آلودگی‌هوا به‌صورت معضلی لاینحل برای کلان شهری همچون پایتخت ایران درآمده است. این معضل به پایتخت‌کشور ما محدود‌نمی‌شود بلکه برای اغلب شهرهای بزرگ دنیا و نیز شهرهای دیگر ایران نیز به قوت خود ادامه دارد.
گفته شده‌است بن‌بست اصلی در برون رفت از این بحران آن است که هیچ نهاد و سازمان و مقام و وزارتخانه‌ای متولی آن نمی‌شود.
وزارت بهداشت‌و‌درمان ساز خود را کوک می‌کند و سازمان ترافیک و حمل‌و‌نقل طبل خود را می‌کوبد. سازمان حفاظت از محیط‌زیست فصل‌الخطاب دیگری از این مقوله‌ی مؤلمّه است و آواز کوس و کرنای شهرداری از جای دیگری برپاست.
این در شرایطی است که همگان برای حل این مصیبت گریبانگیر عام و خاص، دست توسل به شورای شهر یازیده‌اند.
بی‌اغراق باید گفت که به هیچ موضوعی به اندازه‌ی آلودگی‌هوا پرداخته نشده‌است. رسانه‌ها مملو از تکرار گفته‌ها و نوشته‌هاست و باید اعتراف‌کرد که هیچ موضوع پرداخت شده‌ای به اندازه‌ی پرونده‌ی آلودگی‌هوا بلاتکلیف نمانده است.
تمام امید‌ها به «باد» دوخته شده‌است. چون درست است که باران آلودگی‌هوا را می‌شوید ولی گاه تبدیل آن به باران اسیدی که بر فراز سر شهروندان فرو می‌ریزد، وضع را آشفته‌تر از خود آلودگی خواهد‌کرد.
باران‌اسیدی حتی بناهای تاریخی مربوط به هزاران سال پیش را از‌بین خواهد برد و به قول لسان‌الغیب:
صاف شو از چاه طبیعت به در‌آی
که صفایی ندهد آب تراب آلوده
بی‌جهت نیست که گفته‌شده است آلودگی‌هوای تهران را باد مدیریت می‌کند. باد هم چشم امید همه‌ی شهروندان تهران، هم چشم امید مسئولان است.
باز‌هم به قول لسان‌الغیب:
یارب از ابر هدایت برسان بارانی
پیش‌تر زآنکه چوگردی زمیان بر‌خیزم!
گفته شده‌است که ۷۰ درصد از بادهای شهر تهران به‌علت برج و باروهایی می‌باشد که در‌هر‌نقطه از این کلان‌شهر برافراشته‌شده و سر به آسمان سائیده است، بی‌جان و بی‌رمق و بی‌هدف و بی‌سمت و سوی معین به هرزه گردی مشغول می‌شوند. آلودگی‌هوا سبب بروز بیماری‌های گوش،حلق‌و‌بینی است و از این رهگذر سینوس‌های اطراف بینی (پارانازال) بیشتر آزرده می‌شوند.
بینی به‌عنوان اندام تنفسی یعنی نزدیکترین خاکریز در مقابله با آلودگی هواست. بی‌تردید باید انتظار داشت که درگیرترین اندام دربرابر این آلودگی‌ها نیز باشد. ما امروز شاهدیم که در تهران و شهرهای آلوده‌ی صنعتی دنیا یا شهرهایی که هوای آنها سرشار از ریزگرد‌ها است، حساسیت بینی (رینیت آلرژیک) و سینوزیت‌ها شایع‌تر می‌باشند.
پژوهش‌ها نشان‌می‌دهد که مقداری ولو اندک از گاز دی‌اکسید سولفور در هوای تنفسی شهرهای صنعتی، موجب تحریک گلو و بینی می‌شود و افزایش غلظت آن باعث کاهش غلظت اکسیژن در خون، خیز ریه، تحریک چشم، کاهش وزن جنین در زنان باردار و حتی سقط‌جنین می‌گردد.
