دمنوش گیاهی جهت افزایش سیستم ایمنی بدن

پیش از این، در مقاله‌ای با عنوان تقویت سیستم ایمنی بدن، اشاره کردم که رژیم‌غذایی سرشار از مواد‌گیاهی تازه و ارگانیک می‌تواند سیستم ایمنی را نیز تقویت نماید . غلات‌کامل، حبوبات، میوه‌ها و سبزی‌هایی مانند کاهو، انواع کلم، گوجه‌فرنگی، هویج، انواع سبزی‌خوردن ‌تازه، جوانه‌ها و لبنیات ‌تازه و کم‌چرب در رژیم غذایی به تنظیم متابولیسم وسلامت یاخته‌ها وشادابی انسان کمک واقعی می‌نماید. در این مقاله به گیاهی خواهیم پرداخت که به طور طبیعی سبب افزایش سیستم ایمنی بدن خواهد شد .

▪ دمنوش گیاهی جهت افزایش سیستم ایمنی بدن :

دکترمیشل‌موری (Michael T. Murray)، که در رشته درمان طبیعی تخصص دارد، مقالات متعدد و بیش از سی کتاب درباره روش‌های درمان طبیعی نوشته است. او دربرخی از این مقالات و نیز در کتاب:
" Natural Alternatives to Over-the-Counter and Prescription Drugs" ، به خواص درمانی گیاه اکیناشیا (Echinacea purpurea) اشاره نموده‌است. میشل موری در کتاب خود، با معرفی جایگزین‌های طبیعی برای داروهای رایج، آنها را موثر و کم‌خطرتر از داروهای شیمیایی می‌داند. این کتاب دکتر موری را ، آقای دکترعبدالرحیم‌گواهی با "عنوان درمان طبیعی"، به فارسی ترجمه کرده است .

میشل موری و بسیاری از پژوهشگران طب مکمل معتقدند که مواد موثر موجود در ریشۀ گیاه اکیناشیا (اکیناسه) سبب تقویت دستگاه ایمنی می‌شود و می‌تواند فعالیتی شبیه اینترفرون (Interferon) نشان دهد و سیستم ایمنی را بر علیه عفونت‌های ویروسی و به‌ویژه سرماخوردگی و حتی آنفلوآنزا فعال نماید. اینترفرون‌ها مولکول‌هایی هستند که سیستم ایمنی را تحریک می‌کنند و بدن را در برابر ویروس‌ها مقاوم می‌سازند. اینترفرون‌ها گونه‌های مختلف دارند. برخی از اینترفرون‌ها می‌توانند سلول‌های ایمنی، مانند یاخته‌های کشنده طبیعی(NK) را فعال نمایند که پیش از این در مقاله‌ای و درشماره‌های پیشین به آنها پرداخته‌ام.

▪ اکیناشیا چیست ؟

اکیناشیا گیاهی بومی کشور‌های آمریکایی و اروپایی است و ده‌ها سال، بومیان این مناطق از آن برای درمان برخی بیماری‌ها ، به‌ویژه درمان سرما خوردگی بهره برده‌اند . بومیان آمریکا از حدود 300 سال پیش ، برای درمان مار گزیدگی، گزش حشرات و بیماری سرماخوردگی از گیاه اکیناشیا (قسمت‌های هوایی خشک‌شدۀ اندام دارویی گیاه را تشکیل می دهند.) استفاده ‌کرده‌اند.

نام علمی این گیاه Echinacea purpurea است که در فارسی با نام سرخارگل شناخته می‌شود. سرخارگل گیاهی علفی و چند ساله از تیرۀ کاسنی و راستۀ میناسانان (در راستۀ گل مینا می‌توان کاسنی ، بومادران ، بابونه گاوی و خار مقدس را نیز مشاهده کرد) است .

کاسنی (Asteraceae or Compositae)، خانواده بسیار بزرگی از گیاهان گلدار پیوسته گلبرگ است، که بیشتر از 30.000 گونه دارد. کاسنی، گیاه دارویی باارزشی است که در طب سنتی برای آن خواص زیادی ذکرشده‌است . در طب سنتی از کاسنی برای درمان اختلال‌های کبد و کلیه استفاده می‌شود و آن را تقویت‌کننده کبد می‌دانستند. کاسنی با طبع سرد خود، حرارت و عطش را فرو می‌نشاند و در یرقان و تنظیم فشار خود مفید است .

