به‌مناسبت روز داروساز به‌دیدار آقای دکتر غلامرضا اخوان فرید، مدیرعامل شرکت داروسازی رها و از مدیران باسابقه در شرکت‌های خصوصی داروسازی ایران رفتیم تا از شرایط دارو و داروسازی در دوران پس‌از انقلاب گفتگو داشته باشیم که حاصل این گفتگو را به‌نظر شما عزیزان می‌رسانیم.
پزشکی‌امروز: آقای دکتر اخوانفرید ضمن تبریک روز داروساز خدمت جنابعالی، با توجه به اینکه شرکت داروسازی رها ۱۰۰ درصد خصوصی است نحوه شکل‌گیری شرکت‌های خصوصی داروسازی در ایران پس از انقلاب را برای خوانندگان هفته‌نامه پزشکی‌امروز توضیح دهید.
دکتر اخوانفرید: ضمن تشکر از تشریف‌فرمایی شما من نیز لازم می‌دانم که روز داروساز و روز پزشک که بزرگداشت دو دانشمند بزرگ ایران می‌باشد را به‌همکاران داروساز و پزشکان تبریک بگویم و برای این گروه زحمتکش و فرهیخته آرزوی سلامت و سعادت داشته‌باشم و همچنین یاد بنیانگذار هفته‌نامه پزشکی امروز شادروان دکتر فرخ‌سیف بهزاد را گرامی بدارم. به‌دلیل‌اینکه در طی ۲۷سال فعالیت این هفته‌نامه همواره در هر شرکتی که حضور داشتم با این نشریه همکاری نموده‌ام.
در ارتباط بانحوه شکل‌گیری شرکت‌های داروسازی خصوصی لازم است تا در مقدمه تاریخچه‌ای ازصنعت داروسازی و شرکت‌های چندملیتی دارویی که قبل از انقلاب درایران فعالیت می‌نمودند را توضیح دهم و سپس به تشکیل شرکت‌های خصوصی بپردازیم.
قبل از انقلاب ۷۰درصد از نیازهای دارویی کشور وارداتی و ۳۰درصد مابقی به‌طور عمده توسط شرکت‌های چند ملیتی در داخل کشور تولید می‌گردید و سهم بخش خصوصی در تأمین فرآورده‌های دارویی مورد نیاز کشور بسیار ناچیز بود، روی‌هم‌رفته قبل از انقلاب داروها در کشور به‌دلیل اینکه اغلب در اختیار شرکت‌های خارجی و داروهای وارداتی بودند، مشخص نبود که در چه شرایطی تولید و یا کنترل می‌گردیدند. بازار دارویی بسیار آشفته و نابسامان و تحت تبلیغات دروغین شرکت‌های خارجی بود، لذا با پیروزی انقلاب دولت تصمیم گرفت تا به‌دلیل نیاز یک تحول و حمایت از تولید داخلی، به یکباره تولید و واردات داروها با نام‌های تجاری کنار گذاشته شود و طرح ژنریک به‌جای آن پیاده شود، ولی این طرح مطلوب شرکت‌های چند ملیتی که در داخل کشور فعالیت می‌کردند و یا در واردات دارو نقش اساسی داشتند نبود و با کم‌کاری و تعطیلی واحدهای خود کارشکنی می‌کردند، لذا شورای انقلاب مجبور گردید واحدهای شرکت‌های چند ملیتی در کشور را ملی و مدیریت آنها را به مدیران منتخب دولت واگذار نماید.
رویکرد دولت باتوجه به شرایط پیش‌آمده چنین شد که دارو توسط متخصصان داخلی تحت نام ژنریک تولید و از وابستگی به شرکت‌های چندملیتی و واردات، کشور بی‌نیاز شود.
داروسازان با توجه به جو انقلابی آن روزها، نسبت به این پیشنهاد استقبال قابل‌توجهی از خود نشان دادند و شرکت‌های داروسازی چند ملیتی که ملی شده بودند، با مدیریت منتخب دولت که اغلب داروساز بودند به‌طور مجدد فعال و با دانش و تجربه و نیروی جوانی و انقلابی اقدام به راه اندازی کارخانجات نمودند. اما به‌دلیل فرسوده بودن خطوط و محدودیت ظرفیت‌ها، رفع کامل نیازهای دارویی کشور توسط واحدهای داروسازی داخلی بسیار سخت و تقریباً غیر ممکن بود، لذا لازم بود تا کمبودها با نام ژنریک از شرکت‌های خارجی وارد گردند.
درخواست واردات دارو بنابه درخواست دولت بانام ژنریک به شرکت‌های اروپایی ارسال می‌گردید ولی شرکت‌های اروپایی تمایلی به همکاری نشان نمی‌دادند و شرکت‌های بلوک شرق نیز داروهایشان کیفیت و استانداردهای قابل قبول را نداشتند و این نیز خود دلیلی شد که به متخصصان خودمان جهت نوسازی و توسعه صنعت داروسازی بیشتر متکی شویم، هرچند کمبودها و جنگ مشکلاتی را پیش‌رو قرار داده بود ولی خوشبختانه باتلاش داروسازان جوان داخلی، کشور توانست با زحمات بسیار نیازهای داخلی و جنگ را تامین نماید. در حالی‌که نیاز به توسعه هر چه بیشتر صنعت داروسازی بیشتر احساس شده و اجتناب ناپذیر بود.
