استرس تهدیدی برای حیات دندانپزشک

متاسفانه موارد زیادی در مجلات صنفی از فوت نابهنگام همکاران دندانپزشک مطلع می‌شویم و چه بسا بیمارانی که به ما مراجعه می‌کنند که کارشان به‌علت فوت دندانپزشک مربوطه ناتمام مانده. مقاله ذیل که البته براساس آمارهای کشورهای غربی است مروری بر عوامل کاری  تهدیدکننده‌ی حیات دندانپزشک دارد.

بررسی‌های اخیر و گزارش‌های منتشر شده در مقالات دندانپزشکی حاکی از وفور مشکلات جسمانی مرتبط با استرس و اختلالات روحی در دندانپزشکان است.

این مشکلات شامل موارد بالای بیماری‌های‌قلبی ـ عروقی، زخمهای گوارشی و کولیت، فشارخون بالا، درد کمر، خستگی چشم، مشکلات زناشویی، وابستگی به الکل، اعتیاد، افسردگی و نهایتاً خودکشی بوده.

مطالعات و آمار:

• آمار خودکشی دندانپزشک‌ها دو برابر جمعیت عادی است و سه‌برابر سایر افراد شاغل در جامعه پزشکی

• اختلالات روحی سومین مشکل‌سلامتی‌در بین دندانپزشک‌ها است در حالی‌که در جامعه عادی رتبه دهم را دارد.

• بیماری‌های قلبی و فشارخون بالا شیوع ۲۵٪ بالاتر در بین دندانپزشک‌ها دارد.

• اختلالات Psycho-neurotic  در دندانپزشک‌ها دو و نیم برابر بیشتر از پزشک‌ها است.

• عامل اصلی مرگ و میر در بین دندانپزشک‌ها بیماری‌قلبی ـ عروقی وابسته به استرس است.

• مرگ و میرصنف دندانپزشک‌ها در آمریکا و کانادا سالانه

چیزی معادل‌یک‌کلاس‌ورودی دندانپزشکی است!

علت‌های استرس:

با علم بر آمارهای فوق شاید امکان تغییر شغل در این لحظه برای ماـ دندانپزشک ـ مقدور نباشد لذا بهتر است از عوامل استرس‌زا در مطب کمی بحث شود و بتوان راه حلی برای آن پیدا نمود و زندگی بهتر و همراه با سلامتی را در آینده داشته باشیم.

• محصور بودن

مکان کار غالب دندانپزشک‌ها اتاق‌های کوچک و گاهی بدون پنجره با ابعاد حدودی ۲۵مترمربع است همراه با کار دقیق و پر تمرکز در محیط کوچک دهان. این عوامل هر دو اضمحلال جسمی و روحی به همراه دارد که موجبات دردهای کمری، اسپاسم عضلانی، اختلالات خونی و خستگی می‌شود. لذا با این وضع زمان زیادی لازم نیست تا یک دندانپزشک‌تحت آسیب‌های‌جسمی و روحی قرار گیرد.

• کار در محیطی منزوی

اغلب دندانپزشک‌ها به تنهایی فعالیت می‌کنند. لذا امکان مبادله نظر و ارتباط با همکار دیگر را ندارند. البته این مساله تا حدودی مربوط به‌ رقابت‌کاری بین دندانپزشکان می‌باشد که ماحصل آموزش در دوران دانشگاهی جهت ایجاد رقابت بین دانشجویان است.

• استرس درمان ایده‌آل

هدف درمان ایده‌آل و ماندگار در محیط غیرسازگار دهان از عوامل ایجاد استرس و ناراحتی برای دندانپزشک است. این استرس درمان به قولی تضمینی و ایده‌آل از دوران دانشگاهی پایه‌گذاری شده ولی واقعیت آن‌است که فرض بر یک ترمیم یا روکش ایده‌آل در هرحال با گذر زمان و عدم توجه بیمار دچار اضمحلال می‌شود و ارتباطی به سعی دندانپزشک ندارد.

 • فشار اقتصادی

در دوران جوانی دندانپزشک‌ها بار سنگینی از بدهی به دانشگاه و یا هزینه راه‌اندازی مطب خصوصی را دارند. این دو در غرب حدود ۲۵۰۰۰۰ دلار امریکا می‌شود. لذا مواردی دیده می‌شود که دندانپزشک تغذیه مناسبی ندارد و وقت ناهار یا استراحت را به دیدن بیمار اضافی می‌گذراند که می‌تواند موجبات خستگی بیش از حد دندانپزشک را در آخر روز به همراه داشته باشد. همین مساله باعث می‌شود دندانپزشک به تعطیلات نرود و حتی به‌رغم بیمارشدن به کار در مطب ادامه دهد زیرا عدم حضور وی در مطب یعنی توقف درآمد ولی رشد هزینه ادامه می‌یابد!!

