فیلر و تزریق ژل چیست ؟ انواع آن کدام است ؟ چه عوارضی دارد ؟

▪ فیلر و تزریق ژل چیست ؟ انواع آن کدام است ؟ چه عوارضی دارد ؟

فیلرهای موقت پوستی یکی از رایج‌ترین روش‌های غیرجراحی زیبایی و رفع چین و چروک پوست می‌باشد. یکی از محبوب‌ترین فیلرها، فیلر هیالورونیک اسید است که به سبب کاربرد وسیع و عوارض مختصر، در ایران نیز مقبولیت بسیاری در میان متخصصان امر و عموم مردم پیدا کرده است. فرآورده Bellast یک ژل هیالورونیک اسید است که با غلظت‌ها و ویژگی‌های متعدد در قالب چندین محصول توسط کره‌جنوبی (یکی از کشورهای پیشتاز در زمینه روش‌های جراحی و غیرجراحی زیبایی) تولید می‌شود. در حال حاضر 6 محصول از این مجموعه تحت نظارت سازمان غذا و دارو در ایران وارد و توزیع می‌گردد. با توجه به ویژگی‌های متعدد و تنوع این فرآورده و کاربردهای متعدد، در این مطلب قصد داریم اطلاعاتی در مورد پاتوفیزیولوژی پیر شدن پوست، ویژگی‌های مهم که در انتخاب یک فیلر موقتی پوست باید در نظر گرفته شود، با تاکید بیشتر بر هیالورونیک اسید به عنوان محبوب‌ترین و پرکاربردترین فیلر پوستی و اینکه "فیلر و تزریق ژل چیست ؟ انواع آن کدام است ؟ چه عوارضی دارد ؟" بیان کنیم.

▪ تاریخچه جراحی زیبایی :

پوست و زیبایی همواره یکی از دغدغه‌های بشر در تمامی زمان‌ها و فرهنگ‌ها بوده است. تاریخچۀ نخستین جراحی زیبایی به زمان پیش از تولد عیسی مسیح بازمی‌گردد. در نوشته‌های به دست آمده از مصر باستان که توسط ادوین اسمیت پاپیروس(Edwin Smith Papyrus) ترجمه شده‌است، شواهدی از جراحی زیبایی جهت ترمیم یک بینی دچار شکستگی یافت شده‌است. پس از آن در سال 800 پیش از میلاد، یک پزشک هندی به‌نام سوشراتا آغاز به انجام جراحی‌های زیبایی و چشم در هندوستان نمود که تجربیات او بعدها از زبان سانسکریت به عربی ترجمه شد و در نهایت به اروپا و تقریبا تمامی دنیا منتقل شد. کشورهای آسیایی و به‌ویژه شرق آسیا که از نظر تاریخی، تاریخچۀ قابل توجهی در مبحث زیبایی پوست به روش‌های جراحی و غیر جراحی دارند، همچنان نیز در زمینه تولید و توسعه این علم از برترین‌ها می‌باشند.شاید در آن زمان هیچ فردی تصور نمی‌کرد که جوان شدن پوست ، یکی از رویاهای انسان، زمانی به واقعیتی در دسترس مبدل شود.

▪ پیر شدن پوست :

پیر شدن‌پوست ( skin aging ) پدیده‌ای است که به دو صورت علل درونی (intrinsic) و علل برونی (extrinsic) می‌تواند رخ دهد. پیر شدن پوست به علل درونی، پدیده‌ای ژنتیکی و غیر قابل اجتناب است که خود را با شل شدن پوست (laxity) و افزایش چین و چروک‌ها (expression line) نشان می‌دهد.

پیر شدن پوست در اثر علل درونی به این گونه است که با گذشت زمان لایه اپیدرم نازک‌تر می‌شود و اتصالات میان درم و اپیدرم صاف‌تر می‌شوند. این کاهش فضای میان درم و اپیدرم سبب افزایش شکنندگی پوست و کاهش انتقال مواد مغذی میان درم و اپیدرم می‌شود. بازسازی (turn-over) سلولی اپیدرم، کاهش یافته که منجر به بهبودی دیرتر زخم و کاهش لایه برداری می‌شود. لایه درم دچار آتروفی گشته و میزان فیبروبلاست‌های آن کاهش می‌یابد و بافت چربی ساب‌درم نیز کاهش پیدا می‌کند. تعداد و اندازه فیبرهای کلاژن متناسب با سن افراد کاهش پیدا می‌کند و نسبت کلاژن تیپ 3 در مقایسه با کلاژن تیپ 1 بیشتر می‌شود. ساختارهایی همچون هیالورونیک‌اسید نیز با افزایش سن دستخوش تغییر و کاهش می‌شوند.

