* رژیم غذایی:

از دیرباز تا کنون یکی از نیازهای اساسی انسان ، نیاز به غذا و رفع گرسنگی و تامین انرژی بوده است. از دوران انسان های اولیه گرفته که اصل تنازع برای بقا همواره حکم فرما بوده و تا به امروز که پدیدۀ سوء تغذیه و قحطی حاصل از مواد غذایی را در برخی نقاط این کرۀ خاکی شاهد هستیم. اما همگام با پیشرفت فن آوری ، انتظار آن می رفت که به لحاظ ساختار تغذیه نیز ، جهان تحولی در خود پدید آورد که متاسفانه به همان میزان ، توجه به علم تغذیه به جز بخشی از قشر مرفه جهان دچار کمبود است. پیدایش کنسروها و مواد نگهدارنده ، فست فودها و روغن هایی که به دفعات مورد استفاده قرار می گیرند، موضوع دستکاری ژنتیکی میوه ها و بحث تراریختگی ، روغنهای پالم و نوشابه های رژیمی و . . . اینها فقط بخشی از معضلات موجود در تغذیۀ امروزی بشر می باشد. تغذیه مناسب از ارکان اساسی کمک به طول عمر و سلامت جسم و روح افراد است و علم تغذیه انسان را در رسیدن به تغذیه ای سالم و مناسب در این مسیر کمک می نماید.

زنجیرۀ موردنیاز غذای انسان را گروه پروتئین‌ها، چربی‌ها، کربوهیدرات‌ها، مواد معدنی، ویتامین و آب تشکیل می دهد تا منجر به رشد و سلامت اندام ، اعضا و یاخته‌های بدن گردد. گروه غذایی اشاره شده با طی فعل و انفعالاتی که طی مسیر رسیدن به معده حاصل می گردد، قابل جذب شده و انرژی لازم را برای ادامۀ بقای بدن تولید می نمایند.

* تغذیه از نگاه علم پزشکی:

دانش‌آموختگان رشتۀ تغذیه را به اصطلاح (Dietition) یا رژیم شناس نامند که تمام آگاهی و دانش خود را در راه برقراری و بهبود سلامت بشر بکار می گیرند.

اما اصطلاح رژیم درمانی (Diet-therapy) به معنای استفاده از رژیم غذایی جهت حفظ سلامت افراد سالم و کمک به روند درمانی افراد بیمار است. نه فقط برای بیماران بلکه برای افراد سالم نیز است.  در تعریف دیگر رژیم‌ درمانی‌، به اصول‌ علم‌ تغذیه‌ که ارزش‌ مواد غذایی‌ و شیوۀ تغذیه‌ مناسب را توضیح می دهد ، اطلاق می گردد. از علم رژیم‌ درمانی‌ در انتخاب نوع رژیم‌ غذایی‌ لازم‌ در بیماری‌های‌ مختلف‌ استفاده می گردد.

علم‌ تغذیه‌ به ارزیابی انواع فرآیندهای جذب و دفع صورت پذیرفته روی مواد غذایی پرداخته و ارزش مواد غذایی، میزان املاح ، ویتامین ها و سایر مواد مفید درون خوراکی ها را مشخص می نماید و از نظر ارزش غذایی طبقه بندی می کند. هدف اصلی علم تغذیه رسیدن به یک برنامه غذایی مناسب می باشد.

*تغذیه انسان در سنین مختلف:

یکی از وظایف متخصص تغذیه ، تعیین رژیم مناسب با سن افراد است. واضح است که رده سنی افراد از کودکان گرفته تا سالخوردگان متفاوت است. تعیین استفاده از نوع مواد غذایی و میزان مصرف آن از جمله تواناییهای متخصصان تغذیه است.

متخصصان تغذیه ای که در استخدام بیمارستان، شرکت یا کارخانه ای هستند، معمولا به صورت تمام وقت مشغول به کارند. در مورد آنهایی که به طور مستقل بوده و دفتر مشاور تغذیه (مطب) دارند، تعیین ساعات کاری بر عهده خودشان می باشد.

