تفسیر آزمایش هپاتیت

هپاتیت گونه ای التهاب کبد است و اغلب اوقات بر اثر عفونت ویروسی ایجاد می گردد. در هرحال التهاب کبدی حاصل در معرض مواد شیمیایی قرار گرفتن، مصرف بی رویۀ داروهای بدون نسخه، مصرف بالای الکل، بیماری های خودایمنی و ارثی و تشکیل چربی در کبد ایجاد می گردد. هپاتیت گونه های مختلفی دارد که در این بررسی به تفسیر آزمایش هپاتیت خواهیم پرداخت .

* چرا آزمایش هپاتیت انجام می گردد ؟

این آزمایش جهت تشخیص عفونت ویروسی هپاتیت صورت می پذیرد.

* آزمایش هپاتیت چه زمانی انجام می گردد ؟

1. اگر پزشک مشکوک به وجود نشانه های هپاتیت حاد و یا عفونت ویروسی باشد .

2. گر بیمار در معرض ویروس های هپاتیت نوع A، هپاتیت نوع B و هپاتیت نوع C قرار گرفته باشد.

* در آزمایش هپاتیت چه عواملی مورد بررسی قرار می گیرند ؟

هپاتیت موجب التهاب و بزرگ شدن کبد می گردد که شایع ترین عامل بروز هپاتیت حاد، عفونت بر اثر ویروس هپاتیت می باشد. حال آزمایش کلی هپاتیت ( acute viral hepatitis panel) به مجموعه ای از آزمایش های خونی گفته می شود که به تشخیص هپاتیت ویروسی کمک می نماید. برخی از آزمایش ها سبب آشکار شدن آنتی بادی هایی می گردد که توسط سیستم ایمنی بدن، در پاسخ به عفونت تولید شده و همچنین پروتئین هایی ( آنتی ژن) را نمایان می نماید که از نشانه های حضور ویروس ها می باشد .

آزمایش کلی هپاتیت شامل آزمایش های زیر است :

1. آنتی بادی هپاتیت نوع A ، lgM :

این آنتی بادی ها ، دو تا سه هفته پس از نخستین باری که فرد به این عفونت مبتلا شده نمایان می شوند و دو تا شش ماه باقی می ماند . این آنتی بادی ها از در مراحل ابتدایی عفونت هپاتیت نوع A به وجود می آیند. آزمایش lgM  هپاتیت نوع A مثبت ، جهت تشخیص این گونه از هپاتیت در افراد به کار می رود.

2. آزمایش هپاتیت نوع B : هستۀ آنتی بادی هپاتیت نوع B ، lgM ، HBsAg :

این آزمایش جهت تشخیص عفونت هپاتیت نوع B با نمایان ساختن آنتی بادی هایی که دستگاه ایمنی بدن در واکنش به عفونت ویروسی هپاتیت نوع B تولید می نماید ، عمل می کند. این آنتی بادی ها در افرادی که بیماری هپاتیت مزمن نوع B آن ها نیز شعله ور می شود ، پدیدار می گردد . HBsAg  نیز پروتئینی است که روی سطح لایۀ ویروس هپاتیت نوع B مشاهده می گردد. این پروتئین از نخستین نشانگرهای عفونت حاد است و ممکن است در خون افرادی که به هپاتیت حاد نوع B نیز دچار هستند نیز دیده شود .

3. آنتی بادی هپاتیت نوع C :

این آزمایش نیز مانند آزمایش های بالا بر پایۀ آشکار ساختن آنتی بادی هایی عمل می نماید که دستگاه ایمنی بدن در واکنش به عفونت هپاتیت نوع  C تولید می نماید .اما میان عفونت های کنونی و پیشین تمایزی قائل نمی باشد . از این رو اگر مثبت بود باید با آزمایش های دیگری همراه باشد تا مشخص گردد که این عفونت کنونی است یا خیر .

سایر آزمایش هایی که ممکن است به عنوان مکمل آزمایش کلی هپاتیت پیشنهاد گردد شامل موارد زیر است :

1. آنتی بادی هپاتیت نوع A ، آنتی بادی کلی و مرکزی هپاتیت نوع B ، که این آزمایش ها آنتی بادی های lgG و lgM را آشکار می نماید و به عنوان بخشی از آزمایش کلی جهت تعیین ابتلای فرد به عفونت های پیشین به کار می رود .

2. آزمایش سطح آنتی بادی هپاتیت نوع B با هدف مشخص نمودن از میان رفتن هپاتیت صورت می پذیرد و یا اینکه آیا فرد پس از دریافت واکسن هپاتیت نوع B آنتی بادی های مربوطه را تولید نموده و در برابر این بیماری ایمن است یا خیر .