پیر شدن پوست در اثر علل برونی نیز بیشتر تحت تاثیر نورآفتاب، خشکی پوست، ترکیبات شیمیایی، سیگار، تروما و ... رخ می‌دهد. مهمترین علت پیر شدن پوست به علل برونی، تماس دائمی با اشعه فرابنفش یا UV می‌باشد. تابش این اشعه به اپیدرم ، سبب تخریب DNA و آزاد شدن رادیکال‌های آزاد می‌شود. بررسی‌ها نشانگر آن است ، میزان هیدروژن‌پراکساید که یکی از انواع رادیکال‌های آزاد است، سی دقیقه پس از تماس با اشعه UV دو برابر می‌شود. همچنین این اشعه می‌تواند سبب اختلال در سنتز کلاژن شود.

▪ فیلرهای موقت پوستی :

اگرچه جراحی‌های زیبایی در طول چند قرن گذشته مسیر طولانی را طی کرده‌اند، ولی بیشترین تحول در این زمینه در قرن 21 رخ داد. یکی از ارکان تحول و انقلاب در مسیر زیبایی و جوانسازی پوست فیلرها (پرکننده‌های پوستی) بودند. فیلرها ترکیباتی هستند که به منظور اصلاح چین و چروک و عیوب صورت که در اثر پیری، لیپوآتروفی یا علل دیگر رخ داده است، استفاده می‌شوند. این ترکیبات به دو دسته موقتی و دائمی تقسیم می‌گردند. بر خلاف فیلرهای دائمی که اثرشان تا پایان عمر باقی می‌ماند، فیلرهای موقتی در نهایت جذب بدن خواهند شد. با توجه به مشکلات و تکنیک بسیار دقیق و عالی که در تزریق فیلرهای دائمی نیاز است، فیلرهای موقتی از محبوبیت بسیار بیشتری، هم در میان متخصصان و هم در بین عوام مردم برخوردارند.

نوع نقص و مدت تاثیر مورد انتظار پزشک و بیمار، در انتخاب نوع فیلر موثر است. برخی از این فیلرها مانند هیالورونیک اسید و کلاژن اثر حجم دهندگی (volume-filling) دارند. برخی دیگر مانند کلسیم هیدروکسی آپاتیت و فیلرهای poly-L-lactic acid مانند یک ساختار برای کلاژن تولید شده توسط خود بدن عمل می‌کنند. علاوه بر انتخاب فیلر بر اساس نوع نقص و مدت زمان ماندگاری مورد انتظار، آشنایی پزشک و متخصص استفاده کننده با آن فیلر و تکنیک‌های تزریق بسیار اهمیت دارد. تکنیک نادرست تزریق علاوه بر تاثیر منفی بر نتیجه نهایی، ریسک عوارض را نیز بیشتر می‌کند.

▪ ژل هیالورونیک اسید چیست ؟

هیالورونیک اسید یک گلیکوزآمینوگلیکان طبیعی در بدن است که ساختار مهمی در ماتریکس خارج سلولی پوست محسوب می‌شود. این مولکول نقش مهمی در عملکرد و ساختار پوست دارد و به علت توانایی پیوند با مولکول‌های آب، در حفظ رطوبت پوست بسیار مهم است. همچنین برخی مطالعات نشان داده‌اند که تزریق هیالورونیک اسید می تواند موجب تحریک ساخت کلاژن شود. تزریق هیالورونیک اسید علاوه بر بهبود حجم پوست، ظاهری طبیعی برای فرد به ارمغان می‌آورد. همین ویژگی به همراه عوارض بسیار اندک آن، سبب شده است هیالورونیک اسید محبوب‌ترین فیلر پوستی در سراسر جهان باشد.

تمامی فیلرهای هیالورونیک اسید، یک ویژگی مشترک دارند و آن پیوندهای متقاطع (cross-linking) در این فراورده‌هاست. در برابر آن، هیالورونیک اسید طبیعی موجود در پوست به سبب نداشتن این پیوندها ظرف چند روز تجزیه می‌شود. ایجاد پیوندهای متقاطع سبب می‌شود، هیالورونیک اسید حاصله به یک شبکه پلیمری تبدیل شود و مایع ویسکوز هیالورونیک اسید محتوای ژل پیدا نماید. دسترسی به این شبکه پلیمری به علت اتصالات فراوان برای آنزیم‌های تجزیه‌کننده موجود در پوست مانند هیالورونیداز و سایر رادیکال‌های آزاد که در پوست یافت می شوند، سخت می‌شود. از طرفی بزرگ بودن این شبکه سبب می‌شود که نفوذ به آن دشوار گردد و لذا هر نوبت مقدار اندکی از شبکه توسط این عوامل تجزیه می‌شود و این تامین‌کننده ماندگاری بیشتر آن در پوست است.