گل‌های زیبای اکیناشیا، که هم به عنوان گیاه زینتی وهم گیاه دارویی کاربرد دارد، اغلب به رنگ‌های ارغوانی، صورتی، قرمز ارغوانی، زرد و نارنجی است.

گزارش‌های علمی متعدد نشان داده است که اکیناشیا ، علاوه بر اینکه سبب تقویت سیستم ایمنی بدن می‌شود، اثر ضدباکتری،آنتی‌سپتیک و آنتی‌ویروس نیز دارد و در بهبود آنفلوآنزا، سرماخوردگی، برونشیت، تب و التهاب دهان وحلق مؤثراست. ترکیبات شیمیایی موجود درعصارۀ ریشۀ گیاه اکیناشیا، مانندآلکامیدها(alkamides)و(ketoalkenes)،مشتقات کافنیک‌اسید (caffeic acid derivatives)،پلی‌ساکاریدها(polysaccharides)، گلیکوپروتئین‌ها(glycoproteins) وشیکوریک‌اسید (cichoric acid) محرک‌ایمنی هستند و فعالیت فاگوسیتوزی را افزایش می‌دهد.

با توجه به خاصیت ضدویروسی قوی بر علیه ویروس‌های گونه‌ A وB آنفلوآنزای انسانی، آنفلوآنزای پرندگان و همچنین ویروس سینسیشیال تنفسی(Respiratory Syncytial Virus) درعصاره گیاه اکیناشیا، استفادۀ این گیاه چه به صورت دمنوش و چه به شکل فر آورده دارویی مفید خواهد بود.

مطالعات مختلف نشان می‌دهد که عصارۀ گیاه اکیناشیا تولید سایتوکین‌ها(سایتوکین‌ها، مولکول‌های پروتئینی هستند که از سلول‌های مختلف سیستم ایمنی تولید می‌شوند)، به‌ویژه اینترلوکین 1و6 و10را افزایش می‌دهد. اینتر لوکین6 (Interleukin 6‎)، یکی از سایتوکین‌های چند عملکردی بدن است که از گلبول‌های سفید ترشح می‌شود و نقش مهمی در پاسخ‌های ایمنی دارد. اینترلوکین ۱۰، نیز یکی از اینترلوکین‌های مهم بدن است که با ترشح از گلبول‌های سفید بدن نقش مهمی در مهار پاسخ‌های ایمنی دارد.

با توجه به اثر درمانی اکیناشیا ، شرکتهای داروسازی در کشورهای مختلف از آن، قرص و قطره و شربت تهیه کرده و برای فروش عرضه نموده‌اند. در بروشور این فرآورده‌ها شرح مفصلی پیرامون ارزش درمانی اکیناشه درج شده‌است وگاهی دارو را با عبارت Echinacea tablets for cold and flu relief معرفی نموده‌اند. در ایران نیز چندین شرکت داروسازی به عرضه فرآورده‌های دارویی از اکیناشیا پرداخته‌اند و در بسته‌های دارویی خود، هر قرص 114 میلی‌گرم شیرابۀ خشک‌شدۀ اندام هوایی گیاه purpurea Echinacea، معادل ۰/۵- ۰/۴۱ میلی‌گرم فلاونوئید بر حسب کوئرستین معرفی کرده‌است . یکی از شرکت‌های دارویی در مورد آثار فارماکولوژی این دارو آورده است:

" مطالعات و تجارب علمی متعدد نشان دهنده اثر بخشی گیاه اکیناسه پورپوره‌آ به عنوان یک محرک ایمنی به دلیل چندین مکانیسم شناخته شده می‌باشد:

۱- فعال کردن فاگوسیتوز و تحریک گرانولوسیت‌ها.
۲- افزایش تولید سیتوکین‌ها به‌ویژه اینترلوکین ۱و۶.
۳- افزایش فعالیت لکوسیت‌ها.
اثر محرک ایمنی این گیاه مربوط به پلی ساکاریدهای محلول در آب با وزن مولکولی بالا می‌باشد. هتروسیکل و آرابینوگالاکتان موجود در این گیاه سبب فعال شدن فاگوسیتوز و افزایش تولید سیتوکین‌ها می‌شود. گیاه اکیناسه سبب افزایش تولید اینترلوکین۱و۶ شده و از این طریق فعالیت سلول‌های کمک کننده (THelper) را افزایش می‌دهد و ایمنی فرد افزایش می‌یابد.