اینجانب با افتخار و سپاس از الطاف الهی باید عرض کنم زمانیکه مدیر عامل شرکت داروسازی الحاوی (پارک دیویس سابق) بودم، توانستیم ساخت اولین شرکت دارویی پس از انقلاب را به عنوان مؤسس و تحت پوشش سازمان صنایع ملی ایران که مسئولیت مدیریت شرکت‌های چند ملیتی شده را بر عهده داشت، به نام شرکت داروسازی امین در سال ۱۳۶۳ در شهر اصفهان آغاز ودر سال ۱۳۶۹ تاسیس و راه‌اندازی کنیم. پس از امین شرکت‌های داروسازی دیگری نیز مانند فارابی، زهراوی، دانا، شهید قاضی، ثامن، لرستان (اکسیر) و بعدا شرکت‌های دیگر توسط سازمان صنایع ملی ایران و به همت دیگر همکاران تأسیس و راه اندازی گردید که هنوز جزو بهترین شرکت‌های داروسازی کشور می‌باشند.
متأسفانه در آن برهه به‌دلیل جو انقلابی و ضدسرمایه داری، شرکت‌های خصوصی داروسازی نقش موثری در این خیزش نداشتند. اما در حال حاضر به دلیل واگذاری تعدادی از شرکت‌های ملی شده در دهه ۷۰ و تأسیس چندین شرکت داروسازی خصوصی در سال‌های اخیر، درصد فعالیت شرکت‌های داروسازی خصوصی نسبت به دولتی و نهادها و بانک‌ها افزایش یافته، اما هنوز در اقلیت هستند.
پزشکی‌امروز: فعالیت شرکت‌های خصوصی و شرکت‌های داروسازی ملی شده چگونه بود؟
دکتر اخوان فرید: باتوجه به توضیحات قبلی، شرکت‌های داروسازی که ملی شده بودند و شرکت‌های خصوصی قدیمی اقدام به بازسازی و نوسازی ماشین‌آلات داروسازی نمودند به‌طوریکه پس از گذشت کمتر از یک دهه، این واحدها توانستند به‌همراه واحدهای جدید نیاز دارویی کشور را تا حدود ۹۷درصد تأمین کنند، این اقدام به‌همت و پشتکار داروسازان جوان و نیروهای داخلی صورت گرفت. در این بین نقش واحدهای جدید داروسازی که بعد از انقلاب احداث گردید پررنگ‌‌تر بوده، زیرا براساس استانداردهای جدید داروسازی طراحی و اجرا و از نظر تجهیزات و ماشین آلات پیشرفته‌تر بوده‌اند، این واحدها بدون تزریق سرمایه خارج از صنعت داروسازی و صرفاً با سود عادلانه واحدهای داروسازی که داروهای ژنریک را با حداقل قیمت تولید و در اختیار بیماران قرار می‌دادند، احداث گردیدند.
لازم است خاطر نشان گردد که تمام نیازهای ارزی داروی کشور در سال‌های اول انقلاب با وجود جنگ به ۴۰۰میلیون دلار نیز نمی‌رسید و هدف دولت این بود که فرآورده‌های دارویی با قیمت‌های عادلانه به‌دست مصرف کننده داخلی برسد و این باعث می‌شد که سود حاصله از شرکت‌های داروسازی، حداقل باشد. با این وجود تعدادی از بهترین شرکت‌های داروسازی کشور با سود حاصله از صنعت داروسازی آن روز، احداث و به بهره برداری رسیدند.
پزشکی‌امروز: اکنون سرانه مصرف دارو چقدر است؟
دکتر اخوان فرید: ارزبری دارو درحال حاضر باتوجه به افزایش جمعیت که حدود بیش از ۲ برابر نسبت به زمان انقلاب گردیده، حدود ۱۰برابر شده است و یک سوم ارزبری آن مربوط به ۲تا۳ درصد از داروهای وارداتی و داروهای مشابه تولید داخل است که سود آنها به آن طرف مرز منتقل می‌شود، موضوعی که باعث تاسف است اینکه در بخش داخلی کمتر سرمایه‌گذاری می‌شود و این خود زمینه را برای واردات افزایش می‌دهد که می‌تواند برای صنعت داروسازی کشور خطرناک باشد. درحالیکه سود حاصله از دارو باید در داخل سرمایه گذاری شود که منافع آن به صنعت داروسازی برسد نه آنکه تعداد مشخصی از شرکت‌های واردکننده دارو سودهای نجومی به‌دست آورند و برای واردات دارو چندین برابر واحدهای داخلی ارزبری داشته باشند و هزینه بیماران را چندین برابر کنند. سرانه سالیانه مصرف دارو ظاهراً از نظر ارزی حدود ۵۰ دلار است که نسبت به بعد از انقلاب افزایش چشمگیری داشته است.