در این مورد باید دقت نمود تا تمامی فرآورده‌ها حاوی مخلوطی از هیالورونیک‌اسید با پیوند متقاطع و بدون پیوند متقاطع هستند و هیچ فرآورده‌ای 100درصد حاوی پیوندهای متقاطع نیست. از طرفی اگر درصد پیوندهای متقاطع زیاد باشد، ویسکوزیته و جریان ژل دچار اشکال می‌شود. هنوز درمورد اینکه بهترین درصد یا آستانه بهینه پیوندهای متقاطع در هر محصول چه میزان باید باشد، توافق نظری وجود ندارد. انواع واکنش‌های شیمیایی که سبب ایجاد پیوندهای متقاطع در هیالورونیک اسید می شود، شامل این موارد است:

- پیوند متقاطع از طریق butanediol diglycidyl ether
- پیوند متقاطع از طریق Divinyl sulfone
- پیوند متقاطع از طریق biscarbodiamide
- پیوند متقاطع از طریق 1,2,7,8-diepoxyoctane

علاوه بر این، سایر ویژگی‌های همچون منبع هیالورونیک اسید، طول اثر، ویژگی‌های ژل مانند غلظت و ویسکوزیته می‌تواند سبب ایجاد تفاوت میان فرآورده‌های گوناگون شود.

در ادامه به بررسی برخی از این ویژگی‌ها می‌پردازیم:

•منبع هیالورونیک‌اسید :

ساختار اصلی هیالورونیک‌اسید میان تمام موجودات مشترک است. سابقا این ماده از غضروف‌های حیوانات (خروس) استخراج می‌شد. همین می‌توانست خطر آلرژی و حساسیت را بالا ببرد. اما در حال حاضر تمامی فرآورده‌های هیالورونیک اسید از محیط کشت باکتری Streptococcus equi به دست می‌آید. همین موضوع سبب کاهش ریسک آنافیلاکسی و حساسیت به این ترکیبات شده است.

•غلظت هیالورونیک‌اسید :

فرآورده‌های هیالورونیک اسید، غلظت‌های مختلفی دارند که مستقل از سایر ویژگی‌های ژل می‌تواند ، سبب طول اثر و حجم‌دهندگی بیشتر فرآورده شود. محصول Bellast در سه غلظت  18، 20 و 24  mg/ml موجود می‌باشد که با توجه به غلظت آن می‌تواند کاربردهای متفاوتی داشته باشد.

• ژل‌های حاوی پارتیکل :

برخی از ژل‌ها حاوی پارتیکل‌های بزرگی هستند که به علت قدرت پر کنندگی و مقاومت بیشتر در برابر تجزیه می‌توانند در اصلاح چین و چروک‌های عمیق و نواحی نیازمند حجم دهندگی بالاتر به کار روند. این فرآورده‌ها باید با سرنگ‌های ضخیم تر (برای نمونه 27-gauge) تزریق شوند. در مقابل آن برخی دیگر حاوی پارتیکل نیستند. به همین دلیل برای تامین طول اثر بیشتر اغلب پیوندهای متقاطع بیشتری دارند.

• سختی ژل :

واحد این شاخص ’G است و متاثر از فاکتورهایی همچون میزان پیوندهای متقاطع، غلظت هیالورونیک‌اسید و فرآیند ساخت آن هست. ژل‌های با سختی بیشتر، مقاومت بالاتری در برابر Deform شدن دارند و از طرفی به فشار بیشتری برای تزریق نیاز دارند و در نهایت ظاهر محکم‌تری ایجاد می‌کنند. از ژل‌های با سختی کمتر در نواحی نازک‌تر پوست مانند دور چشم و دور لب استفاده می‌شود.

• دارا بودن بی‌حس‌کننده موضعی :

با توجه به تزریقی بودن فرآورده و درد محل تزریق که شایع‌ترین عارضه پس از تزریق ژل هیالورونیک اسید می‌باشد، اضافه کردن بی‌حس‌کننده می‌تواند سبب کمتر شدن این عارضه شود. بسیاری از محصولات Bellast نیز حاوی لیدوکائین به میزان mg/ml 3 می‌باشند که علاوه بر تحمیل درد کمتر به بیمار، موجب راحتی بیشتر را برای پزشک در هنگام تزریق فراهم می‌کند.

