توتون یا تنباکو (Tobacco یا با‌نام علمی L.Nicotiana tabacum) گیاهی‌از تیره سیب‌زمینی(Solanaceae) است که آلکالوئیدهای زیادی دارد. یکی‌از آلکالوئیدهای مهم آن نیکوتین است که ماده‌ای اعتیاد‌آور می‌باشد.
نیکوتین(Nicotine) یک ماده شیمیایی با فرمولC10H14N2 است که با اثر روی مغز خاصیت روان‌گردان نیز دارد.
هنگامی‌که با دستگاهای صنعتی، تنباکو را در اندازه‌های بسیار کوچک برش‌داده و خردکردهٔ توتون را در کاغذ نازک و زیبایی پیچیده و به‌شکل سیگار عرضه‌می‌کنند، بیماری و مرگ را نیز گسترش می‌دهند. فرد‌سیگاری با مصرف‌سیگار، نیکوتین را به درون ریه‌ها و جریان‌خون خود وارد نموده و خود را آماده پیدایش و بروز بیماری‌های قلبی/ عروقی، ریوی، سرطان و بیماری‌های دیگر می‌کند. اتصال نیکوتین به سلول‌های‌عصبی موجب تغییرات زیادی می‌گردد. نیکوتین موجود در سیگار به‌عنوان یک محرک گیرنده استیل‌کولین(Acetylcholine receptor) نیکوتینی کار‌می‌کند. اسیتیل‌کولین یک پیام‌رسان‌عصبی می‌باشد. استیل‌کولین، انتقال‌دهنده منحصر‌به‌فرد تمامی سیناپس‌های عضلات اسکلتی است. گیرنده‌های استیل‌کولین نیکوتینی (Nicotinic acetylcholine receptors) یا nAChRs، نوعی پروتئین هستند که مسئولیت انتقال‌دهنده‌های‌عصبی استیل‌کولین را بر‌عهده دارند و به‌طور‌مشخص به نیکوتین واکنش نشان‌می‌دهند. در‌واقع گیرنده‌های نیکوتینی به‌وسیله استیل‌کولین و نیکوتین فعال می‌شوند.
استیل‌کولین در تارهای ماهیچه‌های اسکلتی اثر تحریکی و در تارهای عضلانی قلب اثر بازدارندگی دارد. گیرنده‌های استیل‌کولین در تارهای عضله اسکلتــی، بــه ساختارهای‌کوچکی روی یاخته عضلانی هدایـت‌شده و کانال‌های یونی سدیم را کنترل‌‌می‌کنند و سبب تحریک و برانگیختگی تارهای عضلانی می‌گردند، اما گیرنده‌های استیل‌کولین در تارهای ماهیچه‌ای قلب با کنترل کانال‌های‌یونی پتاسیم نقش بازدارندگی ایفا‌می‌کنند.
سیگار با داشتن نیکوتین، یک محرک قوی پاراسیمپاتومیمتیک می‌باشد که بر سامانه عصبی اثر سمی دارد. در‌واقع نیکوتین موجود در توتون یک محرک سیستم‌عصبی‌مرکزی است. با دودکردن سیگار نیکوتین موجود در‌آن به‌سرعت وارد جریان‌خون شده و به مغز می‌رسد. چند‌ثانیه پس‌از تدخین‌سیگار، اثر نیکوتین آن با ترشح دوپامین مشخص‌می‌گردد. البته ترشح و اثر دوپامین پس‌از سیگارکشیدن لحظه‌ای بوده و آثار روانی ناشی‌از‌آن بیمار را به مصرف مجدد ترغیب می‌نماید. نیکوتین موجود در سیگار بلافاصله پس‌از دودکردن سیگار سبب ترشح آدرنالین و نورآدرنالین می‌شود. آثار آدرنالین با افزایش ضربان قلب، افزایش فشار خون، تنفس سریع و عمیق، افزایش قند‌خون و کاهش اشتها خود‌نمایی می‌کند.
