در مورد گونه‌های "دلتا" و "لامبدا" ویروس کرونا چه می‌دانیم؟

در این روزهایی که در حال عبور از آن هستیم ، واریانت‌های مختلفی از ویروس کرونا را تجربه نمودیم و اکنون که در حال تنظیم این مقاله هستیم،مشاهدۀ گونه‌ای از ویروس SARS-CoV-2 به نام دلتا همچنان در بسیاری از مناطق جهان به سرعت در حال انتشار است که در بیش از 90 کشور جهان ، از جمله ایران عزیزمان شناسایی شده است. مقامات بهداشتی تمامی کشورها نگرانی‌هایی را مطرح می‌کنند که احتمال دارد این گونۀ جهش یافته، قابلیت انتقال را افزایش دهد . پیش از این نیز اشاره گردید که بدن انسان محیطی مناسب جهت انجام جهش‌های ویروسی است. جهش دلتا که از کشور هند به سایر نقاط جهان منتشر شده ، واریانت خاصی است که با اندک تغییرات ژنتیکی حتی به ویروس دیگری تبدیل می‌شود که با تظاهرات متفاوت‌تری خودش را نشان می‌هد. 95 درصد گونه‌هایی که در انگلستان شناسایی شده‌اند، از گونه دلتا است و نکتۀ نگران‌کننده این است که دلتا نیز خود در حال تغییر به گونه‌ای دیگر است.

▪از گونۀ جهش یافتۀ دلتا چه می‌دانیم ؟

گونۀ دلتا SARS-CoV-2 ، که با نام علمی B.1.617.2 شناخته می‌شود ، نخستین بار در دسامبر (حوالی آذر و دی ماه) سال 2020 توسط دانشمندان درهند شناسایی شد. در اردیبهشت (آوریل 2021) ، گونۀ دلتا به متداول ترین نوع تبدیل شد که موجب موارد جدید ابتلای COVID-19 در هند شد. از آن زمان تاکنون، طبق اعلام سازمان بهداشت جهانی (WHO)¹ ، این نوع در 80 کشور گزارش شده است.

در روزهای اخیر نیز ، به ویژه در انگلستان و آمریکا ، نگرانی‌هایی وجود داشته حاکی از اینکه گونۀ دلتا می‌تواند موج کووید-19 دیگری را به وجود آورد و در نتیجه تلاش‌ها برای کاهش محدودیت‌های همه‌گیری(پاندمی) را به تعویق بیاندازد.

بر اساس آخرین گزارش از سازمان بهداشت عمومی انگلستان (PHE)² ، نوع دلتا ممکن است با " 74٪ موارد متوالی بیماری [از عفونت SARS-CoV-2] و 96٪ موارد توالی و مواردژنوتیپ" ناشی از این نوع ویروس ، به نوع غالب در انگلستان تبدیل شده باشد.

در کشور آمریکا ، داده‌ها و اطلاعات ارائه شده توسط مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری (CDC)³، سهم موارد جدید COVID-19 را که به نوع دلتا نسبت داده می‌شوند ،7/2 درصد اعلام کرده‌اند. این موضوع نیز قابل اشاره است که طی اعلام مدیریت سابق سازمان غذا و دارو (FDA) ، دکتر اسکات گوتلیب حدود 10 درصد موارد جدید COVID-19 ناشی از گونۀ دلتا هستند.

طی گزارش‌ها نیز دکتر آنتونی اس. فاوسی ، مدیر انستیتوی ملی آلرژی و بیماری‌های عفونی هشدار داده است که "هر کشوری که موارد بیماری نوع دلتا دارد ، باید نگران موج سرایت‌ها باشد، به ویژه اگر آن کشور بخش قابل توجهی از مردم خود را واکسینه نکرده باشد. " ⁵

وی افزود: " شاهد این موضوع بوده‌ایم ، هنگامی‌که گونۀ دلتا در میان افراد واکسینه نشده شیوع پیدا می‌کند ، بسیار سریع می‌تواند غالب گردد.

▪ میزان سرایت گونۀ دلتا چقدر است ؟

براساس داده‌های به دست آمده از انگلستان⁶، گونۀ دلتا حدود 60 درصد مسری‌تر از نسخه آلفا است که پیش از این B.1.1.7 نامیده می‌شد. آلفا، به نوبه خود ، نسبت به نوع جهش یافته‌ای که پیش‌تر در کشور غالب بود،مسری‌تر و قابل انتقال‌تر است. این گونه به دلیل برخی جهش‌های اصلی در پروتئین اسپایک ، که سبب نفوذ ویروس و عفونی کردن سلول‌های سالم می‌شود ، نسبت به گونه‌های قبلی مسری‌تر است.⁷

گونۀ دلتا دارای دو یا مجموعه‌ای از جهش‌های مهم در پروتئین اسپایک خود است. یکی از این جهش‌ها در بخش تکثیر فیورین است (furin cleavage site)⁸ ، که به نظر برای سازگاری ویروس در مجاری تنفسی حائز اهمیت است.