ویژگی های یاد شده، از مهم‌ترین شاخص‌های ژل‌های هیالورنیک اسید تزریقی می‌باشد که آگاهی از آن‌ها می‌تواند پزشک را در انتخاب محصول مورد نظر خود با توجه به شرایط بیمار یاری نماید. از طرفی اعتبار کمپانی و کشور سازنده و تجربه‌های مثبت با یک محصول خاص می‌تواند در انتخاب راحت‌تر محصول توسط پزشک و بیمار موثر باشد. مشاوره قبلی با بیمار جهت رفع نگرانی‌های بی‌مورد و همچنین ارزیابی سطح انتظارات بیمار می‌تواند در رضایت از نتیجه نهایی اثربخش باشد. با توجه به سیر تکاملی هیالورونیک اسید از ابتدای مطرح شدن به عنوان فیلر پوستی تا کنون، می‌توان گفت بسیاری از ویژگی‌های ایده‌آل در مورد این ترکیب حاصل شده است. در این بین، از تجربه پزشک در ارزیابی و مشاوره بیمار و همچنین تکنیک‌های تزریق نباید غافل شد که یکی از ارکان اصلی موثر در نتیجه نهایی و رضایت بیمار است.

▪ عوارض ژل‌های زیبایی (فیلرها):

از زمان مطرح شدن اولین نسل فیلرهای (پرکننده‌ها) پوستی در سال 1970 تا کنون پیشرفت های بسیاری در این حوزه با عنوان پزشکی در حوزه زیبایی (Aesthetic Medicine) صورت گرفته است. اولین فیلرها با تست کردن کلاژن‌های حیوانات از نظر سازگاری، حساسیت و دوام در صورت تزریق داخل پوست انسان معرفی شد. به تدریج و با وسعت یافتن دنیای کلاژن‌ها، فیلرهای دیگر نظیر هیدروکسی آپاتیت نیز معرفی شدند و در نهایت با معرفی هیالورونیک اسید پوستی تحولات این حوزه تکمیل شد.

هیالورونیک اسید به عنوان محبوب‌ترین فیلر موقت پوستی در حال حاضر در دنیا مطرح می‌باشد و از زمان معرفی تا کنون، مصارف متعدد و مختلفی برای آن مطرح شده است.

فیلرهای هیالورونیک اسید به عنوان کم عارضه‌ترین و پرمصرف‌ترین فیلرهای موقت پوستی شناخته می‌شوند. ویژگی مهم این فیلر این است که بعد از تزریق، ظاهری طبیعی به پوست می‌بخشد. ضمن اینکه با توجه به داشتن آنتی دوت (هیالورونیداز) در صورت عدم رضایت بیمار از نتیجه نهایی، می‌توان با تزریق آنتی دوت اثر آن را از بین ببرد. در کنار تمام این‌ها، با توجه به اینکه هیالورونیک اسید ماده‌ای است که در بدن به صورت طبیعی ساخته می‌شود و در نهایت توسط آنزیم‌های تجزیه کننده از بین خواهد رفت، میانگین زمان ماندگاری آن با توجه به میزان پیوندهای متقاطع، منبع تهیه هیالورونیک اسید، سایر فاکتورهای مربوط به قوام و ماندگاری، و همچنین جنس و ویژگی‌های پوست بیمار بین چهارماه تا دو سال تخمین زده می شود.

ژل Bellast، یکی از برندهای معتبر هیالورونیک اسید از کشور کره است که با توجه به ساختار و پیوندهای متقاطع می تواند تا دو سال ماندگاری داشته باشد.

هر دارویی از هر دسته فارماکولوژیک با ساده ترین یا پیچیده ترین مکانیسم می‌تواند عارضه دارویی داشته باشد. فیلرهای هیالورونیک اسید نیز از این قاعده مستثنی نیستند. خوشبختانه بیشتر این عوارض قابل پیشگیری و در صورت رخداد، قابل مدیریت توسط پزشک زبده و با تجربه می باشند.

 شایع‌ترین عارضه این فیلرها عوارض محل تزریق شامل قرمزی، کبودی، درد، خارش و تورم می باشد. این عوارض اغلب اوقات خفیف می‌باشند و کمتر از یک هفته به طول می‌انجامند.

درد اغلب شایع‌ترین عارضه این دسته می‌باشد که به چند طریق قابل کنترل می باشد:

1. استفاده از سوزن های نازکتر با کیفیت

2. استفاده از بی حس کننده موضعی

3. استفاده از یخ قبل و بعد از تزریق

4. پرت کردن حواس بیمار با ویبراسیون و بلوک عصبی

فیلرهای بلاست که با سرنگ‌های همراه با سرسوزن‌های با کیفیت ارائه می‌شود، علاوه بر نازک بودن سوزن حاوی لیدوکائین به عنوان بی حس کننده موضعی نیز می‌باشد و همین موضوع سبب شده است که عارضه درد هنگام تزریق به حداقل خود برسد.

