روش‌های درمانی جدید سرطان رودۀ بزرگ

در طی دهه‌ها‌ی گذشته به لطف افزایش میزان غربالگری و پیشرفت در تشخیص زودرس و درمان، میزان مرگ و میر ناشی از سرطان روده بزرگ رو به کاهش بوده است. با این وجود، هنگامی که بحث مردان و زنان با یکدیگر در میان باشد، سرطان روده بزرگ، که شامل سرطان‌هایی است که در روده بزرگ یا راست‌روده آغاز می‌شوند، از عوامل اصلی مرگ و میر ناشی از سرطان است. مطابق آمار دبیرخانه سمینار علمی سرطان های کولورکتال ، سرطان روده بزرگ در ایران در جمعیت مردان پس از سرطان های معده، مثانه و پروستات چهارمین سرطان شایع است؛ همچنین در جمعیت خانم‌ها نیز پس از سرطان پستان دومین سرطان شایع محسوب می شود. انجمن سرطان آمریکا (ACS) با هدف کاهش میزان مرگ و میر ، تسریع در تشخیص و کمک به مبتلایان سرطان کولورکتال، روی پژوهش‌های گوناگون متمرکز گشته که از جدیدترین شواهد و پیشرفته‌ترین فن آوری‌ها بهره برده تا به جلوگیری از رشد و درمان این سرطان کمک نمایند. در این مقاله به دو مورد از این گزارش‌ها خواهیم پرداخت.

1. اولین واکسن پیشگیری از ابتلا به سرطان رودۀ بزرگ (کولورکتال) :

واکسن های تاییدشدۀ شناخته شده ای توسط FDA وجود دارند که به محافظت در برابر ویروس‌هایی که به عنوان عامل اصلی برخی از سرطان‌ها شناخته می‌شوند، کمک می نمایند. واکسن ویروس پاپیلوم انسانی (HPV) به محافظت در برابر 6 گونه از سرطان کمک می نماید، واکسن هپاتیت ب (HBV) به محافظت در برابر گونه های خاصی از سرطان کبد کمک می نماید. اما تا به امروز هیچ گونه واکسنی برای محافظت در برابر سرطان روده بزرگ یافت نشده است.

ایجاد واکسن برای پیشگیری از پیشرفت سرطان به خودی خود، مشکلات خاص خود را دارد. هنگامیکه ویروس وارد بدن می‌شود، تشخیص آن برای دستگاه ایمنی بدن به عنوان یک مهاجم خارجی و هجوم به آن بسیار آسان است. اما هنگامی که مهاجم خارجی یک سلول سرطانی باشد، به دلیل اینکه اغلب تشخیص بخش غیرعادی آن آسان نیست، تشخیص آن برای دستگاه ایمنی بدن دشوار می‌شود. در یک سلول سرطانی، پروتئین‌ها بسیار شبیه پروتئین‌های سالم هستند، بنابراین دستگاه ایمنی بدن در بکارگیری یک روش مناسب و هجوم بردن به آن دچار اخلال خواهد شد، در پژوهش های صورت گرفتۀ اولیه، مشخص شده است که شکستن یک پروتئین سلول سرطانی به قطعات کوچکتر به محققان این اجازه را می‌دهد تا بخش‌های خاصی را شناسایی کنند که دستگاه ایمنی بدن می‌تواند آن را به عنوان مهاجم خارجی تشخیص دهد. در گام نخست پژوهشگران با مطالعۀ این واکسن و قطعات کوچکترِ شکسته شده روی موش‌ها دریافتند که اگر پیش از دادن ماده شیمیایی که سبب ایجاد پولیپ (و سرانجام سرطان روده بزرگ) می شود، به موش ها واکسن را تزریق نماییم، می‌توانیم از تبدیل 80 درصد پولیپ‌ها به سرطان روده بزرگ جلوگیری کنیم. در یک کارآزمایی دیگر، با تغییرات ژنتیکی روی موش‌هاکه منجر به ایجاد پولیپ و سپس سرطان روده بزرگ گردید، واکسن قادر به پیشگیری از ایجاد 50 درصد پولیپ‌های پیش سرطانی بود، در حال حاضر محققان در حال تهیه برنامه‌ای جهت ارائه به سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA)، جهت مطالعه واکسن روی انسان هستند. هدف پژوهشگران اجرای تجویز این واکسن طی یک کارآزمایی بالینی روی افرادی است که در معرض خطر بالاتر ابتلا به سرطان رودۀ بزرگ هستند، سپس اگر به مرور زمان موفق به جمع آوری شواهد و مستندات کافی مبنی بر ایمن بودن آن در طولانی مدت بودند، واکسن را به طور گسترده در دسترس قرار خواهند داد. رویای ما این است که سرطان روده بزرگ به تاریخ بپیوندد.