پزشکی امروز: شما معتقدید که یکی از موضوعاتی که باعث عدم سرمایه‌گذاری در صنعت داروسازی کشور شده، واردات دارو است؟
دکتر اخوان فرید: البته در حال حاضر در کشور در بخش‌هایی مازاد تولید دارو وجود دارد، اما این به آن معنی نیست که صنعت نیاز به سرمایه‌گذاری جدید نداشته باشد، صنعت داروسازی کشور نیاز به نوسازی و اصلاح ساختاری به‌منظور رعایت اصول G.M.P دارو دارد و واردات دارو این فرصت را از صنعت داخلی سلب می‌نماید.
البته واردات فرآورده‌های دارویی دو نوع می باشد:
۱ـ داروهایی که ما تکنولوژی آن را نداریم و تولیدش صرف نمی‌کند و واردات آنها اجتناب‌ناپذیر است و باید وارد شود تا نیاز بیماران تامین گردد.
۲ـ بحث ما آن دسته از داروهایی است که مشابه داخلی دارد که با همان کیفیت در داخل تولید می‌شود و تولید داخلی آن صرفه‌جویی ارز در پی دارد و با جلوگیری از واردات آن، شرکت‌های داخلی توسعه پیدا می‌کنند و اشتغال ایجاد می‌شود.
پزشکی‌امروز:داروهای مشابه تولید داخل تمامی استانداردها را رعایت می‌کنند؟
دکتر اخوان فرید: فرآورده‌های دارویی در تمام جهان از یک رویه استاندارد بین‌المللی برخوردارند، بدین‌شکل که در کتاب‌های فارماکوپه که مبنا و اساس داروسازی است، از ابتدا تا انتها هم در زمینه ساخت و هم درموردکنترل کیفیت، روش‌ها در آنها قید گردیده که مهمترین آنها فارماکوپه U.S.P و B.P است و در ساخت دارو استاندارد روش‌های قید شده باید رعایت شود. دستگاه‌هایی که مواداولیه، محصول بینابینی و محصول نهایی و حتی بعد از ورود به بازار طبق فارماکوپه ها و استانداردهای G.M.P توسط آنها مورد آزمایش قرار می‌گیرند، شناخته شده هستند و در تمام شرکت‌های داروسازی چه داخلی و چه خارجی مورد استفاده قرار می‌گیرند.
دستگاه‌هایی مانند GC , HPLC و اتمیک ابزوربشن و یا دستگاه‌های دیگر که مورد استفاده قرار می‌گیرند، در تمام نقاط جهان یکسان و کارکردشان مشخص است و توسط کمپانی‌های خاص تولید می‌شوند.
پزشکی‌امروز: دستگاه‌هایی که در ایران در کارخانه‌ها داروسازی استفاده می‌شوند، ساخت کدام کشورها می‌باشند؟
دکتر اخوانفرید: دستگاه‌های آزمایشگاهی که در کارخانه‌ها ما موجود می‌باشند از کشورهای اروپایی، آمریکایی و ژاپن می‌باشند که تمامی این دستگاه‌ها استانداردهای لازم را دارند و به کارشناسان شرکت‌ها نحوه استفاده از این دستگاه‌ها توسط نمایندگی‌ها و مؤسسات ذیربط آموزش داده می‌شود و متخصصان همیشه آخرین اطلاعات را در اختیار دارند و کنترل فرآورده‌های دارویی نه تنها روی مواد اولیه در حین ساخت و بعد از ساخت بلکه تا زمان انقضای دارو نیز ادامه می‌یابد.
پزشکی امروز: آیا درحال‌حاضر شرکت‌های داروسازی ایران تحت لیسانس شرکت‌های خارجی فعالیت می‌کنند؟
دکتر اخوانفرید: شرکت‌های داروسازی بدان شکل که به‌طور اصولی تحت‌لیسانس باشند، خیر. در اینجا لازم‌است توضیح دهم که تحت لیسانس بودن یعنی کارخانه مادر (اروپایی یا آمریکایی) با یکی از کارخانه‌ها قراردادی منعقد می‌کنند و یا رأساً در کشور سرمایه گذاری می‌کنند که داروهایی که به‌صورت وارداتی داخل کشور می‌شود، تکنولوژی ساخت آن دارو را به‌داخل کشور از ابتدا تا انتهای مراحل ساخت، وارد کنند تا داروی وارداتی در داخل تولیدشود و این پروسه به‌موازات ورود دارو ادامه پیدامی‌کند تا کارخانه جدید به‌مرحله تولید رسیده و دارو مطابق با نمونه خارجی آن به بازار وارد شود. از آن پس از واردات آن جلوگیری می‌گردد و همچنین شرکت خارجی پس از تأمین مصرف داخلی اقدام به صادرات به کشور ثالث نیز خواهد نمود.