تورم و کبودی نیز از عوارض دیگر این فیلرها می باشد. این عوارض با عدم استفاده از داروهای ضدانعقاد، آسپیرین، داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (مانند ایبوبروفن و دیکلوفناک)، مشروبات الکلی، مکمل های حاوی ویتامین E، جینکوبیلوبا، امگا-3، جینسینگ و علف چای (St John’s wort) ظرف یک هفته قبل از تزریق فیلر قابل کنترل می‌باشد. بدیهی است که قطع موقت یا ادامه داروهای ضد انعقاد وآسپرین حتما بایستی با نظر پزشک معالج انجام گیرد. از جمله راهکارهای دیگر کنترل کبودی محل تزریق استفاده از پماد موضعی ویتامین K می باشد.

یکی از نگرانی‌هایی که در مورد استفاده از فیلرها در ناحیه لب وجود دارد، فعال شدن ویروس هرپس سیمپلکس و بروز تبخال است. اگرچه تاثیر استفاده از آنتی وایرال‌های پروفیلاکتیک به صورت دقیق ارزیابی نشده است، اما در اکثر موارد در استفاده از فیلرهای پوستی در ناحیه لب، استفاده از آنتی وایرال به صورت پروفیلاکسی انجام می‌شود. اغلب والآسیکلوویر یک گرم در زمان انجام فرآیند مربوط به لب و سپس 500 میلی گرم دو بار در روز برای ده روز توصیه می‌شود.

حساسیت به هیالورونیک اسید از جمله موارد نگران کننده این حوزه در گذشته بود. چرا که منبع تهیه هیالورونیک اسید بیشتر از حیوانات بود. اما پس از مدتی منبع تهیه این ماده به محیط های کشت باکتری استرپتوکوک تغییر پیدا کرد و لذا میزان بروز این عارضه بسیار نادر و در حد یک در هر هزار و چهارصد بیمار گزارش شده است. حتی در صورت بروز این عارضه نادر، عواقب خطرناکی متوجه بیمار نخواهد بود و با استفاده از هیالورونیداز (آنزیم تجزیه کننده این فیلر) در موضع می‌توان از پیشرفت این عارضه جلوگیری کرد.

عفونت، آبسه، سلولیت، گرانولوما، انسداد عروق و سایر عوارض مشابه ، عوارض کمتر شایعی می‌باشد که بسیاری از آن‌ها با انجام تزریق توسط پزشک متخصص و با تجربه قابل پیشگیری می‌باشد. در واقع تمامی عوارض شایع و غیر شایع ناشی از هیالورونیک اسید با استفاده از برندهای معتبر و تزریق توسط پزشک حاذق و با تجربه به حداقل خواهد رسید.

در کنار استفاده گسترده و وسوسه انگیز ژل‌های هیالورونیک اسید، نگرانی از وجود بازار سیاه در مورد این داروها نیز وجود دارد. این نگرانی آنقدر زیاد بوده است که سازمان غذا و دارو آمریکا و بسیاری سازمان‌های بین المللی در مورد خرید برندهای نامعتبر از شرکت های گمنام یا تزریق دارو توسط افراد غیر پزشک و غیر متخصص هشدار داده‌اند. حتی در کشور خودمان نیز هراز گاهی سازمان غذا و دارو دستور جمع آوری فیلرهای نامعتبر را صادر می‌کند .

با یک جستجوی ساده در اینترنت می‌توان تصاویری از بروز عوارض ناگوار و ناخوشایند در بیماران مصرف کننده فیلرهای تقلبی را پیدا کرد که دل هر درمانگر و انسانی را به درد می‌آورد. استفاده از برندهای نامعتبر علاوه بر افزایش ریسک عوارض معمول به دلیل دارا بودن محتویات نامشخص و بعضا غیر استریل ، می‌تواند ریسک عفونت، آبسه و حتی مرگ سلولهای پوستی و آسیب دائمی به آن ها را در پی داشته باشد. 

ژل بلاست از جمله برندهای معتبر ژل هیالورونیک اسید می‌باشد که بیش از ده سال است توسط شرکت معتبر کره ای با نام dongkook تولید می‌شود. این محصول علاوه بر توزیع در کشور کره به بسیاری کشورهای دیگر نیز صادر می‌شود و در ایران نیز تحت نظارت سازمان غذا و دارو ، وارد و توزیع می‌شود.