* آزمایش هپاتیت چه زمانی انجام می شود ؟

این آزمایش در حالات زیر صورت می پذیرد :

1. در صورت مشاهدۀ نتایج غیر طبیعی در کبد هنگام آزمایش سنجش سلامت عمومی ( چک آپ سالیانه )
2. در صورت مشاهدۀ نشانه های حاد مرتبط با آسیب کبدی مانند :

- خستگی و تب

- از دست دادن اشتها

- استفراغ ، تهوع و دردهای شکمی

- ادرار تیره

- مدفوع روشن

- دردهای مفصلی

- زردی یا یرقان

- خارش ( pruritus)

3. افرادی که در خطر ابتلا به هپاتیت نوع A و نوع B قرار دارند یا به طور واضح و آشکار در معرض این عفونت قرار گرفته اند ، برای نمونه شامل گروه های زیر می شوند :

* افرادی که بدون هیچ دلیلی دارای میزان بالای آنزیم های کبدی هستند (ALT و AST)

* افرادی که داروهای غیرقانونی را تزریق نموده اند .

* افرادی که به بیماری های مقاربتی مبتلا هستند.

* مردانی که با همجنس خود مقاربت می نمایند .

*ا افرادی که تحت شرایط درمانی خاص ( مانند بیماران پیوندی) هستند و در روند درمانی خود باید سیستم ایمنی را سرکوب نمایند. 

* افرادی که در تماس نزدیک با بیماران دچار هپاتیت نوع B  یا C هستند .

* افراد مبتلا به بیماری ایدز

*  افرادی که دیالیز دراز مدت انجام می دهند .

* کودکانی که از مادران دچار هپاتیت نوع B یا هپاتیت نوع C  متولد می گردند .

* افرادی که در نواحی متولد می شوند که ویروس هپاتیت شایع است . ( آسیا ، آفریقا ، جنوب غربی اروپا و بخش هایی از آمریکای جنوبی )

* افرادی که نشانه های بیماری کبدی مزمن را دارا هستند .

* تفسیر نتایج آزمایش هپاتیت :

اگر آزمایش های هپاتیت تکمیلی دیگری جهت کمک به مشخص نمودن عفونت های پیشین یا در معرض خطر ابتلا قرارگرفتن آن انجام پذیرد، تفسیر آن به صورت زیر است :

- Hepatitis A antibody, total (IgM and IgG) :

1) اگر منفی بود ، هیچگونه عفونت HAV کنونی یا پیشین مشاهده نشده است .

2) اگر مثبت بود ، نشانگر در معرض HAV یا واکسن HAV می باشد .اگر مشکوک به هرگونه عفونت هستید ،آزمایش lgM باید انجام شود .

- (Hepatitis B core antibody, total (IgM and IgG :

 پاسخ مثبت در این آزمایش نشانگر وجود ویروس است. در صورت مشکوک بودن به عفونت حاد باید تست lgM انجام شود .

- Hepatitis B surface antibody  :

1) اگر مثبت بود نشانگر از بین رفتن عفونت HBV است . (با توجه به پاسخ سایر آزمایش های HBV )

2) اگر منفی بود نشانگر از بین نرفتن عفونت HBV است .

عفونت با بیش از یک گونه از ویروس های هپاتیت نیز امکان پذیر است، برای نمونه یک عفونت حاد و یک ویروس هپاتیت نیز به یک عفونت مزمن با ویروس های متفاوت هپاتیت نیز می تواند توام گردد. در این موارد پاسخ مثبت برای بیش از یک گونه ویروس را شاهد هستیم و تفسیر آزمایش باید به دقت صورت پذیرد .

اگر تمام آزمایش های ویروسی منفی بودند ، در این صورت میزان آنتی بادی یا آنتی ژن اندک است و جهت تشخیص هپاتیت کافی نمی باشد یا ممکن است هپاتیت بنا به دلایل دیگر بروز نموده باشد .

* آمادگی برای آزمایش هپاتیت :

هیچ گونه آمادگی خاصی جهت انجام این آزمایش و ناشتا بودن نیاز نیست.

* آزمایش هپاتیت چگونه انجام می گیرد ؟

این آزمایش با گرفتن نمونه خون از رگ بازو انجام می گردد . آزمایش هپاتیت در کمتر از 5 دقیقه صورت می پذیرد . این آزمایش حتی در منزل توسط کیت های خانگی نیز صورت می پذیرد . بدین صورت که توسط وسیله ای به نام Lancet از نوک انگشتان خون مورد نیاز گرفته می شود . این آزمایش با توجه به استفاده از سرنگ و سوزن جهت گرفتن خون درد نداشته و ممکن است کبودی مختصری ظاهر گردد .