ونوستات : معرفی ،عوارض ، تداخل و شیوۀ مصرف

بدون شک می توان از غذا خوردن به عنوان یکی از لذتبخش ترین حس های جهان هستی نام برد . لذتی که اگر از حد بگذرد به اضافه وزن و درنهایت چاقی منجر خواهد شد . بهترین روش درمان چاقی پیشگیری از آن و رعایت یک رژیم غذایی متناسب و سالم است . روش دیگری که این روزها به ویژه در جامعۀ ما متداول است، مصرف داروهای لاغری است. یکی از داروهای شناخته شده در زمینۀ لاغری ونوستات نام دارد . این دارو که به تایید سازمان غذا و داروی آمریکا ( FDA) نیز رسیده است با هدف کاهش وزن به بازار ارائه گردیده است . نام ژنریک این دارو اُرلی استات ( Orlistat) می باشد . سایر برندهای رایج در بازار Xenical و Alli نام دارد .

شیوۀ عملکرد داروی لاغری ونوستات ممانعت از جذب شدن چربی مواد غذایی توسط بدن است . ونوستات موجب کاهش وزن می گردد و در گام دوم احتمال بازگشت وزن از دست داده شده را کاهش می دهد. توصیه می شود که اگر داروی فوق را تجویز نموده یا مصرف می نمایید آن را همراه با رژیم غذایی لاغری کم کالری و ورزش به کار ببرید .

* شیوۀ مصرف داروی لاغری ونوستات :

شیوۀ مصرف هر دارویی در گام نخست مطابق توصیۀ پزشک و در صورت عدم دسترسی به پزشک مطابق با دستورالعمل آن مصرف می گردد . به هیچ وجه بیش از زمان توصیه شده و مدت زمانی که پزشک تجویز نموده ، داروی لاغری ونوستات را مصرف ننمایید .

داروی لاغری ونوستات را با هر وعدۀ غذایی اصلی که حاوی چربی بالا است یا یک ساعت پس از آن ، مصرف نمایید . درصورتی که وعده ای را در رژیم غذایی خود درنظر نگرفته و یا حاوی چربی بالایی نبود ، نیاز به مصرف داروی لاغری ونوستات نمی باشد . میزان چربی مصرفی روزانه نباید بیش از 30 درصد میزان کالری روزانه باشد . برای نمونه اگر میزان جذب روزانه 1200 کالری باشد ، نباید بیش از 360 کالری به شکل چربی مصرف نمایید .

داروی لاغری ونوستات ، جذب ویتامین ها را برای بدن مشکل می سازد و در کنار این دارو نیاز به مصرف ویتامین و مکمل ها می باشد .  

*عوارض جانبی داروی لاغری ونوستات :

مصرف هر دارویی در هر حال برخی از عوارض جانبی را به دنبال خواهد داشت ، اما به منزلۀ روی دادن قطعی آن نیست . درصورتی که نشانه های زیر را مشاهده نمودید با پزشک خود تماس حاصل فرمایید :

- درد شدید در شکم

- درد شدید در پشت قسمت پایین

- وجود خون در ادرار و دشواری در ادرار

- احساس مشکل در کلیه از جمله عدم ادرار یا ادرار اندک ، ورم در پا ، احساس خستگی و کمبود تنفس

- احساس مشکل در کبد از جمله تهوع ، احساس درد در بخش بالای شکم ، خارش ، احساس خستگی ، از دست دادن اشتها ، رنگ تیرۀ ادرار ، مدفوع به رنگ خاک رس ، یرقان

عوارض شایعی که داروی لاغری ونوستات در پی خواهد داشت به دلیل ممانعت جذب چربی است . حال اگر نشانه هایی که در ادامه بدان اشاره خواهد شد ، مشاهده گردد بدین معناست که دارو در حال اثربخشی است . این عوارض اغلب موقتی است و با ادامۀ مصرف کاهش می یابد .

- مدفوع چرب و روغنی

- مشاهدۀ لکه های روغنی در لباس زیر

- مشاهدۀ نقاط نارنجی یا قهوه ای در مدفوع

- بادمعدۀ روغنی

- مدفوع شل ، احساس نیازهای فوری به مراجعه به سرویس بهداشتی و عدم کنترل در حرکات روده

- شکم درد ، تهوع و دردهای مقعدی

درصورت بروز نشانه های آلرژیک و واکنش به ونوستات از جمله مشکل در تنفس ، کهیر ، ورم صورت و دهان و زبان و گلو ، بلافاصله با اورژانس تماس بگیرید .

* تداخل های دارویی در داروی لاغری ونوستات :

تداخل های دارویی ممکن است سبب تغییر روند درمانی و تاثیر پذیری و بروز عوارض جانبی خطرناک گردد .

- آمیودارون

- سیکلوسپورین

- انسولین یا داروهای درمانی مربوط به دیابت

- داروهای درمانی مربوط به ایدز

- داروهای مرتبط با بیماری صرع

- ویتامین یا مکمل های حاوی بتاکاروتن یا ویتامین E

- داروهای ضد انعقادخون مانند وارفارین ، کومادین ، یانتوون ( Jantoven)

* موارد منع مصرف ونوستات :

مصرف ونوستات در موارد زیر توصیه نمی گردد :

1. بارداری
2. اختلالات گوارشی و مشکل در جذب موادغذایی
3. درصورت ابتلا به بیماری های کیسه صفرا توصیه نمی گردد.
4. درصورت انجام پیوند اعضا از مصرف این دارو پرهیز نمایید .
5. در صورت نداشتن اضافه وزن از مصرف این دارو پرهیز نمایید .
6. حساسیت به ونوستات ، اورلی استات
7. سوء جذب

به عنوان سخن پایانی داروی لاغری و کاهش وزن ونوستات باید بخشی از برنامۀ کامل درمانی چاقی قرار گیرد و در کنار رژیم غذایی ، ورزش و کنترل وزن به کار رود . میزان مصرف چربی ، پروتئین و کربوهیدرات روزانۀ افراد باید در وعده های غذایی تقسیم گردد . از رژیم های غذایی پرچرب پرهیز نمایید . مصرف موادغذایی پرچرب به همراه داروی لاغری ونوستات منجر به افزایش احتمال عوارض جانبی ناخوشایند در معده و رودۀ افراد گردد .

