هر آنچه که در مورد بارداری باید بدانید

طی فرآیند تخمک گذاری، اسپرم پس از آزاد شدن از تخمدان،  آغاز به بارور نمودن تخمک می نماید و تخمک باردار شده به سمت رحم می رود. تخمک باردار شده در رحم جای گرفته و نوبت به مرحلۀ لانه گزینی یا کاشت ( Implantation) می رسد و درصورتی که این فرآیندها به درستی پیش برود بارداری صورت می پذیرد. مدت زمان کامل یک بارداری حدود 40 هفته به طول می انجامد و عوامل بسیاری وجود دارند که بر بارداری موثر هستند. آن دسته از بانوانی که بارداری خود را به موقع تشخیص داده و از مراقبت های پیش از تولد بهره ببرند ، تجربۀ یک بارداری و نوزاد سالم در انتظارشان خواهد بود .در ادامه مطلب از سایت پزشکی امروز به نشانه های بارداری می پردازیم.

* نشانه های بارداری :

ممکن است پیش از آن که به تست های بارداری رجوع کنید، شاهد برخی از نشانه های آن در خود گردید . برخی ممکن است با توجه به تغییرات هورمونی، هفته های بعد متوجه این نشانه ها گردند.

- توقف عادت ماهیانه :

 از ابتدایی ترین نشانه های بارداری، توقف عادت ماهیانه است . البته اگرچه نداشتن عادت ماهیانه الزاما به معنای بارداری قطعی نمی باشد، به ویژه اگر تجربۀ عادات ماهیانه نامنظم را داشته باشید . اگرچه توقف عادت ماهیانه یک نشانۀ کلاسیک بارداری در خانم ها باشد، اما بسیاری از عوامل مرتبط با سلامتی وجود دارند که سبب وقفه یا توقف عادت ماهیانه گردند.

- سردرد :

بروز سردرد نیز از جمله نشانه های ابتدایی و آغازین در بارداری است که اغلب بر اثر تغییر سطح هورمون ها و افزایش میزان حجم خون رخ می دهد. در صورت ادامه سر درد یا شدیدتر شدن سردردها به پزشک مراجعه نمایید.

- پیدایش لکه خون :

برخی از خانم ها در ابتدای دورۀ بارداری ممکن است خونروی سبک و لکه های خون را تجربه نمایند . این خونریزی بیشتر اوقات نتیجۀ فرآیند لانه گزینی ( Implantation) است. لانه گزینی اغلب دو هفته پس از باروری و لقاح صورت می پذیرد .

خونروی های ابتدایی در بارداری همچنین می تواند بر اثر عوامل جزئی مانند عفونت یا تحریک رخ دهد . عامل بعدی که می توان به آن اشاره نمود سطح حساس دهانه رحم ( Cervix) است که طی دورۀ بارداری بسیار حساس می گردد .

توجه گردد که خونریزی هنگام باداری می تواند از عوارض جدی ناشی از سقط جنین ، بارداری خارج از رحم یا جفت سرراهی ( Placenta Previa) رخ دهد . جفت سرراهی (Placenta Previa) یکی از مشکلات زایمان می‌باشد. جنین از طریق بند ناف به جفت متصل شده و مواد غذایی را از مادر دریافت می‌کند. در حاملگی معمولاً جفت در نیمه فوقانی رحم قرار دارد اما گاه جفت در قسمت تحتانی رحم قرار می‌گیرد و دهانه رحم (سرویکس) که محل خروج جنین هنگام زایمان است را بطور کامل یا ناقص مسدود می‌کند. به این حالت قرارگیری جفت، جفت سرراهی می‌گویند که ممکن است کامل یا ناقص باشد.

- افزایش وزن :

افزایش وزن نیم تا 2 کیلوگرم در ابتدای دوران بارداری امری طبیعی است . در سه ماهه دوم، افزایش وزن بارداری به مراتب چشمگیر خواهد بود .

- فشارخون دوران بارداری :

فشارخون بالا ( Hypertension) اغلب اوقات در دوران بارداری رخ می دهد که عوامل زیر سبب افزایش احتمال بروز آن می گردد :

• اضافه وزن یا چاقی

• دخانیات

• داشتن پیشینه خانوادگی فشارخون بارداری

- سوزش سردل :

هورمون های آزاد شدۀ دوران بارداری در اغلب اوقات سبب آزاد شدن دریچه های میان معده و مری می گردد و ترشح اسید معده سبب این پدیده می گردد .