▪ پیشگیری و درمان عوارض فیلرها و ژل‌های زیبایی :

می‌توان راهکارهایی را  پس از انجام فرآیند تزریق ژل و فیلرهای زیبایی نیز توصیه نمود. اغلب توصیه می شود که پس از پایان تزریق ، ناحیه مورد نظر ماساژ داده نشود. همچنین از انجام فعالیت‌های فیزیکی سنگین و هوازی در فاصله شش ساعت پس از تزریق خودداری شود. همچنین بهتر است فرد، شب اول را در حالتی بخوابد که سر کمی بالاتر ار بدن قرار داشته باشد. حرکات و اکسپرشن‌های شدید در ناحیه صورت بهتر است در فاصله 24 ساعت بعد از تزریق انجام نشود. ضمن اینکه فرد استفاده از کرم‌های پوستی و مراقبت های روتین خود را می تواند 24 ساعت بعد از تزریق از سر بگیرد.

▪ کاربردهای فیلرهای هیالورونیک اسید :

کاربردهای فیلرهای هیالورونیک اسید در دو حیطه زیبایی و درمانی می گنجد. در حوزه زیبایی این فیلرها انتخاب مناسبی برای اصلاح موارد ذیل می باشند:

- خطوط پنجه کلاغی اطراف چشم

- خطوط افقی پیشانی

- خط اخم در پیشانی

- افتادگی ابرو که در اثر کاهش چربی اطراف چشم در اثر افزایش سن رخ می دهد.

- جایگزینی حجم در هر جایی از صورت که دچار کاهش توده چربی و حجم شده است.

- خط خنده اطراف لب

- خط گریه

- پر کردن گونه ها

- خطوط ریز اطراف لب

- اصلاح بد شکلی های چانه

در حیطه درمانی، این فیلرها برای اصلاح آتروفی صورت در بیماران مبتلا به HIV، اصلاح عدم تقارن‌های مادر زادی یا ناشی از ترومای صورت و همچنین اصلاح اسکارهای صورت ( ناشی از تروما یا ضایعات قدیمی پوستی مثل آکنه و ..) می تواند به کار رود.

▪ آیا فیلرها اثرات مادام العمر و غیر قابل برگشت دارند ؟

فیلرهای موقتی پوست برای اصلاح چین و چروک صورت یا دست استفاده می‌شوند. این فیلرها اغلب به مرور زمان توسط بدن جذب می‌شوند. با توجه به ویژگی‌های فیلرو کارخانه سازنده و همچنین ویژگی‌های فیزیولوژیک پوست فرد، نیمه عمر این فیلرها مشخص می شود که اغلب بین 6 ماه تا دو سال می‌باشد؛ بنابراین فیلرهای موقتی پوست اثرات مادام العمر ندارند. ژل بلاست یک برند معتبر هیالورونیک اسید تزریقی به عنوان فیلر پوستی می‌باشد که با توجه به ویژگی‌های خود ماده و تعداد پیوندهای متقاطع بین مولکول‌های هیالورونیک اسید، می‌تواند تا دو سال ماندگاری داشته باشد.

▪ آیا تزریق فیلر خطرناک و پر ریسک است و عوارض آن تا مدت‌ها باقی می‌ماند ؟

فیلرهای موقتی پوست مانند هر داروی دیگری ممکن است عوارض داشته باشند. این عوارض معمولا خفیف و محدود به چند روز اول تزریق می‌باشد. درد، قرمزی، کبودی و احساس ناراحتی در محل تزریق از شایع‌ترین عوارض تزریق این فیلرها هست که بسته به عمق تزریق، برند فیلر مورد نظر، جنس و ویژگی های پوست، تکنیک تزریق و مهارت پزشک می توان میزان رخداد آن را به شدت کاهش داد.

▪ آیا تزریق فیلرها باعث ایجاد حساسیت می‌شود ؟

ایجاد حساسیت توسط فیلرها بستگی به منبع تهیه این فیلرها دارد. هیالورونیک اسید سابقا از منابع حیوانی تهیه می شد و حساسیت با آن ممکن بود اتفاق بیفتد. اما جدیدا از محیط کشت باکتری استرپتوکوک اکوئی تهیه می‌شود و لذا حساسیت با آن‌ها بسیار نادر می‌باشد. حتی در صورت رخداد حساسیت با هیالورونیک اسید، این عارضه قابل کنترل می‌باشد و به هیچ وجه خطرناک  نخواهد بود. در میان فیلرهای موقتی، فیلرهای حاوی کلاژن با توجه به منشاء گاوی، بیشترین احتمال ایجاد حساسیت را داراست