* شیوۀ عملکرد و اثر بخشی ونوستات :

ونوستات دارویی است که جهت درمان چاقی به کار می رود. مکانیسم عمل این داروی لاغری بازداری از لیپاز پانکریاتیک می باشد . لیپازپانکریاتیک آنزیمی است که سبب تجزیۀ تری گلیسرید در روده می گردد . در صورت عدم حضور این آنزیم، از هیدرولیز ( تجزیه) تری گلیسرید موجود در مواد غذایی به اسیدهای چرب آزاد قابل جذب ممانعت به عمل آمده و بدون اینکه هضم گردند ، دفع می شوند .

بررسی یک پژوهش علمی روی داروی لاغری ونوستات :

این مطالعه بصورت کارآزمایی بالینی دوسوکور و تصادفی توسط مرکز تحقیقات غدد و متابولیسم ولی عصـر دانشگاه علوم پزشکی تهران و به سرپرستی دکتر علیرضا استقامتی ، دانشیار دانشگاه علوم پزشکی تهران از خرداد 87 لغایت خرداد 88 انجام گرفته است . چاقی و اضافه وزن به عنوان معضل فراگیر جهانی می توانند زمینه ساز ابتلا به بیمـــاری های مختلف مثل فشارخون، دیابت، بیماری های قلبی عروقی و حتی سرطان گردد. اثربخشی و سلامت داروهای موثر در کاهش وزن بعنوان یکی از مهمترین چالش های علم پزشکی تلقی می گردد.

هدف از این مطالعه مقایسه برند ونوستات و زنیکال در کنترل اضافه وزن و عوارض ناشی از آن بوده است .

روش اجراء :

68 بیمار غیر دیابتیک، بدون بیماری زمینه ای دیگر با شاخص ورودی BMI>30  انتخاب گردیدند و به صورت تصادفی به دو گروه مساوی تقسیم شد و تحت درمان با دو داروی زنیکال و  ونوستات  به صورت دوبار در روز و قرص مکمل مولتی ویتامین روزانه قرار گرفتند .

متغیرهای این مطالعه شامل شاخص های آنتروپومتریک (قد، وزن، BMI ،جنس، دورکمر و باســــن) و آزمایشات بیوشیمیائی شامل : CBC ، FBS، لپتین، انسولین ناشتا، کورتیزول، تست های تیرویید و کبدی، چربی های خون (TG ، کلسترول  HOMA-IR, HDL, LDL بودند.

متغیرهای فوق یکبار قبل از شروع مطالعه و یکبار در پایان مطالعه برای همه بیماران اندازه گیری گردید.

18 بیمار درطول مطالعه از آن انصراف دادند که 14 نفر آن ها مصرف کننده زنیکال و 4 نفر مصرف کننده ونوستات بودند. برای همه بیماران رژیم کم کالری باتوجه به قد و وزن و جنس و فعالیت های بدنی توسط متخصص تغذیه تجویز شد و همه بیماران توصیه به حداقل نیم ساعت پیاده روی درطول روز بطوری که ضربان قلبشان افزایش یابند شدند.

ماهانه بیماران توسط متخصص تغذیه و پزشک از نظر رعایت رژیم غذایی، مصرف دارو و عوارض جانبی احتمالی مورد بررسی قرار می گرفتند .50 بیمار مطالعه را به پایان رساند که 30 نفر آن ها داروی ونوستات و 20 نفر زنیکال مصـرف کرده بودند .

نتایج : 

نتایج این مطالعه را می توان در دو قسمت بیان نمود :

از بعد از اینکه همه بیماران داروی ارلیستات را مصرف می کردند، در همه آن ها کاهش قابــل توجه در وزن، دور کمرو باسن، فشار خون BMI ، چربی و قند خون و لپتین و HOMA-IR رخ داد.

کاهش قابل توجهی در سطح انسولین خون ، کورتیزون، HOMA-IR و افزایش قابل توجه در سطح HDL خون در بیماران مصرف کننده ونوستات رخ داد.

کاهش قابل توجه در TG در بیماران مصرف کننده زنیکال بیشتر بود.

از نظر مقایسه این دو دارو از نظر آمـاری تفاوت معنی داری در کاهش BMI  ، دور کمــر و باسن، لپتین، چربی های خون، فشار خون و HOMA-IR  وجــود نداشت البته کمی تاثیــر ونوستات روی انسولین ناشتا و HOMA-IR  کمی بیشتر بود .

از نظر عوارض جانبی یبوست در 8 نفر، ریزش مو در 8 نفر، دفع بیش از حـد چربی در 6 نفر و سردرد در 2 نفر وجود داشت که البته هیچ کدام از بیماران به علت عوارض جانبی از شرکت در مطالعه انصراف ندادند.

نتیجه گیری:

این مطالعه نشان داد که  هر دو داروی ونوستات و زنیکال اثرات یکسان و قابل توجه در کاهش وزن و کاهش سطح چربی خون و لپتین و HOMA-IR  داشتند و از این جهت می توانند در کنترل اختلالات متابولیک مثل دیابت و هیپرلیپدمی و حتی بیماری های قلبی و عروقی تا حدی موثر باشند .