افزایش اینترفرون سبب بالارفتن مقاومت فرد در برابر عفونت‌های ویروسی به‌ویژه ویروس سرماخوردگی و آنفلوآنزا می‌شود. شرکت دیگری نیز با تولید و عرضه شربتی ازگیاه اکیناشیا، آن را داروی گیاهی موثر برای تقویت سیستم ایمنی دانسته و اضافه کرده است : "این شربت حاوی عصاره گیاه اکیناسه یا سرخارگل، معادل 200 میلی‌گرم ار ریشه خشک گیاه می‌باشد. این شربت سبب پیشگیری و درمان بیماری‌های عفونی ناشی از ویروس و باکتری، مانند برونشیت، سرماخوردگی، آنفلوآنزا و... شده و یک داروی بسیار موثر و مناسب برای افرادی است که به ضعف سیستم ایمنی دچار هستند.

▪ فواید گیاه سرخارگل (اکیناشیا) :

• تقویت سیستم ایمنی بدن
• پیشگیری و درمان کننده بیماری‌های عفونی
• کمک به بهبود سینوزیت، سرماخوردگی و آنفلوآنزا
• موثر در درمان عفونت‌های ادراری
• کاملا طبیعی و گیاهی
• مناسب برای مصرف کودکان و بزرگسالان

علاوه برآن اشاره شده است که : " بر اساس مطالعات و تحقیقات انجام شده، اکیناسه به طور موثری قدرت سیستم دفاعی بدن را افزایش داده و در برابر میکروارگانیسم‌های بیماری‌زا و ویروس‌ها از سلامتی بدن محافظت می‌کند. فرآورده‌های حاوی سرخارگل در صورتی که در مراحل ابتدایی ابتلا به بیماری مورد استفاده قرار گیرند، نه تنها سبب کاهش شدت بیماری می‌شوند، بلکه طول دوره بیماری را نیز به طور چشمگیری کوتاه می‌کنند.

مقدار مصرف این دارو برای بزرگسالان در طول درمان بیماری: 5 میلی لیتر، 4 بار در روز وجهت پیشگیری 5 میلی لیتر، 1 بار در روز تعیین شده است.

▪ منع مصرف گیاه سرخارگل (اکیناشیا) :

"استفاده از این گیاهی ، به ویژه به صورت شربت تولید شده توسط کارخانه‌های دارویی برای افراد مبتلا به بیماری هایی چون سل، کلاژن، ایدز، لوکوزیس، مولتیپل اسکلروز(ام اس) و بیماری‌های خود ایمنی ممنوع می باشد".

شرکت دیگری نیز با ساخت قطره اکیناسه، که از عصاره تام ریشه و اندام‌های هوایی گیاه سرخارگل(Echinacea purpurea L.) ، استخراج شده و در هر میلی لیتر آن ۳۲ میلی‌گرم عصاره سرخارگل می‌باشد آن را دارای خاصیت ضدباکتری، ضدویروس و ضدالتهاب معرفی‌کرده و قطره را در پیشگیری و درمان عفونت‌های تنفسی‌فوقانی، مانند آنفلوآنزا، سینوزیت و سرماخوردگی، عفونت‌های عود کننده دستگاه ادراری و همچنین عفونت‌های دهان و حلق موثر دانسته است.

▪ شیوۀ مصرف دمنوش سرخارگل ( اکیناشیا)

برای استفاده از دمنوش سرخارگل یا اکیناشیا توصیه شده است در هر دوره که بین 10 تا 15 روز خواهد بود روزی چهار فنجان از آن نوشیده شود . برای تهیه این دمنوش یک تا دو قاشق چایخوری از ریشه گیاه را در یک فنجان آب جوش، به مدت 10 دقیقه دم‌کرده (می‌توان یک قاشق چایخوری عسل نیز به آن افزود) و نیم ساعت پیش از هر وعده غذایی ونیز پیش از خواب نوشید. دمنوش تهیه شده از برگ و گل اکیناشیا را نیز می‌توان به همین ترتیب تهیه نمود.