▪ آیا تزریق فیلرها بدون هیچ پیش آمادگی و توسط افراد غیر پزشک قابل انجام است ؟

فیلرهای پوستی همانند هر داروی دیگری بایستی توسط پزشک باتجربه و حاذق، انتخاب و تزریق شود. همچنین بایستی از لحاظ احتیاطی و موارد منع مصرف بررسی شوند. اگرچه پروسۀ تزریق، خود فرایند کوتاه و آسانی هست، اما قبل از آن باید تاریخچه کاملی از بیماری های فرد، مشکلات و داروهای مصرفی گرفته شود. اگر فرد دچار اختلالی است که باعث التهاب یا عفونت یا کاهش عملکرد پوست به عنوان سد شده باشد، ریسک عفونت با تزریق فیلرها افزایش پیدا می‌کند.روزاسه یکی از بیماری‌هایی ست که به واسطه آزاد کردن پپتیدهای التهابی و کاهش عملکرد انسدادی پوست می تواند التهاب و عفونت ناشی از تزریق را تشدید کند. در بیماران مبتلا به آکنه( propionibacterium acnes) سبب تولید واسطه‌های التهابی می شود که toll-like receptor-2 در تولید این واسطه‌ها نقش دارد.

تزریق فیلرها در محل‌هایی که این باکتری مستقر می‌باشد، می تواند ریسک ایجاد بیوفیلم را بیشتر کند. البته اینکه با چه فاصله‌ای از محل آکنه تزریق می‌تواند صورت پذیرد ، هنوز به درستی تعیین نشده است. درماتیت پوستی نیز از جمله اختلالاتی است که عملکرد انسدادی پوست را دچار مشکل می‌کند. بنابراین درمان اختلالاتی همچون درماتیت، آکنه و روزاسه قبل از تزریق فیلرها، با بهبود عملکرد انسدادی پوست می‌تواند سبب کاهش ریسک عوارضی همچون التهاب، عفونت و تشکیل بیوفیلم ناشی از تزریق فیلرها شود.

حتی در مورد افرادی که دچار عفونت‌های  فعال در محل‌های دورتر، مثل عفونت ادراری، سینوزیت، عفونت‌های دندانی و عفونت‌های روده ای می‌باشند، توصیه بهتر این است که تزریق را تا زمان بهبود کامل عفونت به تاخیر بیندازند، چرا که انتقال هماتوژن باکتری‌ها محتمل هست و می‌تواند باعث اتصال به toll like receptor-2 و تحریک سیستم ایمنی و تشکیل ندول‌های تاخیری در پوست شود. همچنین تزریق فیلرها در بیماران با بیماری خودایمنی فعال مانند لوپوس، آرتریت روماتوئید، بیماری‌های میکس بافت‌همبند و تیروئیدیت هاشیموتو ممنوع می باشد. همچنین فرآیندهای دندانی حتی بلیچینگ و سفید کردن دندان‌ها بهتر است دو تا چهار هفته قبل و بعد از تزریق فیلرهای موقتی پوست انجام نشود.

بیمار از لحاظ سوابق دارویی نیز بایستی به دقت بررسی شود و بیماران مصرف کننده آنتی کوآگولانت، ضد پلاکت، مکمل های حاوی ویتامین E، امگا-3،  جینکوبیلوبا و داروهای ضدالتهاب غیر استروئیدی (مانند ناپروکسن و ایبوپروفن) بررسی شده و حتی الامکان ظرف یک هفته قبل از انجام تزریق این داروها را مصرف نکنند.

▪ آیا فیلرها فقط برای خانم‌ها قابل استفاده می باشد ؟

فیلرهای موقتی پوست برای اصلاح چین و چروک‌های صورت به کار می رود که این چین و چروک‌ها در اثر کاهش حجم چربی زیر پوست و تغییرات فیزیوپاتولوژیک دیگر که منجر به افتادگی پوست می شود، ایجاد شده اند. اگرچه استفاده از فیلرها بیشتر توسط خانم ها طلب می شود، اما این تغییرات ویژه جنسیت خانم نمی‌باشد و در آقایان نیز قابل استفاده می‌باشد.

▪ آیا تزریق فیلر فرایند طولانی و زمانبری می‌باشد و برای دیدن اثرات مثبت آن باید چند هفته صبر کرد ؟

تزریق فیلر پروسه آسان و کوتاهی می‌باشد که در صورت انجام توسط پزشک با تجربه تنها 10 الی 15 دقیقه زمان می‌برد. البته قبل از انجام تزریق، بایستی با بیمار ازجهت بررسی احتیاطات و منع مصرف و همچنین تعدیل انتظارات بیمار صحبت شود که در این مورد پیشتر اشاره شد. همچنین اثرات فیلر بعد از تزریق نمایان می شود و بیمار بلافاصله می تواند تفاوت را در صورتش متوجه شود. البته زیبایی این تغییر بستگی به هماهنگی این تغییرات ایجاد شده باسایر اجزای صورت دارد.

