علل فراموشی و عدم تمرکز در جوانان

فراموشی زمانی رخ می‌دهد که شخص دیگر قادر به نگه‌داشتن اطلاعات در حافظه خود نبوده و یا توانایی به خاطر سپردن و یادآوری را نداشته باشد . اگرچه تصور بسیاری از مردم بر آن است که تنها افراد سالخورده با مشکلات حافظه مواجه می‌شوند اما از دست دادن حافظه و کاهش تمرکز در جوان‌ترها نیز مشکلی شایع است و امروزه شاهد ضعف حافظه درسنین مختلف به‌ویژه در جوانان هستیم که سبب بروز نگرانی‌های بسیاری می‌گردد.نباید این نکته را فراموش کرد که در برخی مواقع علت حواس پرتی و فراموشی ، مواردی هستند که در زندگی روزمره با آنها مواجه می‌شویم .

▪ استرس و اضطراب :

یکی از مهمترین عوامل بروز فراموشی ، استرس و اضطراب است . در موارد استرس‌زا، تمرکز کاهش یافته و ذهن بیش از حد تحریک و پریشان می‌گردد، استرس یکی از علل فراموشی ناگهانی محسوب می‌شود که می‌توان با استفاده از مهارت‌های زندگی مانند مدیریت استرس، تاثیر منفی آن روی حافظه را کاهش داد.

مطالعات گوناگون توسط دانشمندان روی عملکرد مغز در شرایط سراسر اضطراب نشان داده است که هیجانات مثبت و نیز هیجانات منفی می‌توانند روی توانایی افراد در به‌خاطر سپردن داده‌ها و همچنین در توانایی یادآوری اطلاعات اثر منفی بگذارند.

▪ عوارض دارویی :

برخی از داروها نیز سبب کاهش توانایی حافظه می‌شوند. از جمله داروهای آرامبخش ، داروهای ضد افسردگی ، داروهای آنتی هیستامین ، شُل کننده‌های عضلانی، داروهای خواب آور و داروهای آنتی‌کولینرژیک که برای درمان بی‌اختیاری ادراری هستند .

▪ کم‌خوابی :

کم‌خوابی یکی دیگر از عوامل ایجادکننده اختلال حافظه است، خوابِ اندک سبب بروز خستگی ، اختلال در توجه ، کاهش سطح حافظه می‌شود که این امر نیز سبب مختل شدن قابلیت تثبیت و بازیابی اطلاعات در مغز خواهد شد . خوابِ خوب سبب تثبیت حافظه می‌شود. با تنظیم ساعت‌های خواب به‌صورت استانداردِ حداقل ۸ ساعت خواب در شبانه روز یا بیشتر، میتوان به روند درمان اختلال حافظه کمک نمود ، پژوهش‌های انجام گرفته نشان‌گر آن است که کمبود خواب، سبب می‌شود تا مغز برای جبران آسیب‌های ناشی از بی‌خوابی برخی از سیناپس‌های خود را نابود نماید . افرادی که با بیخوابی شبانه دست و پنجه نرم می‌کنند و شرایط مناسب جهت استراحت مغزی ندارند، دچار اختلال حافظه کوتاه مدت و بلندمدت می‌شوند.

خواب کافی سبب می‌شود که ارتباطات میان سلول‌های مغزی قوی‌تر شده و هنگامی‌که فرد در خواب باشد، اطلاعات به محل بهتری برای ذخیره سازی منتقل می‌شوند و خلاف این موضوع نیز رخ می‌دهد ، به طوری‌که کم‌خوابی بر عملکرد مغز تاثیرمنفی می‌گذارد و مغز نمی‌تواند خاطره‌های جدید را در طول خواب ضبط نماید .

▪ اختلالات تیروئید :

اختلالات تیرویید نیز از جمله مواردی است که بر کاهش حافظه موثر است ، روی‌هم رفته هر بیماری که در سوخت و ساز بافت مغز اخلال ایجاد نماید سبب بروز اختلال در حافظه و قدرت شناختی می‌شود ، بیماری‌هایی مانند بیماری‌های حاد و مزمن تنفسی ، بیماری‌های نارسایی کبدی ، بیماری‌های غدد درون ریز مانند کم‌کاری تیروئید و پُرکاری تیروئید می‌توانند عملکرد حافظه را مختل نمایند.