این رویه کلی تولید تحت لیسانس بودن است که هم دانش و تکنولوژی تولید داروی موردنیاز وارد کشورشده و هم باعث صرفه‌جویی ارزی و سرمایه گذاری خارجی، ایجاد اشتغال می‌شود. متاسفانه درحال‌حاضر تحت لیسانس درکشور ما تغییر شکل‌داده و بیشتر دارو را بصورت فله‌ای وارد و بسته‌بندی می‌کنند و یا بلیسترآماده را داخل جعبه می‌گذارند که این نحوه‌کار نه‌تنها سودی برای کشور ندارد که هیچ، بلکه وابستگی همیشگی به آن گروه از داروها را نیز در پی‌خواهد داشت. در صورتیکه شواهد حاکی است که شرکت‌های خارجی طرف قرارداد با شرکت‌های داروسازی ایرانی نبوده بلکه تعدادی واسطه و دلال این داروها را از شرکت‌های خارجی می‌خرند و تحت‌نام داروهای تحت لیسانس در شرکت‌های داخلی صرفاً بسته بندی می‌کنند. با این روش داروهای مشابه ساخت داخل را در داخل کشور بسته بندی و به چندین برابر قیمت آن به بیماران به‌فروش می‌رسانند. جالب توجه اینکه قیمت بعضی از آنها در داخل کشور به نرخ ارز آزاد بعضاً نسبت به دیگر کشورها گرانتر بوده و این یعنی کلاه بر سر ملت ایران گذارده می‌شود. تحت‌لیسانس یعنی سرمایه‌گذاری خارجی، ایجاد اشتغال، انتقال تکنولوژی، آموزش نیروهای متخصص داخلی و سپس صادرات دارو به کشورهای همسایه و این تعریف‌کلی تحت لیسانس می‌باشد.
پزشکی‌امروز: باتوجه به‌مطالب شما، آیا این رویه سودی برای کشور درپی‌خواهد داشت؟
دکتر اخوانفرید: مسلماً خیر، اینکه شما داروی ساخته‌شده را بیاوری و به شکل‌های مختلف بسته‌بندی کنی چه نتیجه‌ای خواهدداشت؟ فقط اینکه تحت‌لیسانس را یدک بکشیم و به اندازه ۱۰برابر ارزبری به کشور تحمیل کنیم هیچ سودی نداشته و و فقط هزینه اضافه‌ای به بیمار تحمیل شده‌است. درحالی که شما می‌توانید به عنوان نمونه به‌کارخانه‌ها داروسازی رها بیایید و ببینید که میلیاردها تومان توسط بخش خصوصی سرمایه‌گذاری شده و در این زمینه فرآورده‌های مشابه خارجی را تولید کرده‌ایم که این داروها را می‌توانید در هر آزمایشگاه بین‌المللی که بخواهید ببرید و آزمایش‌کنید. این دار وها کاملاً با نمونه خارجی برابری می‌کنند. بنابراین آیا سزاوار است سرمایه‌گذاری ما آتل و باطل بماند و شرکت‌های خارجی و واسطه‌ها و دلال‌ها باعناوین و شکل‌های مختلف با تبلیغات دروغین و هزینه‌های گزاف برای خودشان بازار بزرگی درست کنند؟ متاسفانه تولیدکننده‌های این فرآورده‌ها که غول‌های بزرگ دارویی دنیا هستند باتوجه به‌قیمت‌های خوبی که از وزارت بهداشت می‌گیرند قدرت تبلیغاتی بسزائی دارند و امکان مبارزه با آنان میسرنیست و روزبه‌روز نیز ریشه این شرکت‌ها درکشور محکم‌تر می‌شود و اعتراضات و نامه‌نگاری‌های ما نیز به‌جایی نرسیده‌است! جای تعجب این است که در آمارنامه‌ای که توسط وزارت بهداشت تهیه می‌شود، عملیات فوق جزو تولید داخلی محسوب می‌گردد و از تعرفه ۵۰ درصدی برخوردار می‌باشند. یعنی چنانچه یک شرکت داخلی بخواهد تا ماده اولیه آن‌را وارد کند دو برابر قرص آماده و بسته‌بندی این داروهای خارجی بایستی به گمرک تعرفه بپردازد.
پزشکی امروز: با توجه به‌اینکه اشاره شد تولید داروها با کیفیت مشابه خارجی برابری می‌کند و وسایل سیستماتیک را فرمودید مطابق با سیستم‌های جهانی است، ولی این مواد اولیه است که اصل موضوع داروسازی می‌باشد که گاهی از بعضی کشورها وارد می‌شود و کیفیت مطلوبی ندارد. در این باب چه‌کاری انجام داده‌اید؟
دکتر اخوانفرید: خوشبختانه وزارت بهداشت از سال‌های گذشته سختگیری‌های بسیاری دراین ارتباط اعمال‌کرده و اعمال می‌کند. شرکت‌های داروسازی به‌هیچ‌وجه مجاز نیستند تا از هر منبعی ماده اولیه خریداری و وارد کنند. باید شرکت‌هایی که تولیدکننده مواداولیه هستند، گواهی تاییدیه از FDA (انجمن دارو و غذای آمریکا) و یا اتحادیه اروپا داشته‌باشند تا بتوانند داروهایشان را در ایران ثبت کنند. در غیر اینصورت کارشناسان وزارت بهداشت و یا شرکت‌های داروسازی باید از این شرکت‌ها بازدیدکنند و چک لیست‌هایی که بسیارکامل و مفصل است توسط کارشناسان تکمیل شود و تا زمانیکه مدارک کامل نباشد و از نظر کیفیت و شرایط ساخت شرایط لازم را نداشته باشند ورود مواد اولیه به کشور امکانپذیر نمی‌باشد.