▪ آیا تزریق فیلرهای پوستی بسیار دردناک می باشد ؟

اگرچه درد یکی از عوارض شایع تزریق فیلرها می باشد، اما اغلب ماهیت آن خفیف و قابل تحمل است. با توجه به اینکه بسیاری از فیلرها امروزه حاوی بی حس کننده (لیدوکائین) می‌باشند، درد ناشی از تزریق این ترکیبات بسیار کمتر نیز شده است. ژل بلاست که یک فیلر حاوی هیالورونیک اسید و ساخت کشور کره می‌باشد، از ترکیب لیدوکائین با غلظت  mg/ml 3 استفاده کرده است. استفاده از لیدوکائین سبب کاهش قابل توجه درد و ناراحتی ناشی از تزریق شده است.

▪ آیا تزریق فیلرهای پوستی ، به ویژه در ناحیه لب باعث ایجاد ظاهری غیر طبیعی و زننده در فرد می شود ؟

بسیاری افراد تصور می‌کنند ، هر شخصی که فیلر تزریق می‌کند، می‌خواهد لزوما لب‌های خیلی بزرگ با ظاهری غیر طبیعی، کاریکاتوری و اصطلاحا شبیه لب‌های ماهی داشته باشد. لذا بسیاری افراد به علت ترس از این چهره کلیشه‌ای از تزریق فیلر می‌ترسند یا سر باز می‌زنند. اما باید دقت داشت که نتیجه نهایی تزریق فیلر کاملا به تخصص و تجربه پزشک و انتظارات خود فرد بستگی دارد. اگر فرد انتظار معقولی از تزریق فیلر داشته باشد و پزشک با مهارت کافی در این زمینه انتخاب کند، قطعا رفع عیوب صورت با ظاهری طبیعی نتیجه نهایی این تزریق خواهد بود. البته باید توجه داشت که بیمارانی که انتظارات غیر عادی از تزریق دارند  و مبتلا به بیماری body dysmorphic disorder می‌باشند، منع مصرف مطلق برای تزریق فیلر دارند.

▪ آیا اگر من یک بار فیلر را استفاده کنم، صورتم عادت می‌کند و همیشه باید استفاده نمایم ؟

فیلرهای موقتی پوست در صورت استفاده بعد از مدت مشخصی اثرشان از بین می‌رود و در صورتی که فرد تمایل نداشته باشد می‌تواند دیگر استفاده نکند یا حتی به دلخواه خود نوع اصلاحات (مانند فرم چانه و فک) را برای نوبت بعد تغییر دهد.

▪ آیا فیلر از بوتاکس بهتر است ؟

اگرچه فیلرهای موقتی پوست مانند بوتولینوم توکسین برای اصلاح چین و چروک صورت به کار می‌روند، اما اندیکاسیون و عملکردی کاملا متفاوت از بوتاکس دارند. بوتولینوم توکسین برای بهبود چین و چروک در محل های انقباض عضلات صورت استفاده می شود، در حالیکه فیلرهای موقتی پوست برای پُر کردن حجم از دست رفته زیر پوست به کار می‌روند. امروزه از ترکیب فیلر به ویژه فیلرهای هیالورونیک اسید با بوتولینوم توکسین استفاده می‌شود. برای نمونه تزریق بوتولینوم توکسین قبل از تزریق فیلر به علت کاهش قدرت فرد در ایجاد حرکات در صورت و کاهش سرعت تجزیه هیالورونیک اسید، سبب ماندگاری بیشتر فیلرهیالورونیک اسید می‌شود.

•دکتر عفت داودی منفرد
متخصص داروسازی بالینی از دانشگاه علوم پزشکی تهران
•دکتر احمدرضا یعقوبی
متخصص کودکان از دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی

◄ منابع : 

1-Uptodate 2020
2-Rohrich, Rod J. M.D.; Ghavami, Ashkan M.D.; Crosby, Melissa A. M.D. The Role of Hyaluronic Acid Fillers (Restylane) in Facial Cosmetic Surgery: Review and Technical Considerations, Plastic and Reconstructive Surgery: November 2007 - Volume 120 - Issue 6S - p 41S-54S
3-Bellast® package insert
4-Ahmet Tezel & Glenn H. Fredrickson (2008) The science of hyaluronic acid dermal fillers, Journal of Cosmetic and Laser Therapy, 10:1, 35-42