باید توجه داشت که بیماری‌های تیروئید ، گاهی به شکل غیر معمول تظاهر می‌کنند و برخی مواقع با نشانه‌هایی مانند کم‌خوابی ، فراموشی ، کاهش تمرکز و کم حواسی و ضعیف شدن حافظه یا خستگی یا خواب آلودگی یا کوفتگی همراه هستند .

▪ سوء‌تغذیه :

سوءتغذیه و کمبود ویتامین B12 نیز در کاهش حافظه نقش دارند ، تغذیه مناسب و با کیفیت که از پروتئین و چربی‌های مفید تشکیل شده باشد برای عملکرد صحیح مغز لازم است . از ویتامین‌های مهم که نقش بسزایی در حافظه دارد ویتامین B12 است . این ویتامین در موادغذایی حیوانی از جمله گوشت ، مرغ و تخم مرغ وجود دارند و کمبود ویتامین B12 یک عامل مهم ایجاد اختلال حافظه است .

چندعامل مهم ایجاد کمبود ویتامین B12 شامل گروهی از افراد است که از رژیم غذایی گیاهخواری پیروی می‌نمایند ، یا افرادی که نارسایی لوزالمعده دارند ، یا اشخاصی که دچار بیماری‌های مرتبط با روده کوچک هستند که موجب بروز اختلال جذب می‌گردد و در انتها گروهی از افراد که عادات نادرست در رژیم غذایی خود دارند ، به کمبود این ویتامین دچار می‌گردند.

کمبود ویتامین B12 با اختلالات عصبی و تغییرات در غلاف میلین و رشته‌های عصبی، سبب اختلال عملکرد آن‌ها می‌شود.اختلال حسی و عدم تعادل، علاوه بر اختلال حافظه از نشانه‌های مهم کمبود ویتامین B12 هستند .

▪ عدم وجود تمرکز :

عدم وجود تمرکز در حین انجام امور ، یکی از دلایلی است که سبب بروز کاهش حافظه می‌شود ، نتایج برخی از تحقیقات نشان می‌دهد که دلیل حواس پرتی و فراموشی می‌تواند وجود افکار آزار دهنده ، انجام همزمان امور و گاهی انجام دادن کارهای خسته کننده باشد. گرسنگی و کاهش گلوکز خون نیز می‌تواند سبب کاهش حافظه و قدرت تمرکز گردد .

▪ افسردگی :

افسردگی یکی از مهم ترین علل فراموشی است . ضعف حافظه در افرادی که زمینه افسردگی دارند بیشتر دیده می‌شود و حدود ۱۵ درصد از افرادی که از ضعف حافظه شکایت دارند و یا در عملکردهای شناختی خود دچار مشکل شده‌اند، زمینه افسردگی نیز داشته‌اند.

امکان دارد گاهی نشانه‌های افسردگی و علائم زوال عقل با یکدیگر شباهت داشته باشند، مانند کاهش توانایی در تمرکز ، اختلالات خواب و گوشه‌گیری و عدم تمایل به ارتباط با سایر افراد جامعه که باید بدانیم تمام این نشانه‌ها با درمان صحیح علائم افسردگی برطرف می‌شوند. افسردگی همراه با سایر بیماری‌های روانی مغز می‌تواند توانایی تمرکز روی اطلاعات جدید را دچار اختلال نماید، بدین معنا که خاطرات کمتری شکل می‌گیرند .

زیرا مغز روی اطلاعات جدید تمرکز نمی‌کند و در واقع این افراد افسرده دچار نقص در سرعت پردازش اطلاعات و اختلال توجه هستند . پژوهش‌های گوناگون نشان داده‌اند که افراد مبتلا به افسردگی ، پیوسته احساس ناخوشایند یا نارضایتی از زندگی داشته و نسبت به افراد سالم حافظه کمتر یا ضعیف‌تری دارند و هرچه فرد دوره‌های بیشتری از افسردگی را تجربه نماید، احتمال ابتلا به اختلال حافظه و بعدها آلزایمر بیشتر می‌شود ، در واقع وجود نشانه‌های افسردگی در سنین ۲۰ تا ۵۰ سالگی موجب تضعیف عملکرد شناختی و اختلال حافظه در سنین میانسالی میشود.

دکتر هیوا امجدی
متخصص مغزواعصاب
گروه علمی داروخانه نیرومند