پزشکی‌امروز: مطلب دیگر درارتباط با پروسه کنترل‌کیفی است که مدت زمان‌طولانی را سپری می‌کند که این مدت زمان بیشتر در بخش پس‌از تولید دارو می‌باشد تا مجوزهای لازم صادرشود. آیا این رویه باعث کندشدن مراحل تولید در کارخانه‌ها داروسازی نمی‌شود؟
دکتر اخوانفرید: طبق مقررات وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشکی بررسی اسناد و مدارک تا صدور پروانه نیاز به‌کارشناسان خبره دارد و در این قضیه هم از نظرداشتن کارشناس‌ها و هم بودجه لازم، سازمان مشکلاتی دارد به طوریکه زمان طی شدن آن به درازا کشیده می‌شود و چه‌بسا که تا پروانه صادرشود و باتوجه به‌اینکه سری اول این فرآورده حتماً باید تولید بشود و بعد پروانه آن فرآورده صادر شود، بسیار دیده شده که قبل از اینکه پروانه صادرشود کار به امحا دارو و از بین بردن می‌رسد که این خود ضرر و زیان ما را در پی‌خواهد داشت.
پزشکی‌امروز: آیا نمی‌شود تا کنترل کیفی پس‌از تولید زمان کوتاهتری داشته باشد؟
دکتر اخوانفرید: بحث کنترل نیست بلکه بحث بررسی پرونده دارویی است. پرونده دارویی بعضاً ممکن‌است ایراداتی داشته‌باشد و یا کارشناس فرصت نداشته باشد تا پرونده را در فرصت زمان محدود بررسی‌کند.
پزشکی امروز: پرونده دارویی را لطفاً توضیح دهید.
دکتر اخوانفرید: اصطلاحاً می‌گوییمCTD یا نظارت دارویی یا کارشناسان خبره که بحث آن شامل پرونده‌دارویی است که از ابتدا تا انتهای تولید فرآورده می‌باشد که گاهی یک پرونده بالغ برهزار صفحه مدارک لازم دارد تا وزارت بهداشت این پرونده را قبول کند و از نظر آنها پذیرفته شود. در بررسی‌ها ممکن‌است ایراداتی به‌مدارک داخل پرونده گرفته‌شود تا آن مشکلات رفع و یا کارشناس درمورد خاصی توجیه شود. به این دلیل زمان طولانی می‌شود.
پزشکی‌امروز: یکی‌از دلایل نیز شاید تعداد کم گروه نظارت باشد؟
دکتر اخوانفرید: هرچه دقت و نظارت بیشتر باشد که باعث خوشحالی است و باعث بالارفتن کیفیت فرآورده‌های دارویی می‌شود. اما به‌نظر من مشغله زیاد و تعداد کارشناسان کم است.
پزشکی امروز: آقای دکتر شما پس از حضور موفق در چند شرکت داروسازی که همگی نیز در حوزه بخش خصوصی بودند به شرکت داروسازی رها آمدید. لطفاً در این خصوص توضیح فرمایید.
دکتر اخوانفرید: پس‌از اینکه چند شرکت داروسازی در اصفهان فعال‌شد، درسال۱۳۸۲ شرکت داروسازی رها را با همت جمعی از اساتید داروسازی دانشگاه و همکاران در اصفهان تاسیس کردیم و حدود ۵ تا ۶ سال زمان تاسیس کارخانه تا مرحله بهره‌برداری به‌درازا کشید و درحال‌حاضر نسبت به شرکت‌های داروسازی دیگر از نظر نوع فرآورده‌های دارویی و نوع خطوط تولید متنوع‌تر است.
در شرکت داروسازی رها، فرآورده‌های تزریقی مانند: آمپول، قطره‌های چشمی، اسپری‌بینی و نیمه‌جامدات مانند: کرم، پماد، ژل، شربت، قرص و کپسول تولید می‌شود. درصورتیکه شرکت‌های دارویی دیگری در استان اصفهان هستند که خطوط تولیدی کمتری دارند. ما بیش‌از یکصد پرونده فرآورده‌های دارویی دردست اقدام داریم. ازهمه مهمتر آنکه در داروسازی رها تاکنون 15فرآورده برای اولین‌بار در کشور فرموله شده‌است.