- یبوست :

 هورمون های آزاد شدۀ طی دورۀ بارداری سبب کند شدن روند دستگاه گوارشی می گردد و در نتیجه یبوست رخ می دهد .

- گرفتگی عضلات :

کرامپ عضلات که در اصطلاح فارسی به آن چنگه گفته می شود . حالت انقباض و ممتد ماهیچه می باشد که سبب این بروز این پدیده است . اما در بارداری بر اثر انقباض و انبساط و کشش رحم  که شبیه به دردها و گرفتگی های دوران قاعدگی است به وقوع می پیوندد. حال در کنار این دردها اگر لکه یا خونریزی مشاهده شود ممکن است نشانۀ سقط یا بارداری خارج از رحم باشد که در هر حالت مراجعه به پزشک مهمترین اقدام در این موارد است .

- احساس درد در پشت :

اضطراب و استرس از عوامل اساسی تاثیر گذار روی ماهیچه های پشت هستند که سبب بروز درد در ابتدای دوران بارداری می گردند . در ادامه دوران بارداری و با اضافه شدن وزن ممکن است به میزان پشت درد شخص باردار اضافه گردد . مطابق با آمار ارائه شده توسط محققان، حدود نیمی از زنان باردار احساس درد در پشت خود را گزارش نموده اند .

- کم خونی :

خانم های باردار بیش از سایر افراد در معرض ابتلا به کم خونی هستند که از نشانه های آن می توان به سبک سری ( Lightheadedness) و گیجی اشاره نمود که ممکن است سبب تولد زودرس و وزن پایین هنگام تولد گردد . یکی از مراقبت های پیش از تولد شامل غربالگری کم خونی نیز می گردد .

- افسردگی :

حدود 14 تا  23 درصد از تمام خانم های باردار افسردگی را در دوران بارداری تجربه می کنند. بسیاری از تغییرات احساسی و بیولوژیکی ممکن است موجب بروز افسردگی در بارداری گردد.

- بی خوابی :

از جمله نشانه های ابتدایی در بارداری، بی خوابی است . اضطراب ، ناراحتی های جسمانی (Physical Discomfort) و تغییرات هورمونی منجر به بروز بی خوابی می گردد . یک رژیم غذایی مناسب و متعادل، عادات درست خوابیدن و حرکات کششی یوگا را می توان جهت بهبود خواب شبانه به کار بست .

- تغییرات ظاهر در پستان :

یکی از تغییرات قابل توجه در دوران بارداری ، تغییرات در ظاهر پستان است . تورم و حساس شدن ، سنگین شدن پستان حتی پیش از دریافت پاسخ مثبت بارداری به عنوان یکی از نشانه های بارز در بارداری است . تیره شدن رنگ هالۀ نوک پستان ، همچنین بزرگ شدن و حساس شدن نوک پستان از جمله نشانه های بارداری در خانم ها می باشد .

- آکنه :

با توجه به افزایش ترشح هورمون آندروژن، بسیاری از خانم ها آکنه را در ابتدای دوران بارداری تجربه خواهند نمود . این هورمون ها سبب چرب تر شدن پوست می گردند که سبب انسداد منافذ آن می گردند . آکنه های بارداری موقتی است و پس از تولد فرزند از بین خواهند رفت .

- استفراغ :

استفراغ که جزئی از تهوع بارداری ( Morning Sickness) است و از نشانه هایی است که طی چهار ماه ابتدایی بارداری رخ می دهد. تهوع بارداری بر اثر افزایش ترشح هورمون ها طی بارداری رخ می دهد .

-درد لگن :

احساس درد لگن ، اغلب اوقات هنگام بارداری رخ می دهد و در ادامه بارداری شدیدتر می گردد . لگن درد هنگام بارداری بر اثر عوامل زیر رخ می دهد :

• فشار روی رباط ها (Ligaments)

• سیاتیک

• تغییرات در طرز ایستادن (Posture)

• سنگین شدن رحم

- اسهال :

اسهال و سایر تغییرات گوارشی اغلب اوقات طی بارداری رخ می دهد . تغییرات هورمونی ، تغییر رژیم غذایی و اضطراب از جمله عوامل احتمالی موثر در بروز اسهال در بارداری هستند. اگر اسهال در دوران بارداری بیش از چند روز به طول انجامید به پزشک مراجعه نمایید تا از عدم بی آبی اطمینان حاصل نمایید .

