغول تحقیق و بررسی بودم، یکی‌از کارمندان بهداشت آن منطقه را دیدم که با عجله و سرعت زیادی روانه خانه‌اش است.علت این عجله و شتاب را از او جویا‌شدم و او درجواب من گفت: ساعت تب‌ولرزم نزدیک است. میرم خانه تا لحظه‌ای بیا‌سایم. زیرا او مبتلا به بیماری مالاریا بود و خود زمان و ساعت بروز تب و لرز خود را می‌دانست.
ثبت نظر