ویروسی که در ووهان پدیدار شد از این لحاظ بهینه نبود ، بنابراین انتقال یافت اما شاید نه به اندازه ممکن. نوع آلفا با جهشی خاص یک قدم در جهت اصلاح آن برداشت، و ساختار گونۀ دلتا بر اساس آن جهش یافته و اکنون گام دوم را برداشته است، گامی بزرگتر در جهت اصلاح این ویژگی ویروس .

▪ نشانه‌های گونۀ دلتای کرونا ویروس :

داده‌های جمع آوری شده توسط دانشمندان در انگلستان همچنین نشانگر این موضوع هستند که نشانه‌های اولیه عفونت در اثر نوع دلتا SARS-CoV-2، در مقایسه با نشانه‌هایی که ناشی از عفونت با گونه‌های قبلی تجربه شده‌اند ، متفاوت هستند.

بنابراین ، داده‌های ناشی از انجام مطالعه‌ای با نام "ZOE" بر نشانه‌های کووید که تجزیه و تحلیل علمی آن توسط متخصصان کالج کینگ لندن انجام شده است ، حاکی از این است که نشانه‌های اصلی عفونت در اثر گونۀ دلتا سردرد ، گلو درد و آبریزش بینی است.⁹ این تغییری در نشانه‌های اولیه COVID-19 است که تب، سرفه پی در پی و از دست دادن حس بویایی یا چشایی را به عنوان نشانه‌های اصلی شرایط این بیماری ذکر می‌کند.

اما عفونت‌های SARS-CoV-2 اکنون عملکرد متفاوتی دارند، و بیشتر شبیه یک سرماخوردگی شدید عمل نموده که ممکن است مردم را به نادیده گرفتن نشانه‌ها سوق دهد. این ویروس ممکن است فقط مانند احساس سرماخوردگی شدید یا احساس خستگی عجیبی باشد که در این صورت باید در خانه ماند و تست کرونا داد.

▪ خطرهای ناشی از گونۀ دلتای کرونا ویروس :

در روزهای اخیر ، با هدف جلوگیری از گسترش شیوع ویروس گونۀ دلتا، گروهی از دانشمندان¹⁰ خواستار از سرگیری و برقراری مجدد اقدامات ایمنی سختگیرانه تر در مدارس انگلیس شدند.

با توجه به داده‌های مربوط به افزایش میزان انتقال پذیری نوع دلتا ، برخی از دانشمندان اظهار داشتند که این موضوع ممکن است خطر موجی دیگر از ویروس COVID-19 را افزایش دهد.

پیش بینی‌های مدل سازی دانشکدۀ امپریال لندن (Imperial College London) نشان می‌دهد که گونۀ دلتا ممکن است به طور قابل توجهی خطر بستری شدن در اثر COVID-19 را افزایش دهد و انگلیس را در معرض احتمال یک موج سوم قرار دهد، شبیه موجی که این کشور در زمستان گذشته تجربه کرده است.

به دنبال گزارش‌های نگران کننده¹¹ در مورد انتشار این گونه از ویروس ، دولت انگلستان از قبل، پایان محدودیت‌های همه‌گیری در این کشور را تا 4 هفته به تأخیر انداخت (31 خرداد).

بنا به اعلام دکتر گوتلیب ، رئیس پیشین سازمان غذاودارو در آمریکا ،به نظر می رسد واکسن فایزر - بیون‌تک (Pfizer-BioNTech) و مدرنا (Moderna) بسیار موثر باشد؛ دو دوز آن واکسن علیه این نوع ویروس موثر عمل می‌کند. همچنین واکسن‌های ناقل ویروس ضعیف شده Johnson & Johnson و آسترازنکا  (AstraZeneca) به نظر می‌رسد حدود 60درصد کارآمد باشند. واکسن‌های mRNA حدود 88٪ موثر هستند. بنابراین ما ابزارهایی برای کنترل این ویروس و شکست آن در اختیار داریم.

▪ در مورد گونۀ "دلتاپلاس" چه می‌دانیم؟

در حال حاضر 11 نوع ویروس SARS-CoV-2 وجود دارد که جهان را تحت تاثیر خود قرار داده است. گونۀ دلتا پلاس با نام‌های علمی B.1.617.2.1 یا AY.1 شناسایی می‌گردد. آژانس دولتی بهداشت عمومی انگلستان ابتدا در 11 ژوئن(21 خرداد1400) آن را " گونۀ نگران کننده" نامید و 10 روز بعد ، مقامات هند به دنبال آن همین روند را در پیش گرفتند. از آن زمان ، 11 کشور، 197 مورد از کووید-19 ناشی از دلتاپلاس را گزارش نموده‌اند. ¹²

گونۀ دلتاپلاس یک زیرشاخه از نوع دلتا است و تنها تفاوت شناخته شدۀ آن در جهش اضافی K417N در پروتئین اسپایک ویروس است ، پروتئینی که به آن این امکان را می‌دهد تا سلول‌های سالم را آلوده نماید.