این مواد ضربان‌قلب و فشارخون را افزایش‌می‌دهند، تنفس را سریع نموده و نیاز قلب به اکسیژن را افزایش‌‌داده و سبب گشاد‌شدن شریان کرونر قلب می‌گردند. با‌توجه به ترشح لحظه‌ای آدرنالین و از میان‌رفتن اثر اولیه آن در فرد سیگاری، کمی بعد خستگی و بی‌حالی عارض‌می‌گردد و میل به تجدید‌نیرو غالب‌می‌شود. براین اساس فرد مجدداً به‌سوی مصرف سیگار می‌رود و با‌توجه به این که بدنش نسبت‌به مقدار قبلی نیکوتین مقاوم شده‌است، بر تعداد سیگارهای خود‌می‌افزاید و درنتیجه با اثر اعتیاد‌آوری نیکوتین معتادمی‌گردد.
پیش‌از‌این در مقاله‌هایی به اثر سرطان‌زایی سیگار اشاره‌نموده و در مطلبی زیر‌عنوان «ژن، سیگار و سرطان‌ریه» نیز به خطرات مصرف سیگار پرداخته‌ام. در‌آن نوشته‌ها نشان‌داده شده‌است که دودکردن سیگار یکی‌از علل مهم مرگ‌و‌میر در بسیاری‌از کشورها می‌باشد. بنابر‌این در‌اینجا به‌خطرات فراوانی که از تدخین‌سیگار ایجاد‌می‌شود نمی‌پردازیم و تنها به اثر سیگار در بروز بیماری بورگر اشاره می‌گردد.
آلکالوئیدهای موجود در توتون سیگار عروق‌خونی فرد‌سیگاری را به‌تدریج منهدم نموده و خطر ابتلا به بیماریBuerger را افزایش‌می‌دهند. بررسی‌ها نشان‌می‌دهندتمامی افرادی‌که به بیماری‌بورگر مبتلا‌شده‌اند، از توتون استفاده‌نموده‌اند. در بیماری‌بورگر(Buerger᾽s disease) رگ‌های‌خونی در پاها و بازوها ملتهب‌گشته و به‌سبب تنگ‌شدن رگ‌های‌خونی و انسداد آنها و در‌نهایت نکروز و ازمیان‌رفتن و سیاه‌شدن تدریجی پاها و دست‌ها، خطر قطع‌عضو را در‌پی‌دارند.
بیماری بورگر شریان‌های کوچک‌و‌متوسط، وریدها و اعصاب دست‌و‌پاها را گرفتار نموده و با کاهش جریان‌خون در دست‌ها‌و‌پاها، درد و نشانه‌های دیگر بروزمیکند و با پیشرفت بیماری، بافت‌های دست‌و‌پا آسیب‌دیده و سبب مرگ بافت‌ها می‌گردد. اشاره به‌این‌موضوع ضرورت‌دارد که زمانی‌که بیماری‌بورگر در فرد‌سیگاری تشخیص‌داده‌شد، فقط ترک‌سیگار می‌تواند از پیشرفت و وخیم‌تر‌شدن بیماری پیشگیری‌نموده و خطر قطع عضو مبتلا را کاهش‌دهد.
همانطور‌که به‌اختصار اشاره‌شد، اگر افراد جوانی‌که به‌دلایلی سیگار مصرف‌می‌نمایند، بتوانند سیگارکشیدن را ترک‌کنند، شانس این‌را دارند که از ابتلا به بسیاری‌از بیماری‌ها در امان باشند. بیماری بورگر (Buerger’s disease) یا ترومبو آنژیتیت انسدادی(Thromboangiitis obliterans) که در‌پی التهاب‌ها و انسدادهای مکرر و پیشرونده بروزمیکند، یکی‌از‌این بیماری‌ها می‌باشد که می‌توان با ترک‌سیگار از بروز یا پیشرفت آن پیشگیری نمود. در‌این‌بیماری که پس‌از مدت‌ها مصرف سیگار بروزمیکند، دردیواره رگ‌ها رسوب و لخته (Thrombo)تشکیل شده و در انگشتان دست‌و‌پا، درد و زخم‌های دردناک ایجاد می‌گردد. خوشبختانه شخص سیگاری این شانس را دارد که با ترک‌سیگار از پیدایش بیماری و در‌صورت بروز آن از پیشرفت و وخامت بیماری و قطع‌عضو پیشگیری‌‌نماید. شخص‌سیگاری باید همواره به این نکته توجه‌داشته باشد که بسیاری‌از دست‌و‌پاهای قطع‌شده به‌علت بیماری‌بورگر، در‌نتیجة مصرف سیگار بوده‌است.
ثبت نظر