خاطرنشان می‌شود که بر‌اساس گزارش سازمان بهداشت‌جهانی، پایتخت ایران در‌بین ۱۵۲۴ شهر مورد بررسی از‌نظر آلایندگی ذرات شناور در هوا با قطر کوچک‌تر از ۱۰میکرون، در رتبه‌ی ۱۶۲ قراردارد. بیشتر شهرهای آلوده‌تر جهان در قاره‌ی آسیا بوده‌اند درحالی‌که شهرهای آمریکا ـ کانادا و ممالک اروپایی پاکیزه‌تر هستند. شهرهای کراچی در پاکستان، دهلی در هندوستان، داکا در بنگلادش، کابل در افغانستان، ابوظبی در امارات و دوحه در قطر، وانکوور در کانادا، کپنهاک در دانمارک، لندن در انگلستان و استکهلم در سوئد در ردیف شهرهای آلوده نام برده شده‌اند.
تولید بی‌امان و بی‌وقفه‌ی خودروها با شعار‌کذایی «هر فرد یک خودروی روشن» مبارزه با آلودگی‌هوا را دشوار و سخت کرده است. طبق آمار هر‌ساعت ۴۰ خودرو جدید به ناوگان خودروهای کلان شهر تهران افزوده می‌شود. بیش‌از ۸۰ درصد از آلودگی هوای تهران به‌خاطر خودروهایی است که در سطح شهر رفت‌و‌آمد می‌کنند و از این منابع، اتوبوس‌های شرکت‌واحد بدنام‌ترین خودروی دودزا معرفی شده‌اند. شرکت کنترل کیفیت هوای تهران به استناد پژوهش یک انستیتوی آلمانی، گوگرد موجود در گازوئیل اتوبوس‌های شرکت‌واحد را تا ۵۰ برابر استاندارد ارزیابی‌کرده است.
آلودگی هوای تهران باعث شده که پرندگان مهاجر و گنجشک‌ها فراری شوند. دیگر در آسمان ناپاک تهران پرنده‌ای نمی‌بینید و در دامنه‌های البرز اثری از هما و شاهین طلایی نیست.
اما نکته‌ی اساسی که در چون و چرایی بروز آلودگی‌هوا و تشدید آن همچنان مغفول مانده است، شناخت و ارزیابی ظرفیت زیستی در شهرسازی کشور ما می‌باشد. آنچه که شهر تهران، این ییلاق خوش آب‌و‌هوا که آغامحمدخان قاجار آن را پایتخت خود کرد و تا به امروز همچنان پایتخت‌بودن خود را حفظ‌کرده و کلان‌شهرهای دیگر کشور ما به تبعیت از آن بدان مصیبت دچار آمدند، بی‌اعتناعی به همین ظرفیت بالقوه است. تهران ظرفیت آب محدود و نامطمئنی دارد که از دریاچه‌ی پشت سدطالقان، لار و لتیان و مابقی از چاه‌ها و سفره‌های آبی زیرزمینی تأمین می‌شود و وسعتی دارد در دامنه‌ی‌شمالی که با این بلند‌مرتبه‌سازی و برافراشتن برج و باروها که دربرابر وزش نسیم و بادصبا که از سمت‌شرق می‌آید و به‌سمت غرب تلاطم پیدا‌می‌کند تا بلکه طراوتی به شهر بدمد، تضاد و کشمکش پیدا‌می‌کند.
دودکش‌های کارخانه‌ها و تولید بی‌رویه‌ی خودروها و بنای برج و باروها از چهارسوی شهر، ظرفیت زیستی تهران را از آنچه که هست بیشتر ا‌زهم می‌گسلد که ماحصل آن جز آلودگی آب‌و‌هوا و محیط‌زیست نخواهد بود. سرنوشتی که کلان‌شهرهای دیگر کشور را نیز به‌این بیماری دامنگیر مبتلا کرده‌است.
برای مبارزه با آلودگی‌هوا نیز راهکارهای معینی وضع نشده‌است. ساده‌ترین و عملی‌ترین کار، زدن ماسک ضد آلودگی‌هوا است ولی عملاً این ماسک‌های کاغذی نیز کارساز نیست. از این جهت که گازهای نافذ سموم را از خود عبور می‌دهند و بخش وسیعی از آلودگی‌هوا مربوط به گاز دی‌اکسیدکربن و گازهای دیگر است و همینطور اینکه جلوی ذرات غبار بیشتر از ۱۰ میکرون را می‌گیرد و ذرات ریز کمتر‌از ۱۰ میکرون از آن عبور می‌کند و درجمع کارساز نمی‌باشد.
منابع در دفتر نشریه می‌باشد.
ثبت نظر