این جهش در گونه‌های بتا و گاما نیز وجود داشت که محققان ابتدا به ترتیب در آفریقای جنوبی و برزیل آن‌ها را شناسایی نمودند.

▪ خطرات گونۀ "دلتاپلاس" ویروس کرونا چیست ؟

از زمانی که کشور هندوستان این نوع را "نوع نگران‌کننده" اعلام نمود ، کنسرسیوم کشورهای SARS-CoV-2 در زمینه ژنومیک (INSACOG) ، که از 28 آزمایشگاه مختص تعیین توالی ژنوم ویروس SARS-CoV-2 و تکامل آن تشکیل شده است به بررسی روند گسترش و شیوع دلتا پلاس پرداختند.

INSACOG موارد زیر را در مورد گونۀ دلتا پلاس اشاره نموده است:

● افزایش توانایی انتقال
● اتصال قوی‌تر به گیرنده‌های سلول‌های ریه
● کاهش بالقوۀ پاسخ آنتی‌بادی مونوکلونال

پروتئین اسپایک عامل اتصال به گیرنده‌های سطح سلول است و به ویروس اجازۀ ورود می‌دهد. جهش در پروتئین می‌تواند این تعامل را تقویت نماید ،در نتیجه میزان انتقال را افزایش می‌دهد.

▪ تاثیر واکسن‌ها بر گونۀ "دلتاپلاس" چگونه‌است ؟

مطابق با شواهد موجود ، بسیاری از واکسن‌های موجود در کاهش احتمال بستری شدن و شدت یافتن بیماری موثر هستند. واکسن‌های فایزر و آسترازنکا حدود 92 تا 96 درصد ایمنی را پس از تزریق دوز دوم در برابر بستری شدن گونۀ دلتاپلاس می‌دهند و مطابق با مطالعات صورت گرفته واکسن‌های مدرنا و کواکسین نیز توانایی خنثی نمودن گونه‌های جهش‌یافته را دارند.¹³
اما به طور قطع و یقین اطلاعات کافی در مورد تاثیر واکسن‌ها در برابر نوع دلتا پلاس وجود ندارد ،و در عین حال تاکنون نشانه‌های شفافی از آلودگی در افراد واکسینه شده نیز مشاهده نشده است .

▪ از گونۀ لامبدا کروناویروس چه می‌دانیم ؟

گونۀ لامبدا (Lambda)، با نام علمی C37 مطابق اعلام سازمان بهداشت جهانی در آگوست سال 2020 در پرو شناسایی شد. در 14 ژوئن 2021 ، آژانس این گونه را با حرف یونانی "λ" نام گذاری نمود . سازمان بهداشت جهانی برپایۀ میزان بالای انتشار آن در کشورهای آمریکای جنوبی و وجود جهش‌های بحرانی در اسپایک پروتئین، این گونه را در رده‌بندی " گونۀ قابل توجه - Variant of Interest " قرار داد. نکتۀ قابل اشاره در این مبحث ، ناشناخته ماندن تأثیر چنین جهش‌هایی در نوع عفونت و فرار از سیستم‌ایمنی و آنتی‌بادی‌های‌خنثی کننده است.

▪ نشانه‌های گونۀ لامبدا :

در حال حاضر ، نشانه‌های گونۀ Lambda مانند علائم اولیه کووید-19 است. نشانه‌های رایجی که شامل موارد زیر است:
● سرفه
● تب بالا
● بدن درد
● از دست دادن حس بویایی و چشایی
● اشکال در تنفس

گونۀ لامبدا دارای تعدادی جهش می‌باشد و میزان سرایت‌پذیری آن و یا مقاومت آن در برابر آنتی بادی‌های خنثی کننده نیاز به مطالعۀ بیشتری دارد.

▪ آیا واکسن‌ها در برابر گونۀ لامبدا موثر هستند ؟

با توجه به مطالعه‌ای که نیاز به بررسی بیشتر دارد (Medrxiv) ممکن است گونۀ لامبدا در برابر واکسن‌های موجود مقاومت نشان دهد .

▪ منابع :

1. World Health Organization - April 2021
2.Public Health England - June.2021
3.covid.cdc.gov
4.cbsnews.com/June 2021
5.Dr. Anthony S. Fauci, director of the National Institute of Allergy and Infectious Diseases
6.BMJ / June 2021
7.Department of Infectious Disease at Imperial College London
8.Nature Journal/June 2020
9.covid.joinzoe.com
10.BMJ/ June 11, 2021
11.gov.uk/ 14 June 2021
12.Reuters
13.gov.uk/ 14 June 2021