- اضطراب و بارداری :

اگرچه دوران بارداری اغلب دورانی برای خوشحالی است ، اما می تواند به یک منبع اضطراب نیز بدل گردد . فرزند جدید به معنای بروز تغییرات در بدن، در روابط شخصی و حتی در اوضاع اقتصادی است . بدون تردید داشتن یک تیم پزشکی متشکل از متخصص زنان ، متخصص تغذیه و روانپزشک قدم اول در داشتن یک بارداری ایمن و سالم در این روزهای پر التهاب ماست .

* بارداری هفته به هفته

هفته ها در بارداری به سه گروه سه ماهه تقسیم می شوند که هر دوره برای نوزاد و مادر  به لحاظ مراقبت های پزشکی بسیار حائز اهمیت است .

1. بارداری در سه ماهۀ اول :

طی هفته های اول تا دوازده که به سه ماهۀ نخست بارداری اطلاق می گردد ، نوزاد به سرعت رشد می نماید . مغز ، نخاع و اندام بدنِ جنین شکل می گیرد و قلب نوزاد نخستین ضربان ها را تجربه خواهد نمود . در سه ماهۀ اول بارداری احتمال سقط جنین بسیار بالا است . مطابق با اعلام دانشکدۀ آمریکایی زنان و زایمان ( ACOG) حدود 1 در هر 10 بارداری منجر به سقط خواهد شد و 85 درصد آن ها در طی سه ماهۀ آغازین بارداری رخ می دهد . سه هفته پس از اولین روز از آخرین عادت ماهیانۀ خانم ها ، تخمک های بارور شده به آرامی از شیپور رحمی ( Fallopian tube) یا لولۀ فالوپ به سمت رحم حرکت می نمایند .

1-1) بارداری درهفته های 1 تا 3 :

شمارش هفته های بارداری از اولین روز آخرین عادت ماهیانه آغاز می گردد . بدین معنا که طی 2 هفتۀ ابتدایی بارداری نشانه ای از آن نداشته و بدن خود را آمادۀ تخمک گذاری می نماید . (آزاد نمودن تخمک از یکی از تخمدان ها) در ابتدای دورۀ ماهیانه حدود 20 تخمک (Ova) در فولیکول ها جایگذاری می شوند . فولیکول های کیسه هایی سرشار از مایع هستند که بخشی از تخمدان ها را تشکیل می دهند . در حقیقت فولیکول یک ساک (Sac) احاطه کنندۀ سلول تخم در تخمدان است . فولیکول ها جهت بالغ شدن نیاز به تحریک داشته و پس از این رخداد ، همان گونه که اشاره گردید سرشار از مایع گشته و در اینجاست که تخمک به دیوارۀ این فولیکول ها متصل می گردد . پس از بلوغ کامل فولیکول ، تخمک گذاری صورت پذیرفته و تخمک آزاد می گردد .

اگر خانمی در حالت طبیعی هر 28 روز دچار عادت ماهیانه ( پریود ) می گردد ، حدود 14 روز پس از آن تخمک گذاری انجام می گردد . این موضوع بدین معناست که در صورتی که قصد بارداری دارید ، این دوره ، یعنی 14 روز یا بیشتر پس از آغاز پریود ( عادت ماهیانه)  بهترین زمان ممکن جهت بارداری است . در هر ماه ، خانم ها 25 درصد شانس بارداری خواهند داشت .

در این دوران و از زمانی که زوج تصمیم به بارداری می گیرند ، نخستین گام مراجعه به متخصص زنان و زایمان است . در این دوره غربالگری های ژنتیکی و آگاهی از خطرات محیطی ، تغییر در شیوۀ زندگی جهت حصول اطمینان از بارداری سالم ، زیر نظر متخصص زنان و زایمان صورت می پذیرد . مهمترین اقدام در این دوره از بارداری آغاز مصرف روزانۀ 0.4 میلی گرم (400 میکروگرم ) اسید فولیک در روز تا هفتۀ دوازدهم بارداری است .

بررسی ها حاکی از آن است که مصرف اسید فولیک چند ماه پیش از بارداری به طور چشمگیری از خطر ابتلا به بیماری های نقص لولۀ عصبی ( NTDs) مانند مهره شکاف یا اسپینا بیفیدا می کاهد .

مصرف مکمل ویتامین D در صورت تایید پزشک ( 10 میکروگرم) در روز نیز پیشنهاد می گردد . رعایت رژیم غذایی سالم و عدم مصرف سیگار و الکل نیز لازم به تذکر است .

در صورتیکه اسید فولیک یا ویتامین D را از قرصهای مولتی ویتامین دریافت می کنید ، از عدم وجود ویتامین A یا رتینول در آن اطمینان حاصل نمایید . از روشهای در دسترس و آسان تشخیص بارداری انجام تست بارداری است که به میزان آزمایش ادرار و خون قابل اطمینان است .

