سرطان خون یا لوسمی (Leukemia) ، سرطانِ بافت‌های خون‌ساز بدن، ازجمله: مغز استخوان و سیستم لنفاوی، است. لوسمی انواع گوناگون دارد. برخی از انواع لوسمی در کودکان شایع‌تر هستند و برخی از گونه ها نیز در بزرگسالان رخ می‌دهند. لوسمی اغلب تاثیر مستقیمی روی گلبول های سفید خون داشته و این گروه را درگیر می‌کند. گلبول های سفید خون نقش اصلی مبارزه با عفونت را در اختیار دارند. گلبول های سفیدخون اغلب به طور منظم رشد نموده و تقسیم می‌شوند. در مبتلایان به سرطان خون یا لوسمی، مغز استخوان، گلبول های سفید غیرطبیعی را که عملکرد مفیدی نیز ندارند، تولید می نماید. درمان سرطان خون، بسته به نوع لوسمی و سایر عوامل، به فرآیندی پیچیده می تواند تبدیل گردد. اما راهبردها و منابعی وجود دارند که می‌توانند به درمان های موفقیت‌آمیز کمک کنند. در این مقاله به علائم ، تشخیص ، پیشگیری و درمان سرطان خون خواهیم پرداخت .
*علائم و نشانه های سرطان خون ( لوسمی ) :
علائم لوسمی، بسته به نوع لوسمی، متغیر است. علائم و نشانه های شایع در لوسمی عبارتنداز:
• تب و یا لرز
• خستگی و ضعف مداوم
• عفونت های مکرر و حاد
• کاهش وزن بدون هیچگونه تلاش
• غدد لنفاوی متورم، کبد یا طحال بزرگ شده
• خونریزی یا کبودی آسان
• خون دماغ های مکرر
• لکه های کوچک قرمز بر روی پوست (پتشی)
• تعریقِ بیش از حد، به‌ویژه هنگام شب
• احساس درد استخوان یا حالت حساسیت غیرطبیعی نسبت به فشار یا لمس
* علل ابتلا به سرطان خون :
با پیشرفت علم پزشکی، اما همچنان دانشمندان علل دقیق بروز لوسمی را نمی‌دانند. به نظر می‌رسد که این بیماری حاصل ترکیبی از عوامل ژنتیکی و عوامل محیطی و سبک زندگی به وجود می‌آید.
- لوسمی ( سرطان خون ) چگونه رخ می دهد ؟
به طور کلی، تصور بر آن است که لوسمی زمانی رخ می‌دهد که سلول های خونی در DNA خود دچار جهش ژنتیکی گردند. تغییرات دیگری نیز در سلول ها ممکن است رخ دهد که همچنان در هاله ای از ابهام است و در ابتلا به لوسمی می تواند نقش مهمی داشته باشند.
اما برخی از ناهنجاری های خاص نیز زمینه ساز رشد با سرعت و تقسیم سلول ها گشته و موجب زنده ماندن آن ها پس از مرگ سلول های طبیعی می شود . با گذشت زمان، این سلول های غیرطبیعی می‌توانند سلول های خونی سالم را در مغز استخوان احاطه نموده که این امر موجب کاهش تعداد پلاکت ها، گلبول های قرمز و گلبول های سفید گشته و در نهایت منجر به بروز علائم و نشانه های لوسمی می‌شود.
- طبقه بندی لوسمی ( سرطان خون) :
پزشکان لوسمی را براساس سرعت گسترش این بیماری و انواع سلول های درگیر طبقه بندی می‌کنند.
اولین نوع طبقه بندی به واسطه‌ی سرعت پیشرفت لوسمی انجام می‌شود.
• لوسمی حاد:
در لوسمی حاد (Acute Leukemia) ، سلول های خونی غیرطبیعی همان سلول‌های خونی نابالغ هستند . این سلول ها آن ها قادر به انجام وظایف طبیعی خود نمی باشند و به سرعت تکثیر می یابند، بنابر این، بیماری به سرعت وخیم‌تر می شود. لوسمی حاد مستلزم درمان به موقع و تهاجمی است.
• لوسمی مزمن:
لوسمی مزمن ( Chronic Leukemia) خود نیز انواع مختلفی دارد. برخی از آن ها سلول های بسیاری را تولید می‌کنند و برخی نیز موجب می‌شوند تا سلول‌های بسیار اندکی تولید شوند. لوسمی مزمن سلول های خونی بالغ‌تر را درگیر می‌کند. این سلول‌های خونی بسیار آهسته‌تر تکثیر می‌شوند و یا تجمع می‌یابند و می‌توانند برای مدت زمانی به طور طبیعی عمل نمایند. برخی از انواعِ لوسمی مزمن در ابتدا هیچگونه علائم اولیه ایجاد نمی‌کنند و سال‌ها نمی‌توان آن ها را تشخیص داد.