پزشکی‌امروز: شرکت داروسازی رها در زمینه داروهای پیوسته‌رهش فعالیت دارد؟
دکتر اخوانفرید: بله باید بگویم که هیچ شرکت داروسازی به قدر شرکت داروسازی رها داروهای پیوسته‌رهش خوراکی ندارد. با اینکه یک شرکت تازه‌تأسیس است، خوشبختانه توانستیم به‌دلیل برخورداری از داروسازان و محققان مجرب، فرآورده‌ها را فرموله نموده و رضایت پزشکان را جلب کنیم و در اختیار آنان قراردهیم تا برای بیمارانشان تجویزکنند. لازم به‌تذکر است که تولید این فرآورده‌ها با صرفه‌جویی ارزی قابل ملاحظه‌ای صورت می‌گیرد و تا یک‌پنجم قیمت مشابه خارجی در اختیار بیماران قرار می‌گیرد و نتایج آزمایشات بیواکی والانسی و یا فراهم زیستی انجام شده نشان می‌دهد که با مشابه‌های‌خارجی کاملاً برابری می‌نمایند.
یعنی پروفایل خونی فرآورده‌های مصرفی درخون از نظر جذب، توزیع و دفع از بدن با نوع خارجی کاملاً یکسان می‌باشد و هیچگونه اختلافی در آزمایشات فارماکوکینیک مشاهده نمی‌شود. طبق محاسبات انجام‌شده این تعداد دارویی که توسط شرکت داروسازی رها فرموله شده است درمقایسه بامشابه خارجی که برای اولین بار به بازار دارویی ایران عرضه کردیم نشان می‌دهد که سالانه بالغ بر ۲۰میلیون دلار برای کشور صرفه‌جویی ارزی در پی داشته است.
پزشکی‌امروز: آیا در بحث اشتغال‌زایی شرکت داروسازی رها توانسته خواسته‌های منطقه را تامین کند و جذب نیروی بومی داشته باشد؟
دکتر اخوانفرید: نیروهای شرکت اغلب بومی هستند و در طراحی و احداث و ساخت و بهره‌برداری، شرکت تماماً از نیروهای بومی استفاده کرده‌است.
پزشکی‌امروز: صنایع تولید دارویی چه مقدار از نیاز دارویی کشور را تامین می‌کند و نقش شرکت داروسازی رها را در کجای این فعالیت می‌بینید؟
دکتر اخوانفرید: صنعت داروسازی یکی از صنایع مفید برای جامعه است و می‌توان گفت که یکی از بهترین صنایع مهم می‌باشد. حدود ۹۸درصد از نیاز کشور توسط شرکت‌های دارویی داخلی تامین گردیده و ۲درصد باقیمانده وارد می‌شود که این ۲ درصد متاسفانه یک سوم ارز دارویی کشور را به خود اختصاص می‌دهد که باید فکر چاره‌ای برای این مورد شود. باید به‌بخش تحت‌لیسانس بودن شرکت‌ها درمورد این نوع داروها توجه‌ویژه داشت تا بتوان به خواسته‌های خود در زمینه خودکفایی صددرصدی برسیم و از بازار دارویی ارزآوری کنیم نه‌اینکه ارز خارج کنیم و اما خدماتی که شرکت داروسازی رها در زمینه تولید دارو داشته است؛ همانگونه که قبلاً اشاره شد توانسته‌ایم داروهای مورد نیاز کشور را در خطوطی که شرکت داروسازی رها درآن فعال است تامین کنیم. به‌عنوان مثال طی ماه گذشته از اداره کل دارو به شرکت داروسازی رها اطلاع داده‌شد که قرص وارداتی تگراتول(Carbamazepine) پیوسته‌رهش درحال‌حاضر در بازار کمبود دارد. شرکت داروسازی رها تنها شرکتی است که پروانه تولید این دارو را دارد و در حداقل زمان برای تأمین بازار و رفع کمبود آن به تولید اقدام کردیم، البته چندین سال بود که این دارو را به مقدار کم تولید می‌کردیم زیرا مسئله‌ای وجود داشت و از این نگران بودیم که به‌وفور تولیدکنیم و جذب بازار نشود و به‌دلیل وجود واردات، این دارو مازاد بشود و شرکت مجبور شود تولیدات دارو را که مازاد بازار است، امحا و یا نابود کند. خیلی دست به عصا تولیدکردیم زیرا بازار شدیداً دچار کمبود داروی خارجی بود و ما فورس‌ماژور برنامه‌ریزی نموده و ظرف 3هفته نیاز بازار را کاملاً برطرف کردیم. به‌دلیل‌اینکه ما مواد اولیه و دانش تولید دارو را داشتیم و توسط متخصصان خود توانستیم به‌راحتی نیاز کشور را تامین کنیم درصورتیکه اگر می‌خواستیم به‌خارج سفارش دهیم، تا پروسه اداری آن طی‌شود که خود مشکلات عدیده زیادی دارد که شامل اعتبار ارزی و بانکی می‌باشد حداقل ۲تا ۳ماه زمان نیاز دارد و نیاز کشور برطرف نمی‌شد.