1-2) بارداری در هفتۀ چهارم :  

در هفته های چهارم الی پنجم بارداری ، جنین داخل رحم رشد خود را آغاز می نماید  و سلول های بیرونی جنین نقش رابط جهت تغذیه از خون مادر را ایفا می نمایند . سلول های داخلی به 2 و سپس 3 لایه تقسیم می شوند .

هر کدام از این لایه ها پس از رشد ، بخش های گوناگون نوزاد را تشکیل می دهند :

1. لایۀ اول : این لایه را اندودرم یا اندوبلاست نامیده و به دستگاه گوارشی و تنفسی نوزاد تبدیل می گردد ، ریه ها ، معده ، روده ، کبد و. . . از جملۀ این اندام ها است .

2. لایۀ دوم : این لایه مزودرم یا لایۀ میانی نام داشته و به قلب ، رگ های خونی ، ماهیچه ها و استخوان، دستگاه تناسلی ، لایۀ پوشاننده تبدیل می گردد .

3. لایۀ سوم : لایۀ خارجی یا اکتودرم ( اکتوبلاست) که سازندۀ مغز ، سیستم عصبی ، چشم ، مینای دندان ، پوست و ناخن و مو تبدیل می باشد .

در هفته های آغازین بارداری ، جنین با اتصال به کیسه زرده (Yolk Sac) تغذیه می گردد . کیسه زرده نقش مهمی در رشد جنین ایفا می نماید . چند هفته بعد ، جفت (Placenta) به صورت کامل شکل گرفته و نقش تغذیۀ جنین ، رساندن اکسیژن و خارج ساختن مواد زائد را بر عهده دارد . جفت به دیوارۀ رحم متصل است و بند ناف جنین را از جفت می گیرند . لایۀ خارجی ساکی که جنین داخل آن حضوردارد و توسط مایع آمنیوتیک احاطه شده است به جفت تبدیل خواهد شد .

در چهارهفتۀ ابتدایی بارداری نشانه های آن بروز خواهد نمود . نخستین نشانۀ بارداری قطع قاعدگی و سفت شدن پستان ها می باشد . تغذیۀ سالم و انتخاب گونه های غذایی تمامی گروه ها و نوشیدن حداقل نیم لیتر آب در این دوره ضروری است . توجه داشته باشید ، تغذیۀ خانم های باردار در این دوره برای دو نفر نمی باشد و نیازی به دوبرابر نمودن میزان مصرف مواد غذایی نیست و میزان کالری اضافی مورد نیاز در دورۀ بارداری 300 کالری می باشد . 

1-3) بارداری در هفتۀ پنجم :

در هفتۀ پنجم جنین همچنان کوچک است و اندام وی مانند قلب، مغز، نخاع و ستون فقرات، ماهیچه و استخوان ها در حال رشد بوده و جفت جنین ( Placenta) ، ساک آمنیوتیک، همچنان در حال شکل گیری هستند. بندناف نیز شکل گرفته و نوزاد را به منابع خونی بدن متصل می نماید.

در هفتۀ پنجم است که مادر با به تعویق افتادن عادت ماهیانه خود به بارداری مشکوک می گردد و ممکن است نشانه های زیر را مشاهده نماید :

- احساس تهوع

- دردناکی و خارش پستان ها و تیره شدن رنگ نوک پستان ها

- ادرار بیش از حد طبیعی

- احساس خستگی بیشتر

اگر بارداری برنامه ریزی شده نباشد، به محض مشاهده نخستین نشانه ها باید به پزشک مراجعه نمود.

1-4) بارداری در هفتۀ ششم :

در این مرحله از بارداری است که جنین به شکل بادام زمینی و به اندازۀ عدس در می آید و چشم ها و دست ها و پاها شکل می گیرند و صدای ضربان قلب کودک توسط اشعه های فراصوت شنیده می شود . روزهای 17 تا 56ام بارداری، دوره ای است که جنین بسیار آسیب پذیر و حساس گشته و هر عاملی قادر به تاثیر منفی روی رشد طبیعی وی را خواهد داشت .

در این روزها به وزن مادر اضافه خواهد شد، ممکن است در صورت بروز تهوع صبحگاهی نیز مادر باردار وزن خود را از دست بدهد که این موضوع نیز طبیعی می باشد. تغییر در سایز کمر، پاها و پستان ها نیز از جمله تغییراتی است که مادر در این دوران متوجه آن خواهد شد.