نوع دوم از طبقه‌بندی این بیماری به‌واسطه‌ی نوعِ گلبول های سفیدی انجام می‌شوند که در این بیماری درگیر شدند:
- لوسمی مزمن لنفوئیدی:
این نوع از لوسمی (Lymphocytic leukemia) بر سلول های لنفاوی (لنفوسیت‌ها) تاثیرگذار است که بافت لنفاوی و یا لیمفوید را تشکیل می‌دهند.
- لوسمی مزمن میلوئیدی:
این نوع از لوسمی (Myelogenous leukemia) بر سلول‌های میلوئیدی تاثیرگذار است. سلول‌های میلوئیدی گلبول های قرمز، گلبول های سفید و سلول‌های تولیدکنندۀ پلاکت را ایجاد می‌کنند.
- انواع لوسمی
1) لوسمی لنفوسیتی حاد (( Acute lymphocytic leukemia (ALL):
این نوع از لوسمی شایع‌ترین نوع لوسمی در کودکان است. ALL همچنین می‌تواند در بزرگسالان نیز رخ دهد.
2) لوسمی میلوژن حاد (Acute myelogenous leukemia (AML)):
نوع شایعی از لوسمی است که در کودکان و بزرگسالان رخ می‌دهد. AML شایع‌ترین نوع لوسمی حاد در بزرگسالان است.
3) لوسمی لنفوسیتی مزمن (Chronic lymphocytic leukemia (CLL)):
با CLL، شایع‌ترین نوع لوسمی مزمن در بزرگسالان، ممکن است بدون هیچگونه درمانی سال‌ها به زندگی خود ادامه دهید.
4) لوسمی میلوژن مزمن (Chronic myelogenous leukemia (CML)):
این نوع از لوسمی بیشتر روی بزرگسالان تاثیرگذار است. فرد مبتلا به این نوع از لوسمی ممکن است پیش از ورود به مرحله‌ای که سلول‌های لوسمی با سرعت بیشتری رشد کنند ماه‌ها و یا سال‌ها هیچگونه علائمی نداشته باشند و یا علائم اندکی داشته باشند.
انواع دیگر: انواع دیگر و نادری از لوسمی نیز وجود دارند که شامل لوسمی سلول مویی (hairy cell leukemia )، سندرم‌های میلوسیپلاسمی (myelodysplastic syndromes ) و اختلالات میلوپرولیفراتیو( myeloproliferative disorders ) هستند.
* عوامل خطرآفرین در سرطان خون :
عواملی که ممکن است خطر ابتلا به برخی از انواع لوسمی را افزایش دهند عبارتنداز:
1.درمان سرطان پیشین:
افرادی که برای سایر سرطان ها انواع ویژه‌ای از شیمی‌درمانی و پرتودرمانی را دریافت کردند با افزایش خطرِ ابتلا به انواع ویژه‌ای از لوسمی مواجه هستند.
2. اختلالات ژنتیکی:
به نظر می‌رسد که اختلالات ژنتیکی در ابتلا به لوسمی نقش بسزایی داشته باشند. اختلالات ژنتیکی ویژه، ازجمله: سندرم داون، با افزایش خطر ابتلا به لوسمی همراه هستند.
3. مواجهه با مواد شیمیایی ویژه:
مواجهه با مواد شیمیایی ویژه، از جمله: بنزن، که در بنزین یافت و توسط صنایع شیمیایی استفاده می‌شود، با افزایش خطر ابتلا به برخی از انواع لوسمی‌ها ارتباط دارند.
4. مصرف دخانیات:
مصرف دخانیات موجب افزایش خطر ابتلا به لوسمی میلوژن حاد می‌شود.
5.سابقۀ خانوادگی ابتلا به لوسمی:
در صورتی که اعضای خانواده مبتلا به لوسمی باشند، خطر ابتلا به این بیماری در فرد افزایش می‌یابد.
باوجوداین، بسیاری از افرادی که دارای عوامل خطرآفرین شناخته‌شده هستند به لوسمی مبتلا نمی‌شوند. و بسیاری از مبتلایان به لوسمی نیز هیچکدام از این عوامل خطرآفرین را ندارند.