2. مهندسی ژنتیک در توسعه بهتر درمان سرطان روده بزرگ :

دانشمندان به طور ویژه‌ای در حال جستجوی یک زیرگونۀ سرطان روده بزرگ هستند که شامل نقصی است که در آن دو ژن غیرمرتبط با یکدیگر آمیخته شده اند. این یک فیوژن RSPO نامیده می‌شود.

فقط درصد اندکی از مبتلایان به سرطان روده بزرگ این نقص را دارند. اما از آنجا که هر ساله حدود 1.8 میلیون نفر در سراسر جهان مبتلا به سرطان روده بزرگ می‌شوند، ده‌ها هزار نفر ممکن است متاثر از این گونۀ خاص از بیماری شوند.

هنگامی که ژن‌ها در فیوژن(ترکیب) RSPO با هم ترکیب می‌شوند، فعالیت خانواده پروتئین‌هایی به نام WNT را افزایش می‌دهد، که به رشد تومورها کمک می نماید. به همین دلیل است که محققان با بهره گیری از مسدود نمودن تولید پروتئین WNT، داروهایی تولید نموده اند که سلول‌های سرطان را در این تومورها از میان می‌برد. برخی از این داروهای مسدودکننده پروتئین WNT در آزمایش های مرحله 1 ( نخستین سطح آزمایش های بالینی انسان) تحت بررسی قرارگفته اند که ایمنیِ درمان‌های نوین را مورد ارزیابی قرار می دهد.

اما متاسفانه گروه پژوهشگرانِ این بررسی دریافتند که این گروه از داروها به طور دائم سبب توقف رشد تومور نمی گردند. این داروها که پروتئینهای WNT مورد هدف قرار می دهند، سبب کاهش فوری و چشمگیر بیماری می‌شوند، اما تومورها در صورت توقف درمان می‌توانند دوباره رشد نمایند، مطابق پیش بینی محققان ، میزان قابل توجهی از بیماران در کارآزمایی‌های بالینی دچار مقاومت دارویی و عود تومور می‌شوند. این گروه تحقیقاتی معتقد است که داشتن روش درمانی دقیق‌تر و ماندگار ممکن است زندگی بسیاری از افراد را بهبود بخشد.

از آنجا که ترکیب خاص ژن نادر است، گروه چاره‌ای جز یافتن روش‌های خلاقانه‌ای جهت مطالعه این سرطان نخواهد داشت. آنها از موش‌ها برای یافتن چگونگی رشد تومور و پاسخ به داروها در کل ارگانیسم‌ها استفاده نمودند و از سلول‌های بیوپسی برای ساختن روده‌های مینیاتوری در آزمایشگاه استفاده می‌کنند که به آن‌ها ارگانوئیدهای سه‌بعدی گفته می‌شود. در هر دو روش، تیم از یک ابزار مهندسی ژنتیک به نام CRISPR برای ویرایش دقیق DNA با هدف تقلید از نقص فیوژن که به شکل‌گیری برخی از سرطان‌های روده بزرگ کمک می‌کند، بهره بردند. با بهره گیری از روش CRISPR ، می‌توان جهش‌های یک یا چند ژن را ایجاد نمود، و زمان بسیار کمتری از روش‌های سنتی صرف مطالعه یک ژن واحد می‌شود. هنگامی که ژن‌های ویرایش شده منجر به سرطان روده بزرگ در موش‌ها شدند، محققان از این موضوع که این فیوژن خاص می‌تواند سبب پیشرفت تومور شود، آگاه بودند. محققان همچنین برخی ارگانوئیدها را به موش پیوند می‌دهند تا متوجه شوند که سلول‌ها و ساختارهای موجود در روده ، به نام میکرو محیط (Microenviroment)،چگونه روی پاسخ تومور به داروی هدفمند WNT تأثیر می‌گذارند.

روش کار اینگونه بود که پژوهشگران با آزمایش روی سه الگوی فیوژن RSPO که شامل موش های مهندسی شدۀ ژنتیکی ، ارگانوئیدها و هردو ، همچنین موش هایی با ارگانوئید پیوندشده ، بود در پی چگونگی واکنش آنها به دارو بودند ، بنابراین آنها می‌توانند بهتر تشخیص دهند که کدام گروه بیشتر از داروهای هدفمند WNT سود می برد. آنها همچنین نگاهی به درمان های جانبی نیز هستند که به جلوگیری یا غلبه بر مقاومت در برابر دارو کمک می نماید.

آزمایش های بالینی متعدد و آتی برای تومورهای مرتبط با RSPO وجود دارد ، و معتقدیم که روشِ ما می تواند تأثیر آنی و قابل توجهی در پی داشته باشد.

Ref : American Cancer Society •