دندانپزشکی که بدین شیوه کار می‌کند شاید درآمد بالاتری به نسبت داشته باشد ولی در نهایت دچار وضعیتی می‌شود که از لحاظ روحی و ذهنی خسته بوده و نسبت به بیماران و کادر مطب حالت بی‌تفاوت و یا منفی ایجاد می‌کند.

• فشار زمان

سعی در درمان به موقع بیماران  در مطب پرازدهام از عوامل ایجاد استرس در دندانپزشک است. بر اساس قانونMurphy «اگر قرار بر آن باشد که مشکلی پیش آید حتما این مشکل رخ داده و در بدترین ساعت‌کاری مطب ایجاد می‌شود». اگر از جدول‌کاری عقب هستیم امکان جبران آن در آن روز نمی‌باشد. فرضاً کار مشکلی انجام می‌دهید که ۹۰٪ وقت داده شده به بیمار را پر می‌کند به احتمال زیاد همان ۱۰٪ باقی مانده باز هم ۹۰٪ وقت اضافه تر می‌گیرد!!!

• انتخاب نوع درمان

آنچه در دانشکده آموزش داده می‌شود بر اساس یک درمان کاملاً علمی و ایده‌آل است ولی در واقعیت شما در مطب یا بیمارانی که مشکل مالی دارند مواجه می‌شوید با بیمارانی که سقف بیمه دارند یا اصلا پوشش بیمه ندارند و یا فرهنگ بالایی از جهت قبول درمان پیشنهادی‌شما‌ ندارند. لذا دندانپزشک به ناچار مجبور به انجام آنچه واقعاً تمایل به انجام آن را داشت نمی‌باشد. اصطلاحاً کار درحد تعمیر و تاحدی راه انداختن کار بیمار می‌شود و با تمام این محدودیت‌ها بیمار توقعات غیر واقع‌بینانه نیز دارد.

• اضطراب بیمار(...و همراهان مضطرب‌تر از بیمار!)

استرس کارکردن با بیماری که خود اضطراب دارد برای خود دندانپزشک نیز چندان جالب نمی‌باشد. دندانپزشک عملاً در مواجه‌شدن با چنین بیمارانی خود دچار پاسخ‌های فیزیولژیک ناشی از استرس می‌شود (افزایش ضربان قلب، فشار خون بالا، تعریق)همین می‌تواند موجبات سکته‌های زودرس قلبی را فراهم کند.

• شخصیت دندانپزشک

شخصیت افرادی که اصطلاحاً به‌عنوان دندانپزشک خوب در بین بیماران معروف است براساس بررسی‌ها در نیمه‌های عمر تبدیل به فردی مستعد افسردگی وابسته به الکل و اعتیاد و حتی خودکشی می‌شود. این افراد دارای ویژگی‌های ذیل هستند:

• توجه اجباری به جزئیات

• بسیار وظیفه‌شناس و باوجدان

• کنترل با دقت احساسات

• توقعات غیر واقع‌گرایانه از خود و دیگران که شامل کادر درمانی و بیمار می‌باشد.

• مقید به پرستیژ و برجسته بودن

• عدم تحرک

انستیتو Pankey در میامی وضعیت سلامت ۲۴۰۰ دندانپزشک را بررسی کرد.

عملاً براساس یافته آنها شاخص زندگی دندانپزشک عبارت از استرس، رکود و اضمحلال بود، (DDS:Dormancy Degeneration Stress)
از نظر آنها دندانپزشک‌ها به حد کافی ورزش نمی‌کنند تا مانع از تخریب تدریجی بافت‌همبندی عروق خونی کوچک عضلات و کلاً سیستم گردش خون شوند.

مقابله با استرس:

امکان حذف کامل استرس از مطب دندانپزشکی وجود ندارد ولی باید آن را بتوان تا حد ممکن به حداقل رساند تا از انواع مشکلات جسمی و روحی مربوط به استرس پیشگیری نمود.

کلید مقابله با استرس تشخیص و درک علت‌های آن است. با شناسایی علت‌های آن امکان انجام اقدامات پیشگیری راحت‌تر است.

• بهبود محیط کاری

• تبادل نظر با همکاران و کمتر در انزوا ماندن (شرکت در بازآموزی و کنگره‌ها)

• ساعات کاری معقولی در نظر گرفته شود بدون حذف ساعات تغذیه

• استراحت و یا در نظرگرفتن تعطیلات در زمان احساس فشار کاری

• کنترل بهتر اضطراب مریض با شیوه‌های مفیدتر

• تخصیص ساعاتی برای ورزش از پیاده‌روی گرفته تا عضویت در باشگاه

• نسبت‌به خود مهربان‌تر باشید و کمتر شیوه کاری خود را مورد انتقاد قرار دهید.

پیشنهاد نویسنده گنجاندن واحدهایی برای مقابله با استرس و فشار کاری در برنامه‌های دانشگاهی است. اگر ۹۹٪ واحدها در مورد سلامت بیمار است حداقل ۱٪ نیز در مورد آینده سلامت جسمی-روحی دندانپزشک باشد.