پزشکی‌امروز: ارزش افزوده در گرو صادرات یک محصول است، آیا داروسازی رها در این زمینه اقدامی کرده است؟
دکتر اخوانفرید: این پرسش بسیار تخصصی است. طبق چشم‌اندازی که برای کشور ترسیم‌شده به‌نظر می‌رسد که درچند سال آینده ما باید میزان صادرات فرآورده‌های دارویی را به یک میلیارد ودویست میلیون دلار برسانیم درصورتیکه طی سال‌های گذشته ما بعضی از بازارهای خود را از دست داده‌ایم. افغانستان بازار خوبی برای ایران بود و تقریباً ۶۰درصد از نیاز دارویی آن کشور از ایران تهیه می‌شد. افغانستان باتوجه به‌اینکه در سازمان تجارت جهانی وارد شده و به‌دلیل اینکه عضو این سازمان است تعهداتی برای سازمان پیش می‌آورد. این سازمان داروهایی که نیاز دارند با تعرفه پائین‌تر در اختیار آنان قرار می‌دهد درحالیکه اگر از کشور ما دارو واردکنند باید تعرفه بیشتری پرداخت نمایند و این یکی از عللی بود که ما بازار افغانستان را از دست‌دادیم.
پزشکی‌امروز: آیا ما نباید حرفه‌ای‌تر در این موارد عمل کنیم تا بازارهای بین‌المللی را از دست ندهیم و از روش‌های بازاریابی علمی و جهانی تبعیت کنیم؟
دکتر اخوانفرید: البته ما در این زمینه کوتاهی داریم و نمی‌خواهیم تمامی تقصیرها را به‌گردن دیگران بیندازیم. به‌عنوان مثال زمانی تولید فرآورده‌های دارویی که فراوان بود به شرکت‌های پخش داده‌شد تا آنها صادرات را انجام دهند. درقبال این‌کار شرایطی برای شرکت‌های پخش درنظر گرفته‌شد که با جایزه فرآورده‌ها را از تولیدکننده داخلی می‌خریدند و بدون هماهنگی صادرمی‌کردند و با اعمال خودزنی و بیرون راندن رقیب به‌خیال خودشان که با این کار رقابت ناسالم بین پخش و تولیدکنندگان ایجادشد و موجب گردید که ما بازارهایمان را از دست بدهیم. زیرا منافع ملی را در نظر نگرفتیم و طبق آمار و اطلاعات ناقصی که اینجانب دارم میزان صادرات دارویی طی چندسال گذشته به افغانستان به یک‌پنجم رسیده است و تا زمانیکه ما بازاریابی و مارکتینگ را به‌عنوان علم نگاه نکنیم و از افراد آموزش دیده بهره‌مند نشویم، نمی‌توانیم در این راه موفق شویم. مارکتینگ پارامترهای بیشماری دارد، مانند روانشناسی، جامعه‌شناسی بازارهای مقصد، قیمت، انواع بسته‌بندی، ارتباطات سیاسی، ارتباطات جهانی، معادلات منطقه‌ای و نوع تبلیغات و نوع ارائه اسناد علمی، ویزیت پزشکان، برگزاری همایش‌ها و سمینارها و دیگر پارامترها که ما باید تمامی این موارد و دیگرمواردی که در زمینه بازاریابی بین‌المللی وجود دارد را آموزش ببینیم و علمی عمل نماییم.
پزشکی‌امروز: داروسازی رها در سیستم بازاریابی چه سیاستی را دنبال می‌کند؟
دکتر اخوانفرید: در شرکت داروسازی رها باتوجه به‌اینکه شرکت تقریباً تازه‌تاسیس می‌باشد یک تیم بازاریابی شامل۵۰ ویزیتور در سراسرکشور داریم که به‌روش‌های مختلف کارهای علمی در ارتباط با فرآورده‌های دارویی شرکت را به‌پزشکان ارائه می‌دهند و همچنین کارگاه‌های علمی در شهرهای مختلف کشور به‌صورت سمینارهای یکروزه و توسط متخصصانی که در اصفهان با شرکت همکاری دارند برگزار می‌کنیم. درسال گذشته در ارتباط با معرفی داروهایی که در ایران برای اولین بار تولیدشده بود و توسط شرکت داروسازی رها فرموله‌شده و به‌مرحله تولیدوتوزیع رسیده‌بود برگزارکردیم که‌یکی از آنها در زمینه داروهای اعصاب و داروهای ضدصرع به‌نام قرص رهاکین۵۰۰ و رهاکین۲۰۰ و قرص تگاتارد۴۰۰ و تگاتارد۲۰۰ و یا لووتیراستام۵۰۰ و قرص پرامیپکسول ۰/۷ و ۰/۱۸ بود را در شهرهای شیراز، کرمانشاه، مشهد، تبریز، یزد، چهارمحال‌بختیاری برای متخصصان اعصاب برگزارکردیم و متخصصانی که از این داروها برای بیماران خود تجویزکرده‌بودند حضوریافته و نتایج تاثیر دارو و یافته‌های بالینی خود را دراختیار همکاران قرار دادند. درحال‌حاضر نسبت به‌معرفی فعالیت‌های دارویی شرکت داروسازی رها به‌شکل‌های گوناگون دیگر مانند درج مقالات علمی در مجلات و چاپ پوستر اقدام شده‌است. در ارتباط با تبلیغات، شرکت به این اصل معتقداست که باید اثرات دارو و عوارض دارو بدون هیچگونه شائبه‌ای دراختیار پزشکان قرارگیرد تا مطابق با شرایط بیمار دارو را تجویزکنند و مطالب خلاف واقع و با بزرگنمایی‌های بی‌دلیل و بدون مدرک علمی به‌دلیل اینکه با سلامت جامعه در ارتباط است انجام نمی‌دهد.