-تغذیه در کودکان: کارشناسان و متخصصان تغذیه با استفاده از نمودارهای رشد در دختران و پسران ، در بازۀ سنی صفر تا دو سال و بیشتر از دو سال بر اساس قد، وزن، پیرامون سر و همچنین شاخص توده بدنی (BMI) ، به ارزیابی و مقایسۀ کودک با استانداردهای جهانی و حتی با سایر کودکان می پردازد. اما موضوعی که در این نمودار از اهمیت ویژه ای برخوردار است ، میزان روند رشد کودک است . از این رو  از همان آغاز تولد پزشک کودکان، پدرومادر و ی. . .  باید داده های قد و وزن کودک را در سنین مختلف زیرنظر گرفته و پایش نمایند تا از روند طبیعی رشد همواره آگاه باشند.

اما از سن دو سالگی به بعد رژیم غذایی کودکان به اصول تغذیه گروه سنی افراد بالغ نزدیک تر می گردد. به این معنا که کودک همانند افراد بالغ نیاز به میزان مشخصی از درشت‌مغذی ها شامل پروتئین ،کربوهیدرات و چربی و میزان معینی از گروه ریزمغذی شامل مواد معدنی و ویتامین دارد.

اما تعیین میزان مورد نیاز کودک به این مواد با توجه سن، قد، وزن و جنسیت بر حسب میزان کالری مورد نیاز کودک قابل محاسبه است. عدم دریافت کافی هر یک از این گروه مواد غذایی که اشاره گردید، ممکن است زمینه ساز بروز اختلالاتی در سلامت کودک گردد که ممکن است غیرقابل جبران باشد.

با توجه به این نکات آگاهی والدین از نوع تغذیه و مواد غذایی مورد نیاز کودک از موضوعات اساسی است که با مراجعه به کارشناسان تغذیه قابل ارائه است.

-تغذیه در افراد بالغ:

18 تا 20 سالگی دوره رشد طبیعی انسان است. از این دوره به بعد هر شخص با توجه به سوخت و ساز و میزان فعالیت بدنی روزانه‌ای که دارد انرژی می‌سوزاند. حال در صورت عدم تطابق میزان انرژی دریافتی از موادغذایی مصرفی با میزان انرژی مصرف شده به مرور ، پدیدۀ اضافه وزن و یا کاهش وزن رخ می دهد. بنابراین یکی از اصول اصلی سلامت و تناسب اندام ایجاد تعادل در انرژی دریافتی و انرژی مصرفی است.

-تغدیه در افراد سالخورده:

در این دوره از سن که با کاهش تدریجی فعالیت‌های فیزیکی و افزایش بیماری‌های مزمن همراه است ، تغذیه مناسب منجر به پیشگیری از بروز این ردیه از مشکلات خواهد شد. با افزایش سن، و به طور طبیعی کاهش فعالیت ، میزان انرژی مورد نیاز انسان کاهش یافته و در نتیجه تمایل به مصرف مواد غذایی کاهش می یابد. از عوامل موثر در بروز مشکلات ، در این گروه ، عوامل جسمانی در ردۀ نخست قرار دارد. کاهش کل انرژی مورد نیاز، بیماری‌های مزمن، بی‌اشتهایی، تغییر حس چشایی، خرابی دندان‌ها، بی‌تحرکی، ناتوانی جسمی، مشکلات گوارشی، تداخلات دارویی یا تداخل غذا و داروها را می توان اشاره نمود. اختلالات روحی و روانی، نظیر افسردگی، تنهایی، مرگ همسر از جمله موانع داشتن یک تغذیه مناسب در افراد سالخورده است. در صورت دریافت بیش از نیاز انرژی در سالمندان، مشکلات و عوارضی مانند چاقی، فشارخون، بیماری‌های قلبی‌عروقی بروز می نماید. اما با افزایش سن میزان نیاز به پروتئین نه تنها کاهش نیافته بلکه ثابت مانده یا افزایش می‌یابد.

* شاخص توده بدنی (BMI) چیست ؟

شاخص توده بدنی یا (BMI :body mass index) معیاری جهت مقایسه وزن و قد افراد است و ابزاری است تا سلامت وزن فرد با توجه به قدش تخمین زده شود. شیوۀ محاسبه آن نیز از طریق تقسیم وزن فرد به کیلوگرم بر توان دوم(x²) قدش به متر بدست می‌آید .