* تشخیص سرطان خون :
پزشک ممکن است پیش از آغاز علائم ابتلا به لوسمی مزمن را در یک آزمایش خون معمولی مشاهده کند. معاینه های تشخیصی زیر درصورت مشاهدۀ نشانه های زیر صورت می پذیرد :
• معاینۀ جسمانی:
پزشک ممکن است به دنبال نشانه های ظاهری، مانند: رنگ‌پریدگی ناشی از کم‌خونی، تورم غدد لنفاوی و بزرگ شدن کبد و طحال، باشد.
• آزمایش خون:
با بررسی نمونۀ خون، میزان غیرطبیعی از گلبول‌های سفید، قرمز و یا پلاکت‌ها ممکن است نشانۀ لوسمی باشند.
• آزمایش مغز استخوان:
مغز استخوان را با استفاده از سوزنی بلند و نازک خارج نموده و برای یافتن سلول‌های لوسمی این نمونه به آزمایشگاه فرستاده می‌شود. آزمایش‌های تخصصی سلول‌های لوسمی ممکن است ویژگی‌هایی ویژه‌ای را نشان دهند که برای تشخیص دادن گزینه‌های درمانی استفاده می‌شوند.
* درمان سرطان خون :
درمان سرطان خون یا همان لوسمی به عوامل زیادی بستگی دارد. پزشک براساس سن و سلامت کلی بیمار، نوع لوسمی و این که آیا به سایر نقاط بدن، ازجمله: سیستم عصبی مرکزی، سرایت نموده و یا خیر گزینۀ درمانی را تعیین می نماید.
درمان‌های متداول برای مبارزه با لوسمی عبارتنداز:
• شیمی‌درمانی:
مهمترین روش درمان سرطان خون، شیمی درمانی می باشد . با توجه به نوع لوسمی، بیمار ممکن است یک دارو و یا ترکیبی از داروها را در کنار شیمی درمانی دریافت نماید. این داروها ممکن است در قالب قرص باشند و یا ممکن است مستقیما به داخل ورید تزریق شوند.
• درمان بیولوژیک:
این درمان با استفاده از درمان‌هایی موثر است که به سیستم ایمنی بدن کمک می‌کنند تا سلول‌های لوسمی را شناسایی کنند و آن ها را از بین ببرند.
• درمان هدفمند:
درمان هدفمند از داروهایی بهره می برد که به سلول‌های آسیب‌پذیر و ویژه در سلول‌های سرطانی حمله می‌کنند. برای نمونه، داروی ایماتینیب، در درون سلول‌های لوسمی مبتلایان به لوسمی میلوژن مزمن کنش پروتئین را متوقف می‌کند. این دارو به کنترل کردن این بیماری کمک می‌کند.
• پرتودرمانی:
پرتودرمانی از پرتوهای ایکس و یا سایر پرتوهای پرانرژی برای آسیب رساندن به سلول‌های لوسمی استفاده می‌کند و رشد آن ها را متوقف می‌کند. در طول پرتودرمانی، بیمار بر روی میز دراز می‌کشد در حالی که ماشین بزرگی در اطرافش حرکت می‌کند و تابش اشعه را به نقاط ویژه‌ای از بدن معطوف می‌کند. بیمار ممکن در نقاط ویژه‌ای از بدنش که دارای مجموعه‌ای از سلول‌های لوسمی هستند تابش اشعه را دریافت کند و یا ممکن است در سراسر بدنش این اشعه را دریافت کند. پرتودرمانی ممکن است برای آماده‌سازی برای پیوند سلول‌های بنیادی نیز به کار رود.
• پیوند سلول‌های بنیادی:
پیوند سلول‌های بنیادی رویه‌ای است برای جایگزینی مغز استخوان بیمار با مغز استخوان سالم. پیش از پیوند مغز استخوان، بیمار برای ازبین بردن مغز استخوان بیمارش باید دوز بالایی از شیمی‌درمانی و یا پرتودرمانی را دریافت کند. سپس، باید سلول‌های بنیادی خون‌سازی را از طریق تزریق دریافت کند تا به بازسازی مغز استخوان کمک کنند.
بیمار ممکن است از یک اهداکننده، سلول‌های بنیادی را دریافت کند و یا در برخی از موارد ممکن است بیمار بتواند از سلول‌های بنیادی خودش استفاده کند. پیوند سلول بنیادی به پیوند مغز استخوان شباهت زیادی دارد.
جهت کسب اطلاعات بیشتر به سایت پزشکی امروز مراجعه نمایید.
مطالب مرتبط
ثبت نظر