پزشکی‌امروز: اغلب شرکت‌های دارویی از عدم دریافت مطالبات خود شکایت دارند و گاهی اعلام می‌کنند اگر وضعیت به این منوال پیش برود شاهد مشکلاتی در زمینه تولید خواهندشد. شرکت داروسازی رها با این مشکلات چه می‌کند؟
دکتر اخوانفرید: متاسفانه باتوجه به‌شرایط اقتصادی حاکم برکشور شرکت رها نیز دچار مشکلاتی می‌باشد. زمانی دارو تولید می‌شود که هزینه‌ها قبل از تولید به‌صورت نقد پرداخت شود تا پروسه صدور مجوز به پایان رسد و در این‌مدت سرمایه شرکت راکد مانده و بعد از آن که به پخش تحویل و توزیع شده و به‌مصرف می‌رسد که باید ۳۶۰ روز و گاهی تا ۴۵۰روز منتظر بود تا پول محصولات به شرکت برگردد و اصل مطلب نیز این‌است که تمام راه‌ها به دولت ختم می‌شود و به‌دلیل عدم دریافت در موعد مقرر نسبت به پرداخت تعهدات بانکی، شرکت با سودهای ۲۴درصدی که از بانک می‌گیرد باید به‌علت تأخیر نیز ۶درصد به مبلغ وام اضافه پرداخت کند و مشکلات بیمه و مالیات نیز جای خودش و ارزش‌افزوده نیز برای شرکت‌های دارویی که ظاهراً معاف می‌باشند ولی در همه مراحل تولید این مبلغ را پرداخت می‌کنند که شامل خرید موارد اولیه، تولید، وسایل بسته‌بندی، چاپ و ماشین‌آلات که اخیراً نیز ارز مبادلاتی شده که به‌صورت آزاد در اختیار شرکت قرارمی‌گیرد و این شرایط، کارخانه‌ها داروسازی را تا مرحله ورشکستگی پیش‌می‌برد. (مضافاً اینکه طی چهار سال گذشته، به‌میزان نرخ تورم دارو افزایش قیمت نداشته و بعضاً ثابت نیز بوده است).
حال حساب کنید چنین اتفاقی رخ دهد. بیماران صعب‌العلاج و قشرهای آسیب‌پذیر چگونه مایحتاج دارویی خود را تامین کنند؟ باتوجه به اینکه در دولت‌یازدهم و در بخش سلامت یکی از کارهای مهمی که انجام شده است این بوده که اقشار آسیب‌پذیر و بیماران صعب‌العلاج که فاقدبیمه بودند و افراد تحت پوشش بیمه را به‌صورت پوشش‌همگانی زیر چتر بیمه قراردادند که جای تشکر و خوشحالی دارد. ولی در بخش تامین هزینه‌های انجام‌شده هیچ اقدام مؤثری انجام نشده‌است که این خود نیاز به یک برنامه‌ریزی مهم و کارشناسی شده توسط دولت دارد.
در حال حاضر شرکت‌های پخش فرآورده‌های دارویی حدود ۲۰۰۰ میلیارد تومان از بیمارستان‌ها طلب دارند که رقم بسیار سنگینی است و هیچ شرکت داروسازی نیست که کمتراز ۲۰میلیاردتومان از شرکت‌های پخش، طلب نداشته باشند و اعلام شده که قرار است دولت اوراق قرضه چاپ کند و دراختیار شرکت‌های پخش قرار دهد و آنها نیز مطالبات شرکت‌های طرف قرارداد خود را با آن اوراق تسویه نمایند.
پزشکی‌امروز: در پایان اگر مطلبی نیاز هست بفرمایید.
دکتر اخوانفرید: استناد می‌کنم به فرمایشات رهبرمعظم که واردات فرآورده‌های مشابهی که در داخل تولید می‌شود و به واحدهای تولیدی داخلی صدمه می‌زند، ممنوع است.
امیدوارم گوش‌شنوایی دربین مسئولان باشد. وظیفه ما حفظ جان بیماران است و همچنین لازم است تا مسائل و منافع ملی را نیز در نظربگیریم که این مسائل را بارها طی نامه‌های متعددی دراین سال‌ها نوشتیم و گفتیم ولی هیچگونه اتفاق خاصی رخ نداده‌است.
امیدوارم این جمله مؤثر واقع گشته و ترتیب اثر داده‌شود و به‌خواسته جامعه و صنعتگران در زمینه دارویی کشور برسیم و بتوانیم داروسازی کشور را به بهترین شکل به پیش بریم. باسپاس از وقتی که گذاشتید.
ثبت نظر