میزان شاخص توده بدنی مناسب برای سنین مختلف:

BMI مناسب برای گروه های سنی مختلف به شرح زیر است:

-سنین 19تا24 سال: 22

-سنین 25تا34 سال:23

-سنین 35 تا 44 سال:24

-سنین 45تا54 سال:25

-سنین 55تا 64 سال:26

-سنین 65سال به بالا: 27

* انواع رژیم های غذایی:

-رژیم غذایی سالم:

به رژیمی که به حفظ و بهبود سلامت عمومی بدن کمک می نماید. رژیم غذایی سالم مواد مغذی لازم، مایعات کافی، آمینو اسید و اسیدهای چرب لازم، ویتامین‌ها و مواد معدنی کافی و همچنین کالری لازم را برای بدن فراهم نموده و نیازهای اساسی بدن را بدون اینکه انسان دچار اضافه وزن و بیماری گردد، برای شما فراهم می نماید. همچنین رژیم غذایی سالم به همراه ورزش می‌تواند خطر ابتلا به بیماریهایی از جمله چاقی، بیماریهای قلبی، دیابت نوع ۲، فشارخون بالا و سرطان را در انسان کاهش می دهد.

-رژیم غذایی گیاهی:

رژیم غذایی گیاهخواری تمامی محصولات حیوانی از برنامه غذایی حذف و مواد و منابع گیاهی جایگزین آن‌ها می‌شوند. سطح کلسترول پایین و فشار خون طبیعی، عدم ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی، چاقی و دیابت در نتیجه پیروی از دستورهای غذایی گیاهی برنامه‌ریزی شده می‌باشد.

-رژیم غذایی لاغری:

این روش تغذیه برای سلامتی افراد چاق لازم و حیاتی است ولی می‌تواند برای افراد معمولی خطرناک باشد. اینکه چه کسی باید رژیم لاغری بگیرد را پزشک یا متخصص تغذیه مشخص می‌کند.

- رژیم غذایی کتوژنیک : 

ساختار رژیم کتوژنیک بر پایۀ مواد غذایی با کربوهیدرات پایین و چربی بالاست که تشابه بسیاری با رژیم غذایی اتکینز ورژیم های غذایی با میزان کربوهیدرات پایین دارد . این رژیم مصرف بالای چربی را جایگزین کربوهیدرات می نماید. این فرآیند بدن را در حالتی از سوخت و ساز به نام کتوزیس قرار می دهد . در این حالت بدن مستعد تبدیل چربی به انرژی می گردد و حتی چربی ها را در کبد به کتون تبدیل نموده که انرژی را برای مغز تامین می نماید. از فواید دیگر رژیم کتوژنیک کاهش میزان قندخون و انسولین است که در کنار حجم بالای کتون ها فواید سرشاری را برای بدن به همراه خواهد داشت .

- رژیم غذایی مدیترانه ای : 

رژیم غذایی مدیترانه ای همانگونه که از نام آن مشخص است بر پایۀ موادغذایی است که افراد مردم کشورهایی مانند ایتالیا و یونان در دهۀ 60 میلادی از آن بهره  می بردند . محققان با اشاره به میزان سلامت بالای این گروه از مردم در مقایسه با سایر مردم جهان ( به ویژه قاره آمریکا) ، متوجه شدند که میزان احتمال ابتلا به بیماری هایی که به دلیل سبک زندگی افراد رخ می دهد نیز در آن ها پایین است . بسیاری از پژوهش ها حاکی از آن است که رژیم غذایی مدیترانه ای در کاهش وزن موثر بوده ، کمک به پیشگیری از حمله های قلبی ، سکته مغزی ، دیابت نوع دوم و مرگ زودرس می نماید . البته با توجه به این که کشورهای گوناگونی پیرامون دریای مدیترانه با انواع رژیم غذایی وجود دارند ، نمی توان یک مسیر مشخص در این رژیم غذایی تعیین نمود . 

جهت کسب اطلاعات بیشتر به سایت پزشکی امروز مراجعه نمایید.